Merhaba;
Yeni bir “Nasıl Yapılır?” seri yazı dizisi ile karşınızdayız. Evde kalmak zorunda olduğumuz bu dönemlerde işlerimizi de evimize taşımak zorunda kaldık. Ancak normal hayat rutini içerisinde yaptığımız iş ve işlemlerden birisi olan ve resmi kayıt zorunluluğu nedeni ile evden yapılamayacak belge imzalama işleminin evden de yapılabilir olması bizim için ilginç bir deneyim oldu.
Bir kısmının bu da iş mi? Biz zaten bunu yapıyoruz, biliyoruz dediğini duyar gibiyim. O halde kendime hatırlatmak olsun, kendime not düşmek olsun diye anlatalım. Bilmeyen ya da benim gibi unutkanlar için hızlı bir rehber elimizin altında olsun istedim. Bu kadar giriş ve laf kalabalığından sonra yapacağımız işlemlere gelelim.
Amaç: Evden ürettiğimiz belgelerin PDF formatına çevirdikten sonra daha önce bir Sertifika Otoritesi (SA) tarafından oluşturulmuş ve kullanımımıza sunulmuş Elektronik İmza (e-imza) ya da Nitelikli Elektronik Sertifika (NES) kullanarak İmzager yazılımı ile tek kişi ya da çoklu imzalama işlemlerinin nasıl yapılacağının açıklanmasıdır. Yapılacak iş ve işlemlere geçmeden önce önemli bir hatırlatma yapalım.
DİKKAT-ÖNEMLİ UYARI-SORUMLULUK REDDİ: BURADA VE BENZER SAYFALARDA AÇIKLANAN YÖNTEMLERİ UYGULAMAMAK, AZ, YARIM, EKSİK YA DA TAM OLARAK YAPMAYA ÇALIŞARAK DENEMEK, YAPMAK, UYGULAMAK KULLANICININ KENDİ SORUMLULUĞUNDADIR. HİÇBİR KOŞUL ALTINDA YAZAR YA DA YAZARLAR VEYA TELİF HAKKI SAHİPLERİ HERHANGİ BİR İDDİAYA, HASARA KONU TAZMİNE VEYA DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERE KARŞI SORUMLU TUTULAMAZLAR. BU YAZI VE YAZILIM VEYA BUNLARIN KULLANIMINDAN YAZIDAKİ BİLGİ YA DA YAZILIMIN BAŞKA BAĞLANTILARIYLA İLGİLİ, BUNLARDAN KAYNAKLANAN VE BUNLARIN SONUCU BİR SÖZLEŞME DAVASI, HAKSIZ FİİL VEYA DİĞER EYLEMLERDEN SORUMLU TUTULAMAZLAR.
Yukarıdaki zorunlu hatırlatmadan sonra “Nasıl Yapılır?” yazımızın ihtiyaç listesine bakalım.
İhtiyaç listesini ve yapılacakları yazalım;
- Java (JRE) Bilgisayar ve Tarayıcı sürümünüze uygun 32Bit – 64Bit Java kurulmalıdır.
- Elektronik İmza (e-imza) Bir SIM kart ile sunulduğundan bir USB donanım içerisinde kullanılır.
- İmzager Yazılımı Kamu Sertifika Merkezi ( KAMU SM®) ücretsiz kullanıma sunulmuş yazılımdır.
- İmzager için gerekli Itextpdf Java kütüphane dosyası indirilmeli ve klasöre eklenmelidir.
- İmzager Yazılımının Çalıştırılması ve İmzalama için Gerekli Ayarlarının Yapılması,
- İmzager Kullanılarak Tek Kişi için PAdES Tipinde Tümleşik PDF belge imzalamak,
- İmzager Kullanarak CAdES Tipinde Tümleşik imza ile birden çoklu PDF belge imzalamak,
- İmzager Kullanarak CAdES Tipinde Ayrık imza ile birden çoklu PDF belge imzalamak,
1- JAVA indirmek ve kurmak
Bilgisayar ve Kullanacağınız Tarayıcı sürümüne uygun olan JAVA sürümünü https://www.java.com/ adresinden indirmeniz ve kurmanız önemlidir.
Tüm İşletim Sistemleri İçin Java Yazılımını İndirme sayfasına buradan erişebilirsiniz. Bilgisayarınızda 64Bit sistem ve tarayıcı kullanılsa dahi bazı uygulamalar sadece 32Bit Java kullanabildiklerinden bu sürümü ararlar. Buna göre işlemler sırasında olası Java hatası alınması halinde, hem 32Bit hem de 64Bit Java yüklenmesi en güvenli yoldur. 64 bit Windows işletim sistemi için hangi Java indirme işlemini seçmeniz gerekli olduğuna dair kurulum rehberlerini buradan bulabilirsiniz.
