MARMARA ÜNİVERSİTESİ ATATÜRK EĞİTİM FAKÜLTESİ
BİLGİSAYAR VE ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ BÖLÜMÜ
2022-2023 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI BAHAR DÖNEMİ
BİLİŞİM ETİĞİ ve GÜVENLİK DERSİ
“Makale İnceleme ve Değerlendirme Raporu”
Mehmet Zahit Uyanık 100220021
İçindekiler
MAKALE KÜNYESİ (APA STANDARDI) 3
EVREN ÖRNEKLEM / ÇALIŞMA GRUBU 4
VERİLER ve TOPLANMASI / UYGULAMA SÜRECİ 4
İNCELEME SONUÇLARI VE ÖNERİLER 6
MAKALE ADI
Bilişim Etiği Boyutlarına Göre Bilişim Teknolojileri ve Yazılım Dersi Öğretim Programı Kazanımlarının İncelenmesi
YAZAR(LAR)
Mustafa FİDAN
MAKALE KÜNYESİ (APA STANDARDI)
Fidan, M. Bilişim Etiği Boyutlarına Göre Bilişim Teknolojileri Ve Yazılım Dersi Öğretim Programı Kazanımlarının İncelenmesi. Eylül 2016 Cilt:24 No:4 Kastamonu Eğitim Dergisi.
Anahtar Sözcükler: Bilişim etiği, bilişim teknolojileri ve yazılım dersi öğretim programı,
MAKALE ERİŞİM ADRESİ
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/316312
GİRİŞ
Uygarlığın gelişim sürecinde ilkel toplumlardan tarım toplumuna, tarım toplumundan sanayi toplumuna doğru bir geçiş süreci yaşanmıştır. Günümüzde ise sanayi toplumundan hızla bilgi ve bilişim teknolojilerinin ön planda olduğu yeni bir bilişim toplumu ortaya çıkmıştır. Bu toplumda bilgisayarın yanında birçok teknolojik araçları da kapsayan bilişim kavramı ön plana çıkmıştır. Bilişim toplumunda, teknoloji çok hızlı bir gelişim ve değişim geçirmiştir. Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT) günlük hayatımızda aktif olarak kullanılarak işlerimizi kolaylaştırmıştır. Diğer taraftan, bilişim toplumunda yaşanan bu gelişme ve değişmeler birçok problemi de beraberinde getirmiştir. Bu problemlerde etik sorunların oluşmasına neden olmuştur. Bilişim çağında bilgi ve iletişim teknolojilerine hızlı bir geçişin yaşanması bilişim etiğini önemli bir kavram haline getirmiştir. Bilişim etiği, bilişim alanında yapılan davranışları inceleyen bir felsefe olup, etiğin uygulamalı bir alt dalıdır. Bilişim etiği ile ilgili sorunlar Türkiye Bilişim Derneği Raporu’nda elektronik veriye erişim hakkı ve dijital eşitsizlik, elektronik verilerin güvenilirliği, elektronik verilerin doğruluğu ve güncelliği, gerçeğin çarpıtılması, sistem güvenliği, fikri mülkiyet hakları, mahremiyet (gizlilik) ihlalleri, kişisel verilerin korunması, kurumsal verilerin korunması, internet kullanımında sorunlar, web sitelerinde sorunlar, elektronik posta listeleri ve sosyal medyada tartışma alanları olarak ifade edilmiştir. Diğer bir bilişim etiği sorunu olan mahremiyet ise, bireyin duygu, düşünce, inanç, korku ve fantezilerini başkalarından saklaması durumudur. Bu makalede de farkında olarak ya da olmayarak etik kavramlarla ilgili sorunların olup, ihlal edildiği ve bununla ilgili eğitimde önemli bir yeri olduğu belirtiliyor.
