İÇİNDEKİLER

  • Özet
  • Giriş
  • Mobil Cihazlarda Adli İnceleme Süreci
  • Sonuç
  • Kaynakça

 

ÖZET:

Teknolojinin ilerlemesiyle hayatımızın her anına nüfuz eden mobil cihazlar, suç ve suçun incelenmesine konu olan adli bilimlerde de kullanılmaya başlanmıştır. Mobil cihazlar, adli bilişim alanında, adli olaylara ilişkin verilerin toplanmasında giderek yaygınlaşan araçlar haline gelmiştir. Mobil cihazların özelliklerine bağlı olarak, adli bilişim alanındaki etkinliği ve kullanımı artmıştır.  Bir başka ifade ile mobil cihazlar adli inceleme yöntem ve araçlar arasında çok önemli bir yere sahip olmuştur. Adli vakalarda gerek suçun gerekse suçsuzluğun ortaya çıkarılmasını sağlayan kanıtların elde edilmesinde kullanılmaya başlanan mobil cihazlar, adli bilişimde delillerin incelenmesinde kullanılan yöntem ve tekniklere farklı bir boyut kazandırmıştır. Buna bağlı olarak mobil cihazlarla elde edilen kanıtların adli delil niteliğini kaybetmeden doğru araç gereç, teknik ve yöntemle incelenmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada, mobil cihazların adli bilişimdeki yeri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: Mobil cihaz, adli bilişim, mobil adli bilişim.

 

Giriş

Günümüzde teknolojinin gelişmesiyle birlikte mobil cihazların akıllı dönemleri başlamıştır. Bu akıllı mobil cihazların insanların hayatlarını kolaylaştırmada en önemli cihazlar haline gelmektedir. Dünya genelinde iş kullanımı ve tüketici ile 5,5 milyar mobil kullanıcı bulunurken bu rakamlar günümüzde 7 milyara ulaşması beklenmektedir. Bu sayılar dünya nüfusunun %80’den fazlasını oluşturmaktadır.(Akalın, U.& Uluyol, Ç.,2016)

Mobil cihazların kullanılmasıyla birlikte adli olaylar da hızlı veri toplanmasına olanak sağlamaktadır. Bu şekilde suç ve suçlu görünür hale gelip mobil cihaz kullanıcıları bir nevi polis olmuştur. Ancak suç delilleri herkesin ellerinde olmasına karşılık hukuksal anlamda yeterlilik sağlanamamıştır. Gelişen teknoloji ile birlikte ülkelerin ve hukuksal düzenlemelerin mobil cihazlar aracılığıyla yapılan adli olayların takibinde zorluklar yaşanmaya başlanmıştır. Dünya’da ve Türkiye’de bu açıklıklardan yararlanmak isteyen kişilerin ilk başvurdukları eylem, mobil cihazlar üzerinde haksız kazanç elde etmektir. Birçok adli olay, mobil cihazların incelenmesiyle adli vakaların takibi ve suçluların yakalanması açısından önemli bir yere sahiptir. Delil olarak başvurulan mobil cihazların, adli bilişim süreci içinde delil niteliği bozulmadan inceleme süreci hızlı şekilde yapılması davanın seyrini etkilemektedir.

Mobil cihazlar taşınabilir veri taşıyıcıları haline gelip kullanıcıların bütün hareketlerini, günlük yaşamlarını takip edebilmektedir. Bu cihazlardan elde edilen verilerin adli, kamu ve sivil kesimin dikkatini çeken soruşturmalar için kullanılması mümkün hale gelmiştir. Bu şekilde bilişim adli vakaların çözülmesine yardımcı olarak adli bilişim alanını ortaya çıkarmıştır.

Adli bilişim, bilgisayarlardaki sanal verilerin toplanıp, kanıtlarının ortaya konup yazı halini aldığı bilim dalı olmakla birlikte bu bilim dalı suçlu ile suçsuzu birbirinden ayıran, suçlu hakkında delil niteliği taşıdığı gibi suçsuz olanında hakkını korumaya olanak sağlamaktadır. Örneğin şirketlerin haksız kazanç sağlamak için sahtekarlık, zimmete para geçirme gibi suçlarda bilgisayarların ve şirkete bağlı tüm mobil cihazların incelenmesi suçluyu ortaya çıkarmada delil niteliği taşırken aile içi şiddete maruz kalan eş için, cinsel istismara uğrayan ve görüntüleri kayıt altına alınan kişiler için veya terör olaylarına karıştırıldığı söylenerek yasa dışı yollarla maddi varlıklarını kaybetmelerde mobil cihazlarda bulunan deliller ise suçsuz kişilerin haklarını korumaya yöneliktir.

