İçindekiler

  1. Giriş
  2. Kriptoloji Nedir?
  3. Kripto Para Nedir?
  4. Kripto Paranın Tarihi
  5. Kripto Paraya Olan İlgi Neden Artmaktadır?
  6. Kripto Para Kullanımı Güvenli mi?
  7. Kripto Paranın Etik Dışı Kullanım Riskleri
  8. Kripto Para Piyasasında Denetim ve Kontrol
  9. Kripto Para Çeşitleri
    1. Bitcoin
    2. Ethereum
    3. Litecoin
    4. Dash
    5. Ripple
  10. Kripto Para Dünyasında Yaşanan Etik Dışı Olaylar
  11. Sonuç
  12. Kaynakça

Giriş

    Bundan 12-13 yıl önce sessiz sedasız üretilip geliştirilen kripto paralar şu anda dünyanın en pöpüler gündem maddeleri arasında yer alıyor. Kripto paralar günümüzde Devletlerin, Yatırım Şirketlerinin hatta bireylerin bile ilgisini çekmiş durumda. Gün geçtikçe gelişmekte ve farklı farklı para birimleri çıkmaktadır. Bu gelişmelerle beraber yanında farklı sorunlar da ortaya çıkmıştır.

Kriptoloji Nedir?            

   Kripto paranın ne olduğundan bahsetmeden önce Kriptoloji’den bahsedelim. Kriptoloji, verilerin (yazı, rakam ve herhangi mesaj) belirli bir yapıya göre şifrelenmesi sistemidir. Şifrelenmiş olan bu mesajların alıcıya başarılı bir şekilde gönderilmesine ve çözümlenmesine denir.

Kripto Para nedir?

   Kripto Para, kriptoloji bilimini kullanılarak oluşturulmuş, dijital ve sanal para birimidir. Matematik temelli şifrelenmişlerdir. Aslında günlük hayatımızda kullandığımız banka kartlarımız, sanal kartlarımız veya sanal olarak yaptığımız işlemlerde (EFT, Havale vs.) bu paraları kullanıyorduk. Bu tarz işlemlerde bankaların kasalarından fiziksel bir para çıkmadan, sanal paralar sayesinde hızlıca işlem yapabiliyoruz. Bir bakıma bu paralar da kripto paralardı çünkü sistemde sadece rakamlar yer değiştiriyordu. Yeni nesil kripto paralar da temel olarak bu sistemle çalışıyor diyebiliriz.

 Dünyadaki diğer para birimlerine nazaran bu kadar çok ilgi görmesinin ve sevilmesinin en temel nedeni ise organik bir yapıda olması. Yani herhangi bir hükümet veya merkezi otorite tarafından yönetilemiyor, henüz. Bu da, bu para biriminin daha güvenli olarak anılmasını sağlıyor. (Webrazzi, Temmuz 2017)

Kripto Paranın Tarihi

    Kripto para olarak 2009 yılında Satoshi Nakamato tarafından Bitcoin oluşturulmuştur. Bitcoin ilk merkeziyetsiz kripto paradır. Bitcoinin üretiminden bu yana birçok farklı kripto para üretilmiştir. Bitcoin dışındaki diğer dijital para birimlerine altcoin denilmektedir. Altcoin aslında bir kısaltmadır. Alternatif ve coin yani madeni paranın birleşiminden ortaya çıkmıştır.

Kripto Paraya Olan İlgi Neden Artmaktadır?

  • 7 gün 24 saat işlem yapılabilmesi
  • Konum bağımsız olarak alım-satım işlemlerinin yapılabilmesi
  • Alıcı ve Satıcı dışında 3. bir kişiye ihtiyaç olmadan işlem yapılabilmesi
  • İşlem sınırının olmaması
  • Ülkelere, Banka ve finans kuruluşlarına bağlı olmadığı için ekonomik gelişmelerinden etkilenmemesi

gibi özelliklerinden dolayı insanlar tarafından ilgi görmektedir.

Kripto Para Kullanımı Güvenli mi?

   Kripto paraların genel olarak yapısına baktığımızda, merkezi otorite ile yönetilmedikleri için güvenilir diyebiliriz. Tabi bu durum nerden baktığımıza da bağlı. Çünkü devletler, bankalar yapılan alım satım işlemlerinin takibinin zor olması, merkezi bir muhatabının ve denetim mekanizmasının olmamasından dolayı sorunlar oluşabileceğini belirtiyor. Bunun yanında belirttiğimiz nedenlere göre de kötü amaçlı kullanımların, yasa dışı işlerin yapılabilmesi suretiyle ilgili taraflar açısından önemli riskler taşımaktadır.