ARAŞTIRMANIN AMACI
Bu araştırmanın amacı, “bilişim etiği” kavramını hem ulusal hem de uluslararası düzeyde ilgili kurum ve kuruluşların düzenlemeleri doğrultusunda boyutlandırmak ve bu çerçevede ortaokuldan itibaren Bilişim Teknolojileri ve Yazılım Dersi Öğretim Programı kazanımlarını değerlendirmektir.
YÖNTEM
ARAŞTIRMA MODELİ
Bu çalışmada, nitel araştırma metodolojisi çerçevesinde belge inceleme yöntemi kullanılmıştır. Bilişim etiği boyutlarına göre bilişim teknolojileri ve yazılım dersi öğretim programı kazanımları incelenmiştir. Bu kazanımlar incelenirken etik kısmı da dikkate alınarak yapılan araştırma da katılımcılar ortaokul öğrencilerinden başlamaktadır.
EVREN ÖRNEKLEM / ÇALIŞMA GRUBU
Çalışma Grubu Araştırmanın örneklem grubunu, 2012-2013 öğretim yılından itibaren 5. sınıflardan başlamak ve kademeli olarak uygulanmak üzere kabul edilen Bilişim Teknolojileri ve Yazılım Dersi Öğretim Programı kazanımları incelenmiştir.
VERİ TOPLAMA ARACI / VERİLER ve TOPLANMASI / UYGULAMA SÜRECİ+
Bilişim etiğine yönelik hem ulusal hem de uluslararası düzeyde Bilgisayar Etik Enstitüsü (BEE), Bilgisayar Makineleri Ortaklığı (BMO), Türkiye Bilişim Derneği (TBD), Türkiye Bilişim Vakfı (TBV), Türkiye Bilişim Sektörü Derneği (TÜBİDER) gibi kuruluşlar tarafından oluşturulan belge, sözleşme, yönetmelik ve bilişim suçlarına yönelik düzenlemeler (kanun, yönetmelik gibi) incelenmiştir. Bu dokümanlara ilgili kurum ve kuruluşların internet sitelerinden ulaşılmıştır. Ayrıca Mason’un (1986) bilişim etiğine yönelik oluşturduğu boyutlar da dikkate alınmıştır. Bilişim etiğinin boyutlarının oluşturulması için bu dokümanlar hazırlanan bir form ile birlikte beş Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi (BÖTE) alan uzmanının (3 erkek, 2 kadın) görüşüne sunulmuştur. Alan uzmanlarının tümü üniversitelerin Eğitim Fakültesi’nde BÖTE’de ders veren öğretim üyelerinden oluşmakta olup, biri Eğitim Teknolojisi diğerleri ise BÖTE alanında doktora mezunudur. Gönderilen formda önceden bahsedilen kurum ve kuruluşlar tarafından oluşturulan bilişim etiğine yönelik sözleşme, belge, kanun ve yönetmelik maddeleri yer almakta olup, uzmanlardan bu maddeleri ortaokul kademesine uygunluğuna göre boyutlandırmaları ve belirledikleri boyutları isimlendirmeleri de istenmiştir. Ayrıca formda uzmanların kendi görüşlerinin de yer aldığı ayrı bir alan bulunmaktadır. Bu alanda ilgili maddeler dışında bilişim etiğine yönelik öğretim programında hangi boyutların olabileceği -gerekçesiyle beraber- sorulmuştur.