Adli vakalarda olayların önemi dava süreci için önemlidir. Adli vakalarda mobil cihazlar içinde bulunan bantlanmış konuşmalar, telefon metinleri, galeri içinde bulunan fotoğraflar, e-postalar, hatta dijital video kayıtları bu davaların sonuçlarını etkilediği gibi delillerin en iyi şekilde incelenmesi adli vakaların önemini ortaya koymaktadır.

Adli bilişim bir süreç sonunda gerçekleşir. Delillerin toplanması, korunması, incelenmesi, analiz edilmesi, sunulması ve rapor haline getirilmesi sonucunda ortaya çıkar. Mobil adli bilişim dört kategoriye ayrılır ki bunlar; verilerin olduğu cihazlara el koyma, veriyi çıkarma, analiz etme ve son olarak raporlamadır. Mobil cihazların düzgünce el koyduktan sonra verilere erişmek için birçok adli araca ihtiyacı vardır. Birçok farklı metot kullanılarak veriler analiz edilir. Bir metot başarısız olduğunda diğer metot denenir ve buda bir süreçtir.

Farklı mobil cihazların farklı işletim sistemlerinin olması adli bilişim sürecini etkileyebilmekte yani adli verilerin analiz edilmesindeki süreyi uzatabilmektedir. Bu nedenle mobil cihaz teknolojisindeki ilerlemenin de takip edilmesi gerekmektedir.

Mobil cihaz teknolojilerinin hızla gelişen teknoloji sonrasında 5G’ye kadar gelen bir ilerleme kaydetmiştir. İlk mobil işletim sistemi analog olup 2G sistemi sayısal olarak iletişimin başlangıcıdır. Devre anahtarlamalı haberleşme sistemleri zaman ilerledikçe yerini paket anahtarlamalı haberleşme sistemlerine bırakmıştır. Buda 2G ile 3G arasında bir ara nesil özelliği görmüştür. Kablosuz internet bağlantı servisleriyle kablosuz iletişimin en önemlisi 3G olmuştur. Teknolojinin ilerlemesi ve kişilerin kullanımdaki ihtiyacı karşılamaması nedeniyle 4G teknolojisi çalışmaları başlayıp hayata geçirilmiştir. 4G teknolojisi merkezi hücresel ağları IP olarak dünya çapında tek bir merkezi hücresel ağda toplamaktır. Teknolojinin gelişmesinin hızlı takibinde 4G teknolojisinin yetersiz kalacağı ön görüldüğünden 5G teknolojisinin etkin, verimli, sürdürülebilir, donanımsal ve yazılımsal yeniliklerle eşleşmesi ile yazılım tanımlı ağ ve kablosuz teknolojilerde hesaplama yöntemlerini kullanan bir teknoloji üzerinde çalışılmaya başlanmıştır.

Mobil cihazlarda donanımları denetleyen ve yöneten, uygulama yazılımlarının çalışmasını sağlayan ve temel sistem işlemlerini gerçekleştiren işletim sistemleridir. Bilgisayarların aksine mobil cihazlarda faklı işletim sistemleri kullanılmaktadır. Mobil cihazların özellikleri adli incelemesinde önemli yere sahiptir. Çok yaygın olarak mobil cihazlarda Android ve İOS işletim sistemleri kullanılmaktadır. İOS işletim sistemi iPhone için özel olarak üretilmiş bir işletim sistemi olmakla birlikte iPad, iPodTouch ve Apple TV gibi farklı cihazları da çalıştırmaktadır. Android işletim sistemi ise, Google Open Handset Alliance ve özgür yazılım topluluğu tarafından açık kaynak kodlu olarak üretilmiş sistemlerdir.

Mobil Cihazlarda Adli İnceleme Süreci

Mobil cihazlarda adli inceleme, verileri elde etme yöntemlerine göre sınıflandırılabilmektedir. Adli bilişim uzmanı ilk olarak veriyi manuel olarak elde etmeye çalışır. Daha sonra mantıksal, fiziksel, çip sökerek ya da mikro inceleme yaparak elde etmeye çalışır. Sınıflandırmada elde etme yöntemleri teknik bilgi ve karmaşıklık açısından büyüdükçe adli bilişim uzmanının başarıya ulaşması için verimli ve nitelikli bir eğitime ihtiyacı vardır.

