MARMARA ÜNİVERSİTESİ ATATÜRK EĞİTİM FAKÜLTESİ
BİLGİSAYAR VE ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ BÖLÜMÜ

2022-2023 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI BAHAR DÖNEMİ
BİLİŞİM ETİĞİ ve GÜVENLİK DERSİ

“Makale İnceleme ve Değerlendirme Raporu”

Muhammet Köseoğlu 100219962

 

İçindekiler

MAKALE ADI 3

YAZAR(LAR). 3

MAKALE KÜNYESİ (APA STANDARDI). 3

MAKALE ERİŞİM ADRESİ 3

GİRİŞ. 3

ARAŞTIRMANIN AMACI 4

YÖNTEM… 4

ARAŞTIRMA MODELİ 4

EVREN ÖRNEKLEM / ÇALIŞMA GRUBU.. 4

VERİ TOPLAMA ARACI 4

VERİLER ve TOPLANMASI / UYGULAMA SÜRECİ 4

VERİLERİN ANALİZİ 5

BULGULAR ve TARTIŞMA.. 5

BULGULAR. 5

TARTIŞMA VE SONUÇ. 7

SONUÇ VE ÖNERİLER. 8

İNCELEME SONUÇLARI VE ÖNERİLER. 8

 

 

MAKALE ADI

Bilişim Etiğiyle İlgili Karar Verme Sisteminin Çeşitli Yöntemlerle Kullanılabilirliğinin Değerlendirilmesi

YAZAR(LAR)

Yasemin DEMİRASLAN ÇEVİK HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

Mustafa TEPGEÇ HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

Filiz MUMCU MANİSA CELÂL BAYAR ÜNİVERSİTESİ

Sibel SOMYÜREK GAZİ ÜNİVERSİTESİ

Gökhan DAĞHAN HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

Yıl/ Sayı: 2020 / 2

MAKALE KÜNYESİ (APA STANDARDI)

Demiraslan Çevik, Y. , Tepgeç, M. , Mumcu, F. , Somyürek, S. & Dağhan, G. (2020). BİLİŞİM ETİĞİYLE İLGİLİ KARAR VERME SİSTEMİNİN ÇEŞİTLİ YÖNTEMLERLE KULLANILABİLİRLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ . Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama , 10 (2) , 526-548 . DOI: 10.17943/etku.715980

MAKALE ERİŞİM ADRESİ

https://dergipark.org.tr/en/pub/etku/issue/56568/715980

GİRİŞ

  • Bilişim etiği, bilgisayarların ve internetin etik dışı kullanımını önlemek, bilgi ve iletişimin etik değerlere uygun bir şekilde kullanımını teşvik etmek için ortaya çıkmış bir disiplindir.

 

  • Bilgisayar ve internetin hızlı ilerlemesi, küreselleşme, artan kullanıcı sayısı ve insan hakları gibi faktörler nedeniyle bilişim etiği giderek daha önemli hale gelmektedir. Bilişim etiği, üniversitelerde ders olarak da okutulmaktadır ve çeşitli etik kuralları içermektedir.

 

  • Bilişim etiği disiplini kapsamında siber saldırılar, etik olmayan dosya paylaşımları, mahremiyet ihlalleri ve telif hakkı ihlalleri gibi sorunlar yer almaktadır. Bilişim etiği, bilgisayar kullanıcılarını etik değerlere uygun davranmaya teşvik etmektedir. Telif hakkı ise, bilimsel, edebi, müzik, sinema, sanat ve diğer eserler için kullanılan bir kavramdır ve bilişim etiği kapsamında yer almaktadır.

 

  • Herhangi bir eseri üretenin mülkiyetine saygı gösterilmesi, bilişim etiğinin bir parçasıdır. Bilişim etiği, bilgisayar kullanıcılarını ve bilişim hizmeti sunanları etik değerlere uymaya teşvik etmek ve etik dışı kullanımı engellemek için önemli bir disiplindir.

