Hazırlayan: 100221008 Samet Genç
- Makalenin Künyesi
Beyhan, Ö. & Tunç, H. S. (2012). Öğretmen Adayı Öğrencilerin Bilişim Teknolojilerini Etik Kullanımlarının İncelenmesi. Yükseköğretim Dergisi, Cilt2-Sayı2
Anahtar sözcükler: Bilişim teknolojileri, etik, bilişim etiği, Etik kullanım,
- Giriş
Bu araştırmada bilişim teknolojilerinin gelişmesiyle ortaya çıkan etik sorunlar ve öğretmen adayı öğrencilerinin bilişim teknolojilerini etik olmayan şekilde kullanımlarının incelenmesi amaçlamıştır. Araştırma 2010-2011 eğitim-öğretim yılında Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi, Mesleki Eğitim Fakültesi ve Teknik Eğitim Fakültesi’nde öğrenim gören, bilgisayar dersi almış veya almakta olan üçüncü sınıf öğrencileriyle gerçekleştirilmiştir. Araştırmada kullanılan ve beş faktörden oluşan ölçeği 423 öğrenci yanıtlamıştır. Araştırmada verilerin çözümlenmesinde SPSS 17 programı kullanılmış, frekans ve yüzde değerleri analizi, aritmetik ortalama, standart sapma ve Kruskal_Wallis H testi uygulanmıştır. Araştırma bulgularına bakıldığında; bilgisayar ve internet kullanmayı çok iyi bilen öğrencilerin bilişim teknolojilerini daha etik dışı kullandıkları, diğer öğrenciler arasında ise bilgisayar ve internet kullanım düzeyi arttıkça etik dışı kullanım da arttığı görülmüştür. Araştırma bulguları, bilgisayar ve internet kullanım düzeyi “orta” olan öğrencilerin bilişim teknolojilerini diğer öğrencilere göre daha etik kullandıklarını göstermiştir.
Araştırmanın Amacı
Bu araştırmada bilişim teknolojilerinin gelişmesiyle ortaya çıkan etik sorunlar ve öğretmen adayı öğrencilerinin bilişim teknolojilerini etik olmayan şekilde kullanımlarının incelenmesi amaçlamıştır.
- Yöntem
Araştırma Yöntemi
Araştırmada, değişkenler arasında karşılaştırmalı incelemeyi içeren ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Tarama modeli geçmişte ve halen var olan durumu var. Olduğu şekilde betimlemeyi amaçlayan bir araştırma yaklaşımıdır. Korelasyon türü, iki ya da daha çok değişken arasında birlikte değişim varlığını ve/veya derecesini belirlemeyi amaçlayan bir araştırma modelidir (Karasar, 1998, p. 79-81).
Evren ve Örneklem
Araştırma evrenini Türkiye’de öğretmen yetiştiren eğitim fakültelerinde öğrenim görmekte olan öğrenciler oluşturmaktadır. Amaçlı örnekleme zengin bilgiye sahip olduğu düşünülen durumların derinlemesine çalışılmasına olanak vermektedir. Bu anlamda amaçlı örnekleme yöntemi pek çok durumda, olgu ve olayların keşfedilmesinde ve açıklanmasında yararlı olur. Bundan dolayı, araştırmada, amaçlı örnekleme yöntemi izlenmiştir. Araştırmanın örneklemini 2010-2011 eğitim/öğretim yılında Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültelerinde okuyan ve fakülte öğrenci sayıları ile orantılı olarak belirlenen Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi, Mesleki Eğitim Fakültesi ve Teknik Eğitim Fakültesi’nde öğrenim gören, bilgisayar dersi almış veya almakta olan üçüncü sınıf öğrencileriyle gerçekleştirilmiştir. Araştırma için 450 öğretmen adayı “Etik Olmayan Bilgisayar Kullanım Davranışları Ölçeğini” yanıtlamıştır. 423 ölçek değerlendirmeye alınmıştır. 27 ölçek ise eksik ve hatalı doldurulduğu için değerlendirme dışında tutulmuştur.
Veri Toplama Araçları
Araştırmada öğrencilerin bilişim teknolojilerini etik kullanımlarına iişkin görüş ve davranışlarını belirlemek amacıyla Namlu ve Odabaşı’nın (2007) hazırlamış oldukları “Etik Olmayan Bilgisayar Kullanım Davranışları Ölçeği” isimli beşli likert tipi ölçek kullanılmıştır. Araştırma anketi, iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde kişisel bilgiler ile ilgili sorular, ikinci bölümde ise “Bilgisayar Kullanım Davranışları” soruları yer almaktadır.