Mobil cihazlarda adli inceleme süreci verinin elde edilmesinden başlanarak sırasıyla korunması, incelenmesi, raporlanması ve saklanmasını kapsar. Delillerin korunması, cihazların veya medya kaynakları ile verilerin içeriğinin değiştirmeden mülkiyet velayetini muhafaza işlemidir. Mahkemede delil olarak kullanmak için deliller iyi korunmalıdır. Delilleri korumadaki başarısızlık davanın seyrine neden olabileceği gibi içindeki bilgilerin kaybolmasına ve soruşturmayı tehlikeye sokabilir.

Mobil cihazların içindeki bir bilgiyi göstermeye ya da sağlama işlemine elde denir. Bu işlem laboratuvar ortamında yapılması gerekmektedir. Adli işlem cihazın tanımlanması ile cihazın tipi ve elde edilecek veri genel olarak hangi araç ve hangi tekniklerin kullanılması gerektiğini belirlemekle başlar.

İnceleme süreci, uygun teknik ve yöntem bulunduktan sonra gizli veya açık dijital delillerin ortaya çıkarılması sürecidir. Sonuçlar, uygulamaya dayalı bilimsel yöntemlerle elde edilir ve verilerin içeriğini, durumunu açıklamalıdır. Adli vakanın durumuna göre stratejiler değişiklik gösterir. İnternet geçmişleri, sistem üzerindeki görüntülerin taranması, mesaj, takvim veya elektronik posta gibi verilerin incelenmesi adli vakaya göre değişiklik göstermektedir.

Raporlama ise soruşturma kapsamında tüm safhalarda elde edilen bulguların ve sonuçların detaylı bir şekilde özetinin yapıldığı, kullanılan teknik ve yöntemlerin adım adım anlatıldığı, bütün gözlemlerin kaydedilmesiyle sonuçların veriyle doğrulanması sürecidir. Adli inceleme sonuçlarının raporları davayı, kaynağını ve sonuçları belirlemek için gereken bütün bilgileri ve içerikten sorumlu kişilerin adını içermelidir.

Sonuç

Mobil cihazların giderek değişmesi hayatın her alanına nüfus etmesi adli bilimlerinde bu cihazları kullanarak suça ilişkin bu verileri kullanmaya teşkil etmiştir. Gelişen bilişim teknolojilerindeki mobil cihazların kullanımı suç ve suça ilişkin süreçlerde kullanılması yadsınamaz hale gelmiştir.

Adli bilişim süreci olay yerindeki delilleri hiçbir şüpheye yer vermeden gizlilik, bütünlük ve erişe bilirlik kıstaslarına uygun şekilde toplandıktan sonra bu delillerin bilimsel metotlarla incelenmesi, analiz edilmesi ve raporlanmasıdır. Gerekli metotlarla incelenmesi süreci, veriyi elde edene kadar tüm metotların kullanılması gerekmektedir. Adli vakaya göre analiz yapılması ve süreç içerisinde elde edilen tüm sonuçlar raporlanıp mahkemede kullanılacak hale getirilmelidir. Bu şekilde adli vakalarda adli bilişimdeki incelemeler bilişim hukukunun temeli oluşturmaktadır. Bu yüzden ülkelerin, yasal düzenlemelerini yapması gerekmektedir. Mobil adli bilişimin gelişmesi için çalışma alanlarının teşvik edilmesi, çalışanların desteklenmesi ve üniversitelerin yönlendirilmesi, gelecekteki uzman personel ihtiyacını karşılamak adına önemli bir adım olacaktır.

Kaynakça

  • AKALIN, U., & ULUYOL, Ç. Mobil Cihazlar, Mobil Adli Bilişim ve Önerilen Süreç Modeli.

 

Öne Çıkarılan Görsel:”Free Vector | Computer technology isometric icon, server room, digital device set, element for design, pc laptop (freepik.com)“

   Bu makale smallseotools sitesi üzerinden  16.05.2021 tarihinde kontrol edilmiştir.           

   Makale, benzerlik değeri ile kabul edilmiştir. Results Completed: 100%  Plagiarism: %0  Unique: %100

   Bu eser Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.