Kripto Paranın Etik Dışı Kullanım Riskleri

Kripto Paraların hayatımıza girmesiyle birlikte farklı farklı sorunları da beraberinde getirmiş oldu. Bu sorunlara örnek olarak;

  1. Kara Para Aklama ve Terör Finansmanında Kullanılması

Para aklama, yasadışı kaynaklardan elde edilen paraların nakit ve meşru olan yatırımlara dönüştürülmesi işlemidir.

Bankalar, Finansal hizmet veren kurumlar için Müşteriyi Tanıma ve Kara Para Aklamayı etkin bir şekilde önlemek önemlidir.

Kripto para borsasında hizmet sağlayıcıları için önemli etik ve uyum kriterlerini sıralayacak olursak;

  • Ulusal ve uluslararası bağlamda düzenleyici otoriteler ile iş birliği yapmak

  • Kara para aklama ile ilgili yazılı politika ve prosedürleri uygulamaya koymak

  • Uygulamadaki etkinliğini ve gelişmelerini test edecek denetimleri yapmak

  • Kripto para alım satım ve takas faaliyetleri ile ilgili mevzuat ve düzenlemeleri sürekli izlemek, risk grubu olarak nitelendirilen işlemleri kontrol etme

  • İlgili personele konu ile ilgili eğitim vermek ve tüm personelin benimsemesini sağlam

  • Etik iş ilkelerine uyum sağlamak (InMagazine, 21. Sayı 55)

 

  1. İllegal Faaliyetlerin Finansmanında Kullanılması

Kripto paralar anonimlik özelliğinden dolayı derin internet olarak adlandırılan deep web’deki illegal faaliyetlerde (uyuşturucu, silah ve insan kaçakçılığı vb.) kullanılabilmektedir. (InMagazine, 21. Sayı 55)

  1. Kişisel Verilerin İhlali Riski

KVK Kanunu’nun 3’üncü maddesinin (ı) bendi uyarınca veri sorumlusu, kişisel verilerin işleme amaçlarını ve vasıtalarını belirleyen, veri kayıt sisteminin kurulmasından ve yönetilmesinden sorumlu olan gerçek veya tüzel kişi olarak tanımlanmıştır. (InMagazine, 21. Sayı 55)

Kripto para birimlerinin kullandığı blokzincir teknolojisinin merkeziyetsiz bir yapısı olması nedeniyle ağ üzerinde işlem yapanları takip etmesi zordur. Veri sorumlusunun belirsizliği nedeniyle söz konusu yükümlülüklerinin yerine getirilip getirilmediğinin takip ve tespit etmesi ve bu yüzden otoriterlerin denetim yapması zordur.

  1. Kripto Para Borsa Manipülasyon Riski

Manipülasyon, belirli bir çıkar grubunun piyasada uydurma bilgiler veya yapay ticari hareketler vasıtasıyla fiyatları etkilemesi ve bu etki sonucunda yatırımcıları yanlış yönlendirme vasıtasıyla haksız kazanç sağlaması durumudur. Dünyanın hemen her ülkesinde düzenleyici kurumlar tarafından tespit edildiğinde ciddi boyutta yaptırımlara sahip olan bu eylemin, uluslararası sermaye piyasalarında denetçi kurumların ve caydırıcı cezaların varlığı ile genellikle önüne geçilebilmektedir. Öte yandan kripto para piyasalarının günümüzdeki formunda bu rolü üstlenecek bir kurum bulunmamaktadır. (InMagazine, 21. Sayı 55)

Kripto Para Piyasasında Denetim ve Kontrol

  1. Hukuki Altyapının Oluşturulması

Avrupa Birliği ülkelerinin de aralarında bulunduğu birçok ülkede kripto varlıklara ilişkin hukuki bir alt yapı ve düzenleme bulunmamaktadır. Ancak yasal zeminde bir tanımlama yapıldıktan sonra denetim kapsamına alınması beklenmektedir. Yine de bu konuda çalışmalar devam etmekte olup gelişmeler yaşanmaktadır. (InMagazine, 21. Sayı 55)

  1. Etkin Siber Güvenlik Önlemleri

Oluşabilecek siber saldırılar için iyi yönetilen siber güvenlik altyapısı kritik önem taşımaktadır. Hem bireysel kullanıcılar hem de kurumlar ve hizmet sağlayıcı şirketler için hesaplarının korunması ve güvenli işlem yapılması önceliklidir. Karmaşık şifreler kullanmak, iki adımlı kimlik doğrulama kullanmak, donanım cüzdan sahibi olmak alınabilecek bireysel kapsamda önlemler iken, hizmet sağlayıcılar açısından daha kapsamlı önlemler bulunmaktadır. Güvenlik sertifikası ile koruma sağlamak, genel sistem güvenliği oluşturmak, hesap güvenliğini korumak gibi dikkat edilmesi gereken noktalar bulunmaktadır. (InMagazine, 21. Sayı 55)