Verilerin Analizi
Etik dışı kullanım puanları hesaplanırken çok uygun seçeneğine 5 puan, uygun seçeneğine 4 puan, kararsızım seçeneğine 3 puan, uygun değil seçeneğine 2 puan ve hiç uygun değil seçeneğine 1 puan verilmiştir. Seksek soru puanlarının ortalaması ile elde edilebilecek en yüksek etik dışı kullanım puanı ortalaması beş, en küçük bir olabilecektir. Verileri değerlendirilmesinde 1-1.80 arası ortalama puan “çok düşük” derecede etik dışı kullanım, 1.81-2.60 arası ortalama puan “düşük” derecede etik dışı kullanım, 2.61-3.40 arası ortalama puan “orta” derecede etik dışı kullanım ve 4.21-5.00 arası ortalama puan “çok yüksek” derecede etik dışı kullanım olarak ölçüt alınmıştır. Verilerin analizi SPSS 17.0 paket programı kullanılarak yapılmış ve alt problemlerin istatiksel analizlerinde frekans ve yüzde değerleri analizi, aritmetik ortalama, standart sapma, Kolmogorov-Smirnov testi ve Kurskal-Wallis H testi uygulanmıştır (Büyüköztürk,2007).
- Bulgular ve Tartışma
Bulgular:
Araştırmaya katılan öğrencilerin istatistik sonuçlarının ortalaması ile elde edilen etik dışı kullanım tanımlayıcı istatistik sonucu 1.38 bulunmuştur. Öğretmen adaylarının bilişim teknolojilerini etik dışı kullanımlarının çok düşük düzeyde olduğu söylenebilir.
Araştırmacıların izinsiz program indirme ve kopyalama işlemlerini öğrenciler arasında çok yaygın kullanılmakta olduğu gözlemi ile sonuçlar örtüşmemektedir. Bu durum ankete katılan öğrencilerin anketi önemsemediğini gösterebilir.
Faktör kapsamında alınan sorular incelendiğinde “Sanal ortamda insanları maddi olarak zor duruma sokmak” 3.15 aritmetik ortalama ile en düşük, “Ödev hazırlayan sitelere ödev yaptırma” 3.15 aritmetik ortalama ile en yüksek etik dışı kullanım olarak gözlemlenmiştir. Faktör başlı olarak en yüksek ve en düşük aritmetik ortalamalar aşağıdaki gibidir.
Fikri mülkiyet faktörü;
En düşük 1.57 aritmetik ortalama ile “Başkalarına alan adlarını satın alarak, daha fazlasına başka şahıslara satmak”.
En yüksek 3.15 aritmetik ortalama ile “Yazılımın sosyal hayata etkisine dikkat etmeme”.
Toplumsal etki faktörü;
En düşük 1.28 aritmetik ortalama ile “Sanal ortamda insanları maddi olarak zor duruma sokmam”.
En yüksek 2.18 aritmetik ortalama ile “Web sitelerinde çok fazla sayıda pop-up sayfaları kullanma”.
Güvenlik ve kalite faktörü;
En düşük 1.33 aritmetik ortalama ile “Kullanıcının talebi olmadığı halde, porno içerikli mail gönderme”.
En yüksek 1.78 aritmetik ortalama ile “İnterneti kullanarak, kişinin izni olmadan bilgisayarının bağlantısını kullanmak”.
Ağ doğrulu faktörü;
En düşük 1.73 aritmetik ortalama ile “Maddi amaçlı zincir mail gönderme”.
En yüksek 2.45 aritmetik ortalama ile “Haber grubunda reklam amaçlı mail gönderme”.
Bilgi doğrulu faktörü;
En düşük 1.63 aritmetik ortalama ile “Bilgisayardaki başkalarının bilgilerini kendisininmiş gibi kullanmak”.
En yüksek 1.87 aritmetik ortalama ile “Başkalarının yaptığı çalışmaları kaynak göstermeden kullanma”.