 

  • Bilişim etiği, bilişim teknolojilerinin hızlı gelişimiyle ortaya çıkan etik sorunlara çözümler sunmaktadır. Bilişim etiği, bilgisayar ve internet kullanıcılarının etik değerlere uygun davranmasını teşvik ederek, daha etik bir bilgi ve iletişim ortamının oluşmasına katkıda bulunmaktadır.

 

  • Bilişim etiği, bilgisayar kullanıcılarını bilgi güvenliği, mahremiyet, telif hakkı ve diğer etik konular konusunda bilinçlendirmektedir. Bu nedenle, bilişim etiği, bilgisayar ve internet kullanımında etik davranışların teşvik edildiği ve etik dışı kullanımın önlenmesine yardımcı olduğu için önemlidir.

ARAŞTIRMANIN AMACI

 

Araştırmanın amacı katılımcıların bilişimi etik olarak kullanma durumlarını çeşitli değişkenler açısından incelemektir. Bu teme amaca bağlı olarak aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır:

– Katılımcıların bilişimi etik kullanım düzeyleri ile cinsiyet arasında anlamlı fark var mıdır?

– Katılımcıların bilişimi etik kullanım düzeyleri ile yaş arasında anlamlı fark var mıdır?

– Katılımcıların bilişimi etik kullanım düzeyleri ile günlük ortalama bilgisayar kullanım süreleri arasında anlamlı fark var mıdır?

– Katılımcıların bilişimi etik kullanım düzeyleri ile bilgisayar ve internet kullanım düzeyleri arasında ilişki var mıdır?

 

YÖNTEM

ARAŞTIRMA MODELİ

 

  • Araştırmada tarama modellerinden genel tarama modeli kullanılmıştır.

 

  • Tarama modelleri var olan bir durumu olduğu şekliyle tanımlamaya çalışır. Birey ya da nesne kendi koşulları içinde ve olduğu gibi betimlenir.

 

  • Genel tarama modelleri evrende, evren hakkında yargıya varmak amacıyla evrenin tümünden veya evrenden alınacak bir grup yada bir örneklem üzerinde yapılan taramadır (Karasar, 2007).

 

 

EVREN ÖRNEKLEM / ÇALIŞMA GRUBU

Çalışmanın evreni Mustafa Kemal Üniversitesi Kırıkhan Meslek Yüksekokulunda 2013-2014 öğretim yılında Bilgisayar Destekli Tasarım ve Animasyon, Đnternet ve Ağ Teknolojileri, Bilgisayar Teknolojisi, Dış Ticaret programlarında öğrenim gören öğrenciler oluşturmaktadır.

Çalışma 2013-2014 öğretim yılı yaz okulunda ilgili programlardaki 219 öğrenciye uygulanmıştır. Bu nedenle evren içinden örneklemi belirlemek amacıyla tesadüfi olmayan örnekleme yöntemlerinden uygun örnekleme yöntemi kullanılmıştır.

 

VERİ TOPLAMA ARACI

  • Ölçek, Yoon (2011) tarafından geliştirilmiş ve Arıkan ve Duymaz (2014) tarafından Türkçeye çevrilmiştir.
  • Ölçek, bilişim teknolojilerinde karşılaşılan sorunlar ile ilgili maddelerden oluşmaktadır.
  • Ölçek, 5’li Likert tipinde olup, toplamda 4 senaryo ve her bir senaryoda 17 madde bulunmaktadır.
  • Her bir senaryoda bilişimin etik kullanımı ile ilgili olaylar anlatılmakta ve katılımcıların tutumları ölçülmektedir.
  • Verilerin güvenirliğini belirlemek için Cronbach Alpha iç tutarlılık katsayısı 0,682 olarak bulunmuştur.
  • Ölçek, kesinlikle katılıyorum ile kesinlikle katılmıyorum arasında değişen seçeneklerden oluşmaktadır.
  • Yüksek puanlar, bilişim teknolojilerinin etik kullanım düzeyinin yüksek olduğunu, düşük puanlar ise düşük olduğunu ifade etmektedir.
  • Ölçekten alınabilecek en düşük puan 68, en yüksek puan ise 340’dır.
  • Bir öğrencinin bilişim etiği ölçeği puanı, tüm senaryolardan aldıkları puanların toplanması ile elde edilmiştir.