  1. Global Regülasyonlara Uyum Sağlamak

OECD bünyesinde yer alan “Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesine Yönelik Mali Eylem Görev Gücü (Financial Action Task Force – FATF)” isimli kurum nezdinde 21 Haziran 2019 tarihinde yayınlanan Travel Rule-Seyahat Kuralı’na göre “Kripto para pazarlarında kara para aklama ve terörizm finansmanı ile mücadele politikası” başlıklı doküman ile birlikte kripto para transferlerine takip zorunluluğu getirilmesi gündeme gelmiştir. Bu sebeple kripto para alım satım platformları, kripto paraların denetime tabi olduğu (sayısı her geçen gün artan) ülkelerde faaliyet gösterebilmek için “Seyahat Kuralı” politika dokümanında belirtilen kriter ve önceliklere uyumlu, kripto para gibi enstrümanları takip edebilen ve bunu geleneksel finans sisteminin uyarı mekanizmaları ile birleştirebilen yazılım ürünlerini kullanmak zorunda kalmaktadır. (InMagazine, 21. Sayı 55)

  1. Kontrol Prosedürleri Uygulamak

Türkiye’deki kripto para alım satım platformları lisanslanarak denetime tabi olmaları durumunda bu platformlardan bilgi toplayan kamu kurumları, tüm sektörü ve şüpheli işlemleri denetleyebilir konuma gelecektir. Var olan finans sistemindeki düzeni değiştirmeye aday bir sistem olarak ortaya çıkmış olsa da zaman zaman kişilerin mağduriyetine sebebiyet vermesi ve denetimsiz bir sistemde ilerliyor olması, regülasyon ihtiyacını daha sık gündeme getirmektedir. Kripto para alım satımına aracılık eden, saklama ve takas hizmeti veren servis sağlayıcılarının birer finans kuruluşu statüsünde değerlendirilmesi ve denetlenmesi, kripto paraların güvenle alınıp satılabilmesi ve saklanabilmesi açısından gereklidir. Kontrol konusunda en büyük görev kripto para borsasında faaliyet gösteren platformlara düşmektedir. Kontrol sağlamak adına iki politika uygulanmaktadır: KYC (Know Your Customer)-Müşterini Tanı ve AML (Anti-Money Laundering) Kullanıcıların üye olurken KYC (Müşterini Tanı) politikası kapsamında sisteme dahil edilmesi önem arz etmektedir. Bu kapsamda kimlik doğrulama için birtakım belgeler (Kimlik no., adres,e-posta, telefon no. vb.) istenebilmektedir. Kripto para borsalarının çoğunda KYC ve AML politikaları uygulanırken, bazılarında daha gevşetilmiş olarak uygulanmakta bazılarında ise hiç uygulanmamaktadır. İlerleyen zamanlarda kripto para dünyasındaki yasal tanımlama ve yükümlülükler netleştikçe etik ve uyum çerçevesi kapsamı için de daha net bir yol haritasının ortaya çıkması beklenmektedir. (InMagazine, 21. Sayı 55)

Kripto Para Çeşitleri

  • Bitcoin

   2009 yılında Satoshi Nakamato tarafında piyasaya sunulmuştur.  Genellikle en çok tercih edilen kripto para türüdür.

  • Ethereum

    2015 yılında Vilatik Buter tarafından piyasaya sunulmuştur. Açık kaynaklı bir kripto para türüdür. Bu para türü bitcoin’in en dişli rakiplerinden biri olarak bilinmektedir.Ethereum da Bitcoin gibi herhangi bir kuruluşa bağlı değildir.

  • Litecoin

     Litecoin ilk defa 2011 yılında piyasaya sunulmuştur. Hızlı transfer yöntemlerinden biridir. Diğer kripto para birimlerinden daha ucuz olmasıyla bilinen Litecoin dünyada birçok banka tarafından da kullanılmaktadır.

  • Dash

    Bitcoin’in alt birimi olarak 2014 yılında piyasaya sürülmüştür. İlk olarak ortaya çıkma amacı Bitcoinin gizliliğini sağlamaktı. Kişisel gizliliği de sağlayan bu kripto para türü 2017 yılındaki yükselişinden sonra insanların en çok tercih etikleri kripto para birimlerinden biri haline gelmiştir.

  • Ripple

    2012 yılında Ripple Labs şirketi tarafından geliştirilen bir kripto paradır. Ripple Uluslararası döviz piyasasında para transfer yöntemi olarak çok fazla kullanılmaktadır.