Uygulanan testlerde tüm öğretmen adaylarının fikri mülkiyet ihlali yaptığı söylenebilir. Bilgisayar kullanımı “çok iyi”, “iyi” ve “kötü” olan öğrencilerde etik dışı davranışlarının görülmesi fazla iken “orta” seçeneğini işaretleyen öğrencilerde etik dışı davranışlarının görülmesi daha azdır. İnternet kullanım seviyesi ile ilgili olarak anlamlı bir sonuç ortaya çıkmamıştır.
- Sonuç ve Öneriler
Öğrencilerden bilgisayar kullanım düzeylerini “çok iyi” olarak belirtenlerin bilişim teknolojilerini daha etik dışı amaçlarla kullandıkları sonucuna varılmıştır. Bunları eşit tanımlayıcı istatistik sonucuyla bilgisayar kullanım düzeylerini “iyi” ve “düşük” olarak belirten öğrenciler izlemektedir. En etik kullananlar ise “orta” düzeyde bilgisayar kullandığını belirtenlerdir.
Bu sonuçlara dayanarak politika yapıcılara ve uygulayıcılara aşağıdaki hususlar önerilebilir. İletişim teknolojilerinin kullanımı günümüzde büyük bir ivme ile artmaktadır. Bu kullanımda etik değerlerin yıpranmasını önlemek amaçlı bilişim teknolojileri uygulamaları ders programına bilişim teknolojilerinin etik kullanımı konusunun eklenmesi uygun olacaktır. Öğretmen adaylarını yetiştiren uygulayıcı öğretmenler tarafından ödev ve uygulamalar planlanırken, öğrencilerin iletişim araçlarından kolayca elde edilebilecek türde ödevler yerine daha özgün uygulamaları planlamaları dikkate alınabilir.
- Kişisel Sonuç
Etik dışı davranışların en çok fikri mülkiyet faktörü altındaki sorularda gerçekleştiği görülmektedir. Bu soruların yapısı incelendiğinde kişilerin fikri mülkiyeti genellikle kullanma amaçlı olarak etik dışı kullandığı görülmektedir. Satma veya dağıtma amacıyla etik dışı kullanım aritmetik ortalamasının düşük olduğu görülmektedir. Öğrencilerin göstermiş olduğu etik dışı davranışların maddi yetersizlik ya da tercih kaynaklı mı olduğu başka bir araştırmanın konusu olarak incelenebilir. Ankete katılan öğrencilerin etik dışı kullanımlarının en az olduğu faktörün Güvenlik ve kalite olması öğrencilerin başka kullanıcılara zarar verme eğilimlerinin az olduğunu göstermektedir. Uygulanan testlerin sonucunda ise bilgisayar kullanım düzeyinin artması veya çok az olması durumunda etik dışı davranışların arttığı görülmektedir. En az etik dışı davranış orta düzeyde bilgisayar kullanan kişilerde görülmektedir.
Bu eser Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.
Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi’nden 1991 yılında mezun olduktan sonra Uşak Endüstri Meslek Lisesi’nde Teknik öğretmen olarak göreve başladı. 1993 Yılında Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Eğitim Bölümünde araştırma görevlisi olarak akademik çalışmalara başladı. 1998 yılında M.Ü. Teknoloji Eğitimi Yüksek Lisansı, 1999 yılında İ.Ü. İşletme Davranış Bilimleri Yüksek lisans tezlerini vererek başarıyla mezun oldu. 2001 yılından itibaren Marmara Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri bölümünde öğretim görevlisi olarak çalışmaya devam etmektedir. Yürüttüğü dersler arasında temel bilgisayar eğitimi, bilgisayar donanımı, bilgisayar ağları ve haberleşme, işletim sistemleri, web tabanlı programlama, açık kaynak kodlu yazılımlar, uzaktan eğitim, içerik geliştirme, eğitim yönetim sistemleri dersleri yer almaktadır. 2011-2016 yılları arası Atatürk Eğitim Fakültesi ve birimleri internet sayfaları, 2013-2015 yılları arasında Marmara üniversitesi internet sayfaları ve akademik idari birimler web sayfaları koordinatörü olarak görev yapmıştır. Çok sayıda seminer ve konferansta bildiri sunmuş, konuşmacı olarak katkı sağlamış, düzenleme ve yürütme kurullarında görevler almıştır. Akademik dergi, kongre, sempozyum, kurumsal ve kişisel web sayfaları hazırlayarak yayınlamıştır. ISO 27001 Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi Baş Denetçi Sertifikası sahibidir.