Sisteminde Java bulunanlar ise, hem 32Bit hem de 64Bitlik sürümü en son sürüme güncellemeleri güvenlik gerekçeleri ile önemlidir. ÖNEMLİ NOT: Mevcutta kullanmakta olduğunuz ve Java kullanan bir yazılımınız var ve mutlaka belirli bir sürüm ile çalışıyor ise güncellemek bu uygulamanın ÇALIŞMAMASINA neden olabilir. Bu durumda yazılımın en son çalıştırdığı Java sürüm kullanılmalıdır. Burada oluşacak güvenlik zafiyeti yazılımı geliştiren kişi ya da kurum tarafından giderilmelidir.
Resim 1 Gerekli olan Java yazılımın indirilmesi ve kurulması.
2.- Elektronik İmza Kullanmak Sürücü Kurulumu ve İmza Sertifikası Erişim Yazılımı
Bu bölümde daha önce edindiğiniz ve muhtemelen kullanmakta olduğunuz e-imza ya da NES Nitelikli Elektronik Sertifika kullanımına yer verilecektir. Bu işlemler daha önce yapılmış olabilir. Zaten kullanmakta olduğunuz bir e-imzanız var ise bu adımı atlayabilirsiniz.
Yapılacakları sırası ile yazarak açıklamaya çalışalım. Bu adımları sırası ile yapmanız önemlidir.
2.1. Kullanmakta olduğunuz e-imzanıza ait ilgili kurum web sitesinden kullandığınız cihaz sürücülerini sisteminize kurmalısınız.
Elektronik Sertifika Hizmet Sağlayıcıları burada listeleyelim;
- TUBİTAK-UEKAE (Kamu Sertifikasyon Merkezi Kamu SM®) URL: kamusm.gov.tr
- EBG Bilişim Teknolojileri ve Hizmetleri A.Ş.(E-Tugra) URL: http://www.e-tugra.com.tr
- E-İmza Bilgi Güvenliği Hizmetleri A.Ş.(e-İmzaTR) URL: http://www.e-imzatr.com
- Elektronik Bilgi Güvenliği A.Ş. (E-Güven) URL: e-guven.com
- TürkTrust Bilgi, İletişim ve Bilişim Güvenliği Hizmetleri A.Ş. URL: http://www.turktrust.com.tr
Resim 2 Kamu Sertifikasyon Merkezi
2.1.1. Örnek olarak kullanmakta olduğumuz e-imzamızın kurumu Kamu Sertifikasyon Merkezi (Kamu SM®) olduğundan bu kurum üzerinden örnek vererek anlatacağız. Yukarıda diğer ESHS web sitelerinden ilgili sürücüler araştırılarak bulunabilir. Kurulum aşamaları aşağıdakine benzer şekilde gerçekleştirilebilir.
Resim 3 Sürücü Dosyalarının Kamu SM den bulunarak indirilmesi
2.1.2. Kurum web sitesi kamusm.gov.tr adresine giderek ana sayfadaki SÜRÜCÜ butonu seçilir. Gelen Sürücü Yükleme sayfasından aşağıdaki resimdeki gibi sırası ile A) önce A1) işletim sistemi, A2) sürümünü, A3) mimarisini seçerek ilerliyoruz. B) İkinci adımda sertifika ile birlikte gönderilen kart okuyucu türünü listeden bularak yanında gösterilen resimdeki gibi olduğuna emin olarak seçiyoruz. C) Üçüncü adımda ise gönderilen sertifika kart tipini bularak seçiyoruz.
Resim 4 Kart Okuyucu Sürücü Dosyalarının Kamu SM den bulunarak indirilmesi
2.1.3. Gelen Sürücü Yükleme Servisi sayfadan yapılan seçime uygun olan sürücü dosyalar listelenecektir. Birinci adımda Sertifikanın yüklü olduğu Akıllı Kart Sürücüsü ( seçime göre ör: AKIS-Yonetici-x64-(2.5).msi) dosyası indirilerek yüklenir.
2.1.4. İkinci adımda Kart Okuyucu Cihaz Sürücü dosyası yüklenerek çalışır hale getirili. Bu aşamalarda ESHS kurumun belirlediği talimatları izleyerek işlemlerin yapılması gereklidir.