 

Kripto Para Dünyasında Yaşanan Etik Dışı Olaylar

Gemiş yıllarda geçekleşen etik dışı kripto para olaylarından bazıları;

  1. PlusToken

En ünlü kripto “saadet zinciri” hikayelerinden bir diğeri, başta Çinli ve Koreli yatırımcılar olmak üzere 4 milyondan fazla kişinin parasını çalmakla suçlanan kripto cüzdan PlusToken.

2018’de kurulan PlusToken, Asyalı yatırımcılara %9 ile %18 arası aylık getiri imkanı sunuyor, sosyal medyayı etkin kullandığı gibi potansiyel yatırımcı ile yüzyüze görüşmelere de vurgu yaparak fark yaratmaya çalışıyordu.

PlusToken reklam ve afişleri de duvarlara asıldıkça, her şeyin yasal olduğu havası verilerek yatırımcıya güven aşılanıyordu.

2019’da kârlarını platformdan çekmekte zorlanan müşteriler endişelenmeye başladı. Kısa süre sonra PlusToken ekibinin, en büyük para birimleri Bitcoin, Ethereum ve EOS dahil farklı kripto para birimlerinden yaklaşık 3 milyar (3 milyar dolardan fazla) ile kayıplara karıştığı anlaşıldı.

Arkalarında bir de not bırakmışlardı: “Üzgünüz, kaçtık.”

Bloomberg’in haberine göre PlusToken’ın yaratıcısı Chen Bo dahil 14 kişi, 120 bin yuandan (18 bin dolar) 6 milyon yuana (900 bin dolar) kadar para cezası aldılar.

  1. Bitconnect

2016’da ortaya çıkan şirketin bir yıl sonra piyasaya sürdüğü ve kısa sürede değerini artıran Bitconnect, bir dönem en popüler 10 kripto para arasındaydı.

Bitconnect aslında kullanıcıların Bitcoin verip Bitconnect aldıkları bir ödünç alma platformuydu.

Beincrypto internet sitesine göre kullanıcılara ödünç verdikleri Bitconnect sayısına göre daha fazla günlük faiz ve getiri sunan sistem, bugün “kripto para sektörünün Çiftlik Bank yapısı” olarak da biliniyor.

2018 yılında Texas Menkul Kıymetler Kurulu, şirketin bir saadet zinciri olduğu söylentilerini doğrulayarak şirketi durdurma yönünde karar aldı. Karar sonrası Bitconnect fiyatı önce yüzde 92 düştü sonra da sıfıra indi.

Bitconnect’in toplam 2,5 milyar dolardan fazla para topladığı düşünülüyor.

Sonuç

   Kripto para dünyası hızla gelişmekte ve yeni yeni altcoin’ler çıkmakta. Devletler, Bankalar ve Finans şirketleri bu gelişmeleri takip ederek ayak uydurmaya çalışıyor. Bunun yanında yaşanabilecek güvenlik sorunlarına, kara para aklama, terör örgütlerini finanse etme, kişisel bilgilerin çalınması, dolandırıcılık gibi sorunların önüne geçmek için kendi kripto para birimlerini çıkarmaya çalışmakta veya ülkelerinde kripto para kullanımını yasaklamaktalar.

 

Kaynakça

Wikipedia, Mayıs 2021, web: https://tr.wikipedia.org/wiki/Kriptoloji adresinden 05.06.2021 tarihinde alınmıştır.

Özdemir, Nisan 2021, web: https://www.etikblog.com/kripto-para-dunyasinda-etik-ve-uyum adresinden 10.06.2021 tarihinde alınmıştır.

InMagizine 21. Sayı, web: https://joom.ag/yL3I dergisinden 10.06.2021 tarihinde alınmıştır.

Ticimax, web: https://www.ticimax.com/blog/kripto-paralar-hakkinda-bilmeniz-gerekenler adresinden 08.06.2021 tarihinde alınmıştır.

Bitlo, web: https://www.bitlo.com/rehber/kripto-para-nedir adresinden 05.06.2021 tarihinde alınmıştır.

Webrazzi, Temmuz 2017, web: https://webrazzi.com/2017/07/31/henuz-bilmeyenler-icin-kripto-para-hakkinda-7-temel-bilgi/ adresinden 10.06.2021 tarihinde alınmıştır.

Öne çıkarılan görsel, web: https://www.freepik.com/free-vector/cryptocurrency-bitcoin-golden-coins-isolated-white_13891863.htm#page=1&query=bitcoin%20&position=12  adresinden 10.06.2021 tarihinde alınmıştır.

 

Bu makale smallseotools sitesi üzerinden 10.06.2021 tarihinde kontrol edilmiştir.                                      Makale, benzerlik değeri ile kabul edilmiştir. Results Completed: 100% Plagiarism: %14 Unique: %86          


Bu eser Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.