 

VERİLER ve TOPLANMASI / UYGULAMA SÜRECİ

  • Araştırmacılar, Yoon (2011) tarafından geliştirilen “Gerçek Yaşam Durum Senaryolarıyla Bilişim Etiği Ölçeği”ni ve Olcay (2011) tarafından geliştirilen “Bilgisayar ve İnternet Kullanımı Bilgi Düzeyi Ölçeği”ni kullanmışlardır.
  • Öncelikle, her iki ölçeğin izin alınarak kullanılması için orijinal yazarlardan yazılı izin alınmıştır.
  • Araştırmacılar, çalışma grubunu belirlemek için uygun bir örnekleme yöntemi kullanmışlardır. Çalışma grubu, belirlenen kriterlere uygun olan öğrencilerden oluşmuştur.
  • Araştırmacılar, verileri toplamak için anket yöntemini kullanmışlardır. Her iki ölçek, anket formu şeklinde öğrencilere dağıtılmıştır.
  • Öğrencilere, “Gerçek Yaşam Durum Senaryolarıyla Bilişim Etiği Ölçeği”ni doldurma talimatları verilmiştir. Öğrenciler, her bir senaryoda yer alan 17 maddeye 5’li Likert tipi ölçekte yanıtlamışlardır.
  • Ardından, öğrencilere “Bilgisayar ve İnternet Kullanımı Bilgi Düzeyi Ölçeği”ni doldurma talimatları verilmiştir. Öğrenciler, 20 soruluk çoktan seçmeli test şeklindeki ölçeği yanıtlamışlardır.
  • Veri toplama sürecinde gizlilik ve anonimlik prensiplerine dikkat edilmiştir. Öğrencilerin kimlik bilgileri gizli tutulmuş ve veriler sadece araştırmada kullanılmak üzere toplanmıştır.
  • Toplanan veriler, istatistiksel analizler için uygun bir yazılım kullanılarak analiz edilmiştir. Cronbach Alpha iç tutarlılık katsayısı ve KR-20 güvenirlik katsayısı hesaplanarak ölçeklerin güvenilirlikleri değerlendirilmiştir.
  • Sonuçlar, istatistiksel analizler sonucunda elde edilmiştir ve araştırmacılar tarafından yorumlanmıştır.

 

VERİLERİN ANALİZİ

  • Verilerin normal dağılım göstermesi parametrik testlerin uygulanabilmesi için önemlidir.
  • Normal dağılımda veriler simetrik olarak dağılır ve aritmetik ortalama, tepe değeri ve ortanca değerleri birbirine eşittir.
  • Standart normal dağılım, çan eğrisi şeklinde bir frekans eğrisine sahiptir ve çarpıklık ve basıklık katsayıları sıfır olmalıdır.
  • Ancak çarpıklık ve basıklık katsayılarının +1 ile -1 aralığında olması durumunda da verilerin normal dağılım gösterdiği kabul edilir.
  • Öğrencilerin bilişim etiği puanları hesaplanırken, 4 senaryodan aldıkları puanlar toplanarak bilişim etiği puanı elde edilmiştir.
  • Bilişim etiği puanları ile cinsiyet, yaş, günlük ortalama bilgisayar kullanım süresi ve bilgisayar ve internet kullanım düzeyi değişkenleri arasındaki ilişki incelenmiştir.
  • Bu amaçla bağımsız gruplar t testi ve ANOVA analizleri yapılmış, ayrıca Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı hesaplanmıştır.

 

BULGULAR ve TARTIŞMA

BULGULAR

  • Yapılan Bağımsız Gruplar t testi sonuçlarına göre, bilişim etik kullanım düzeyi cinsiyete göre değişmektedir ve bu fark bayan öğrenciler lehinedir (p<0,05).
  •  
  • Bayan öğrencilerin bilişim etik kullanım düzeylerinin erkeklere göre daha yüksek olduğu görülmektedir. Elde edilen anlamlı farkın etki büyüklüğü ise 0,323 olarak bulunmuştur, bu da cinsiyet değişkeninin bilişimin etik kullanımı üzerinde orta derecede etkisi olduğunu göstermektedir.