Resim 5 Kart Okuyucu ve Sürücü Dosyalarının Kamu SM den bulunarak indirilmesi
2.2. Akıllı Kart ve Kart Okuyucu Cihazın Çalıştırılması; NESS Nitelikli Elektronik Sertifika Sağlayıcıların web sitesinden uygun bir karta erişim yazılımı bularak indirmelisiniz. Bu adım sadece bu aşamada kontrol amaçlıdır. Daha sonra kullanılmasına gerek olmayabilir.
2.2.1. Akıllı Kart ve Kart Okuyucu sürücüsü yüklendiğinde kullanıma hazır olacaktır. Bizdeki örnekte AKiS Kart İzleme Aracı programlar arasından bulunarak çalıştırılır. Ekran görüntüsü aşağıdaki gibi olacaktır. Bu aşamadan sonra USB Kart Okuyucusunu takarak SIM kartın PIN kodunu girerek oturum açın. Bu aşamada e-imza sertifikası ilk kez kullanılacak ise gerekli işlemler ilgili kurum web sitesindeki talimatlar izlenerek gerçekleştirilmelidir. İlk kullanıma hazır hale getirilmesi ve e-imzanın kullanılmaya başlanması açısından önemlidir.
Resim 6 Akis Akıllı Kart İşletim Sistemi
2.2.2. Akis Uygulamasındaki ilk buton Giriş Yap, ya da Kart Menüsünden Giriş Yap seçilerek e-imzaya ait PIN girilir.
2.2.3. Oturum açma işlemi PIN girilerek Başarılı olarak yapılabiliyor ise soldaki pencere içerisinde sırasıyla A) Açık Anahtarınız, B) Nitelikli Sertifikanız, C) Özel Anahtarınız, şeklinde üç adet simge gösterilmesi gereklidir. Eğer giriş yap diyerek oturum açmazsanız özel anahtarınız gösterilmez.
Resim 7 AKIS üzerinden NES oturumu açılması.
Sertifikanızı sol üstten ikinci seçtiğinizde ise aşağıdaki gibi NES ile ilgili birçok bilginin bulunduğu alan görüntülenecektir.
Resim 8 AKIS üzerinden NES oturumu açılarak sertifika bilgilerinin görüntülenmesi
Şimdi bir ara zamanıdır. Henüz bitmedi, okumakan yorulanlar için bir çay ve ihtiyaç molası verelim. Buraya kadar umarım herşey yolundadır. Bundan sonraki bölümde ise az biraz daha karışık ve zor olabilir.
Bu yazı “Nasıl Yapılır” yazı disinindeki “sayısal imza-lamak” yazısının birinci bölümüdür. Yazının ikinci bölümü: PDF Belgelerin İmzager Kullanarak Tek ya da Çok Kişi Tarafından Elektronik İmza ( e-imza Nitelikli Sertifika) ile İmzalanması Bölüm2 adresindedir.
Kullandıkça oluşacak soru ve görüşleriniz makalenin geliştirilmesi açısından önemlidir. Lütfen görüş ve önerilerinizi iletişim bölünden bana bildiriniz.
Sağlık ve güvenlik dolu günler dilerim. 10 Mayıs 2020 Cahit Cengizhan
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.
Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi’nden 1991 yılında mezun olduktan sonra Uşak Endüstri Meslek Lisesi’nde Teknik öğretmen olarak göreve başladı. 1993 Yılında Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Eğitim Bölümünde araştırma görevlisi olarak akademik çalışmalara başladı. 1998 yılında M.Ü. Teknoloji Eğitimi Yüksek Lisansı, 1999 yılında İ.Ü. İşletme Davranış Bilimleri Yüksek lisans tezlerini vererek başarıyla mezun oldu. 2001 yılından itibaren Marmara Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri bölümünde öğretim görevlisi olarak çalışmaya devam etmektedir. Yürüttüğü dersler arasında temel bilgisayar eğitimi, bilgisayar donanımı, bilgisayar ağları ve haberleşme, işletim sistemleri, web tabanlı programlama, açık kaynak kodlu yazılımlar, uzaktan eğitim, içerik geliştirme, eğitim yönetim sistemleri dersleri yer almaktadır. 2011-2016 yılları arası Atatürk Eğitim Fakültesi ve birimleri internet sayfaları, 2013-2015 yılları arasında Marmara üniversitesi internet sayfaları ve akademik idari birimler web sayfaları koordinatörü olarak görev yapmıştır. Çok sayıda seminer ve konferansta bildiri sunmuş, konuşmacı olarak katkı sağlamış, düzenleme ve yürütme kurullarında görevler almıştır. Akademik dergi, kongre, sempozyum, kurumsal ve kişisel web sayfaları hazırlayarak yayınlamıştır. ISO 27001 Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi Baş Denetçi Sertifikası sahibidir.