VERİLERİN ANALİZİ
Araştırmada bilişim etiğinin boyutlarını oluşturmak için içerik analizi yapılmıştır. Yıldırım ve Şimşek’e (2011) göre içerik analizi verilerin derinlemesine analiz edilerek önceden belirgin olmayan tema ve boyutların ortaya çıkarılmasını sağlar. Bu araştırmada içerik analiziyle hem ulusal ve hem de uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından bilişim etiğine yönelik oluşturulan çok sayıda düzenleme maddesinin ortak yönleri belirli boyutlar altında toplanmıştır. Özetle, araştırmanın bu kısmına ilişkin verilerin analizi dört aşamadan oluştuğu söylenebilir. Bu aşamalar; (a) sözleşme, belge, kanun, yönetmelik maddelerinin düzenlenmesi (b) oluşturulan maddelerin uzmanlara gönderilmesi (c) maddelere göre bilişim etiği boyutlarının oluşturulması (d) boyutların isimlendirilmesi şeklindedir
BULGULAR ve TARTIŞMA
BULGULAR
- Uzman görüşlerine göre bilişim etiği boyutları öğretim programına yönelik “Temel İlkeler”, “Gizlilik ve Güvenlik”, “İletişim ve Sosyal Etki”, “Fikri Mülkiyet-Lisans-Telif Hakları-Patent”, “Siber Zorbalık” ve “Bilişim Suçları” olarak belirlenmiştir.
- “Fikri Mülkiyet-Lisans-Telif Hakları-Patent” boyutuna ilişkin “Uygun bedelini ödemeden ya da yetkiniz olmadan diğer insanların bilgisayar kaynaklarını kullanmayın”, “Başka insanların entelektüel bilgilerini kendinize mal etmeyin”
- İnternet ortamında belirlediği etik ilkelere aykırı davranışları, bu ilkelere uygun davranışlara dönüştürür.
- Kazanımlar incelendiğinde; “Bilişim Okuryazarlığı” öğrenme alanı kapsamında bilişim etiğine yönelik “BİT’yi Kullanırken Etik ve Sosyal Değerler” alt öğrenme alanında 10 kazanım, “BİT’nin Gizlilik ve güvenlik boyutları” alt öğrenme alanında 8 kazanım bulunmaktadır.
TARTIŞMA VE SONUÇ
- Bilişim teknolojilerinin ve internetin hızla yaygınlaşması hayatımızı kolaylaştırmanın yanında etik sorunların meydana gelmesine yol açmıştır. İlgili literatür incelendiğinde öğrencilerin eğitiminin bu konuda yetersiz kaldığı ve öğrencilerin bilişim teknolojileri konusunda etik dışı davranışlar sergiledikleri görülmektedirBilişim teknolojilerinin ve internetin hızla yaygınlaşması hayatımızı kolaylaştırmanın yanında etik sorunların meydana gelmesine yol açmıştır. İlgili literatür incelendiğinde öğrencilerin eğitiminin bu konuda yetersiz kaldığı ve öğrencilerin bilişim teknolojileri konusunda etik dışı davranışlar sergiledikleri görülmektedir.
- Bilişim etiğine ilişkin iyi planlanmamış ve titizlikle hazırlanmamış bir öğretim programı öğrencilere yeterli becerileri ve etik değerleri kazandırmada eksik kalır.
- bilişim etiği konusunda planlı eğitim alan bireylerin daha bilinçli olduğunu, etik davranışlar konusunda daha olumlu tutum geliştirdiklerini tespit etmişlerdir.
- Bilişim Teknolojileri ve Yazılım dersinin verildiği ortaokul kademesinde bilişim etiği kavramının öğretimini önemli hale getirmiştir.