 

  • Yapılan ANOVA testi sonuçlarına göre, yaş değişkeni bilişim etik kullanım düzeyi üzerinde anlamlı bir fark yaratmamaktadır (p=0,997>0,05).

 

  • Farklı yaş gruplarındaki katılımcıların bilişim etik kullanım düzeylerinin birbirine yakın olduğu görülmektedir.

 

  • Yapılan ANOVA testi sonuçlarına göre, günlük ortalama bilgisayar kullanım süresi bilişim etik kullanım düzeyi üzerinde anlamlı bir fark yaratmamaktadır (p=0,295>0,05).

 

  • Farklı bilgisayar kullanım sürelerine sahip katılımcıların bilişim etik kullanım düzeylerinin benzer olduğu görülmektedir.

 

  • Korelasyon analizi sonuçlarına göre, bilişim etik kullanım düzeyi ile bilgisayar ve internet kullanım düzeyi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır (p değeri > 0,05).

 

TARTIŞMA VE SONUÇ

Elde edilen bulgular değerlendirildiğinde;

  • Bu çalışmada, kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre bilişim teknolojilerini daha fazla etik kullanma eğiliminde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuç, daha önce yapılan çalışmalarla da uyumludur. Örneğin, Genç, Kazez ve Fidan (2013) ile Zeybek (2011) tarafından yapılan araştırmalar da aynı sonuca ulaşmıştır. Bunlara ek olarak, Duymaz (2013) ortaokul öğrencilerine yönelik yaptığı çalışmada, bilişimin etik kullanımının cinsiyete göre farklılık göstermediği sonucuna ulaşmıştır.

 

  • Günay ve Orhan (2014) tarafından yapılan araştırma sonuçlarına göre, erkek öğrencilerin kız öğrencilere göre interneti daha fazla usulsüz kullandığı ve Lau ve Yuen (2014) tarafından yapılan bir başka çalışmada da kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre interneti daha etik kullandığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuçlar, kızların erkeklere göre kurallara daha fazla riayet ettiğini, erkeklerin ise daha fazla kuralları ihlal ettiğini göstermektedir.

 

  • Yaş ve günlük ortalama bilgisayar kullanım sürelerinin ise öğrencilerin bilişimi etik kullanımlarını etkilemediği sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuç, Çelen (2012) tarafından yapılan bir başka çalışmayla da uyumludur. Ancak, Zeybek (2011) çalışmasında bilgisayar ve internet kullanım süresi fazla olanların, bilgisayar ve internet kullanım süresi az olanlara göre bilişim teknolojilerini daha az etik kullandığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuç, bu çalışmadan elde edilen sonuçlarla farklılık göstermektedir.

 

  • Ayrıca, öğrencilerin bilgisayar ve internet kullanımları ile bilgi düzeyleri arasında da bir ilişki bulunmamıştır. Bu sonuç, bu araştırmanın üniversite öğrencileri üzerinde yapıldığı ve bu öğrencilerin genellikle belli bir düzeyde bilgi birikimine sahip oldukları düşünüldüğünde, toplumda daha az eğitim almış bireyler veya farklı öğretim kurumlarında yapılan çalışmalarda farklı sonuçlar elde edilebileceğini düşündürmektedir.