İNCELEME SONUÇLARI VE ÖNERİLER
Araştırma sonucunda bilişim etiği; uzman görüşlerine göre “Temel İlkeler”, “Gizlilik ve Güvenlik”, “İletişim ve Sosyal Etki”, “Siber Zorbalık”, “Fikri Mülkiyet-Telif Hakları-Lisans-Patent”, “Bilişim Suçları” şeklinde altı boyut olarak belirlenmiştir. Bu bulgular bilişim etiği boyutlandırılmasına yönelik literatürde bazı çalışmalarla da paralellik göstermektedir. Öğretim programında toplam 183 kazanımdan 20 kazanımın bilişim etiği kapsamına girdiği tespit edilmiştir. Bu doğrultuda kazanımların sayısal olarak kısmen yeterli olduğu görülmüştür. Bilişim etiğine ilişkin kazanımlar BDYDÖP’de “BİT’in Gizlilik ve güvenlik boyutları”, “BİT’i Kullanırken Etik ve Sosyal Değerler”, “Bilgi Paylaşımı için araçlar” öğrenme alanlarında yer almaktadır. Diğer taraftan, bilişim etiği boyutlarının öğretim programında bilişim etiği ile ilgili kazanımlara yansıtılmadığı görülmüştür. Duymaz yaptığı araştırmasında, Bilişim Etiği Boyutlarına Göre Bilişim Teknolojileri ve Yazılım Dersi düzeyindeki öğrencilere bilişim etiği dersi verilmesi gerektiğini ve bu derse ait öğretim programının iyi bir şekilde hazırlanması gerektiğini ifade etmiştir. Kısacası özetlemek gerekirse etik dediğimiz kavram geçmiş yıllardan bu yana gündemimizde var. Günümüzde bilişim etiği olarak adlandırılıyor çünkü; şu an her şey internet ortamı üzerinden yapılmaktadır. Bilişim etiği benliğini oluşturmamız için eğitimde bu benliğin temelden verilmesi gerekiyor. İncelediğim makalede ortaokul 5. Sınıf Bilişim Teknolojileri ve Yazılım Dersi Öğretim Programı kazanımlarının incelenmesiyle birlikte bilişim etiğini öğrencilere tam anlamıyla kazandırılmadığı görülmüştür. Belki de bu kazanımları bilişim etiğine göre tekrar düzenlenip ortaokuldan itibaren değil de ilkokuldan itibaren etik değerler kazandırılmalıdır. Erken yaşta etik değerler insanlarda oluşturulmalıdır. Bunun nedeni ise, insanlar belirli bir yaşa geldikten sonra karakteri, yapısı, etik benliği değişmiyor. Belki küçük oranda törpülenebilir ama yapısı değişmez. Bu yüzden eğitimin temelinde etik benliğin farkında olunması gerekiyor. Küçük yaşta bunun farkına varan öğrenciler ilerde etik değerleri olan, vicdanlı, ahlaklı bireyler olarak yaşarlar. Böylelikle günümüzdeki bilişim etiği sorunları gibi sorunlar daha aza indirgenmiş oluruz.
Bu eser Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.
Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi’nden 1991 yılında mezun olduktan sonra Uşak Endüstri Meslek Lisesi’nde Teknik öğretmen olarak göreve başladı. 1993 Yılında Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Eğitim Bölümünde araştırma görevlisi olarak akademik çalışmalara başladı. 1998 yılında M.Ü. Teknoloji Eğitimi Yüksek Lisansı, 1999 yılında İ.Ü. İşletme Davranış Bilimleri Yüksek lisans tezlerini vererek başarıyla mezun oldu. 2001 yılından itibaren Marmara Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri bölümünde öğretim görevlisi olarak çalışmaya devam etmektedir. Yürüttüğü dersler arasında temel bilgisayar eğitimi, bilgisayar donanımı, bilgisayar ağları ve haberleşme, işletim sistemleri, web tabanlı programlama, açık kaynak kodlu yazılımlar, uzaktan eğitim, içerik geliştirme, eğitim yönetim sistemleri dersleri yer almaktadır. 2011-2016 yılları arası Atatürk Eğitim Fakültesi ve birimleri internet sayfaları, 2013-2015 yılları arasında Marmara üniversitesi internet sayfaları ve akademik idari birimler web sayfaları koordinatörü olarak görev yapmıştır. Çok sayıda seminer ve konferansta bildiri sunmuş, konuşmacı olarak katkı sağlamış, düzenleme ve yürütme kurullarında görevler almıştır. Akademik dergi, kongre, sempozyum, kurumsal ve kişisel web sayfaları hazırlayarak yayınlamıştır. ISO 27001 Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi Baş Denetçi Sertifikası sahibidir.