SONUÇ VE ÖNERİLER

  • Bilgisayar ve internetin hızlı gelişimi, bilgilerin sanal saldırılara karşı daha savunmasız hale gelmesi, küreselleşmeyle dünyanın açık pazar haline gelmesi, web siteleri ve web sayfalarının kullanıcı sayısının artması, artan nüfus ve insan hakları gibi kavramların önem kazanması gibi nedenlerle bilişim etiği giderek daha önemli hale gelmiştir. Bilişim etiği, üniversitelerde ders olarak da okutulmaktadır ve bilgisayar kullanımına, internet kullanımına, ağ yönetimine, yazılım geliştirmeye, hukuki incelemelere ve son kullanıcılara yönelik etik kuralları içermektedir.
  • Bilişim etiği disiplini kapsamında en sık karşılaşılan sorunlar arasında siber saldırılar, etik olmayan dosya paylaşımları, antidemokratik alt yapı, mahremiyet ihlalleri ve fikri mülkiyet ihlalleri yer almaktadır. Özellikle internet üzerinde kişi veya kuruma ait bilgi veya belgelerin etik olmayan şekilde kullanılması telif hakkı ihlallerini de beraberinde getirebilmektedir. Telif hakkı, bilimsel ve edebi eserlerin yanı sıra müzik, sinema, sanat eseri gibi eserler için de geçerlidir ve fikri hak kavramı bu tür eserler için kullanılmaktadır.
  • Bilişim etiği, kullanıcıların bilgisayarları ve interneti etik kurallara uygun bir şekilde kullanmaya zorlanmasını da gerektirmektedir. Özellikle donanım ve ağ sistemleri gibi teknik unsurların da etik kullanıma uygun olarak tasarlanması ve kullanılması önemlidir. Bilişim etiği, bir kişinin ürettiği eserin mülkiyetini, üreticinin bu esere ilişkin haklarını, eserin kullanımını ve paylaşımını düzenleyen kuralları da içermektedir. Bilişim etiği, bilişim hizmetlerini sunanlar ve bu hizmetlerden faydalananlar arasındaki ilişkileri ve davranışları da düzenlemektedir. Bilişim etiği, bilişim alanında çalışan profesyonellerin ve kullanıcıların, toplumun genel çıkarlarını ve değerlerini dikkate alarak etik kararlar vermelerini teşvik etmektedir.

 

İNCELEME SONUÇLARI VE ÖNERİLER

  • Burada bilişim etiği kullanım düzeyleri üzerine yapılan araştırmalar farklı sonuçlar ortaya koymaktadır. Bazı araştırmalarda kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre bilişim teknolojilerini daha fazla etik kurallara uyarak kullandığı, bazı araştırmalarda ise cinsiyetin bilişim etiği düzeyini etkilemediği sonucuna ulaşılmıştır.

 

  • Aynı şekilde yaş, günlük bilgisayar kullanım süresi ve bilgi düzeyi gibi değişkenlerin de öğrencilerin bilişim etiği düzeylerini etkilemediği ya da farklı sonuçlar elde edildiği görülmüştür.

 

  • Öğrencilerin bilişim etiği düzeylerini artırmak için çeşitli önlemler alınabilir. Öğrencilere bilişim etiği konusunda bilinçlendirici eğitimler verilebilir. Bu eğitimler, ilkokul, ortaokul ve lise düzeylerinde okutulan dersler aracılığıyla veya ekstra etkinliklerle gerçekleştirilebilir.

 

  • Ayrıca öğretmenler velilerle işbirliği yaparak, velileri öğrencilerin bilgisayar ve internet kullanımını kontrol etme konusunda bilgilendirebilir ve güvenli kullanım alanlarının oluşturulmasını sağlayabilir.

 

  • Bilişim etiği konusundaki araştırmaların farklı değişkenleri de dikkate alarak yapılması gerekmektedir. Farklı eğitim düzeylerindeki öğrenciler üzerinde çalışmalar yaparak, bilişim etiği düzeylerinin karşılaştırılması ve farklı öğretim kurumlarının etkisinin incelenmesi önemlidir. Ayrıca, öğrencilerin bilişim etiği düzeylerini etkileyebilecek diğer değişkenlerin de dikkate alındığı araştırmalar yapılması gerekmektedir.

 

  • Bilişim etiği, günümüzde bilgi ve iletişim teknolojilerinin yaygın olarak kullanıldığı okul ve ev ortamlarında önemli bir konudur. Öğrencilere bilişim etiği konusunda bilinç kazandırmak, yanlış kullanımın sosyal ve psikolojik zararlardan korunmalarını sağlamak için önemlidir. Velilerin de bu konuda bilgi sahibi olmaları ve öğrencilerin bilgisayar ve internet kullanımını kontrol etmeleri desteklenmelidir. Öğrencilerin güvenli bir çevrede bilgisayar ve internet kullanımı sağlanarak, bilişim etiği konusunda doğru değerler kazanmaları teşvik edilmelidir.

 

 

Bu eser Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.