MARMARA ÜNİVERSİTESİ

ATATÜRK EĞİTİM FAKÜLTESİ

BİLGİSAYAR VE ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ EĞİTİMİ BÖLÜMÜ

BİLİŞİM ETİĞİ DERSİ

Elektronik Yayıncılık ve Etik Kuralları

Hazırlayan

Rukiye SEÇGİN

100215011

Öğretim Görevlisi: Cahit CENGİZHAN

Mayıs  2019

İÇİNDEKİLER

  1. ELEKTRONİK YAYINCILIK NEDİR?
  • GELENEKSEL YAYINCILIKTAN ELEKTRONİK YAYINCILIĞA GEÇİŞ
  • E-GAZETE NEDİR?
  • E-DERGİ NEDİR?
  • E-KİTAP NEDİR?
  • E-YAYIN ETİKLERİ
  1. BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİNE AYKIRI EYLEMLER
    1. DİĞER ETİK İHLAL TÜRLERİ
    1. BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİNE AYKIRI OLARAK DEĞERLENDİRİLMEYECEK HALLER
  • ÖRNEK OLAY
  • SONUÇ
  • KAYNAKLAR

Elektronik Yayıncılık Nedir?

Elektronik yayıncılık ,mesleki makalelerin tam metinlerinin bilgisayara dayalı depolama araçları(örneğin, manyetik ya da optik diskler) aracılığıyla dağıtımı ve arşivlenmesi olarak tanımlanmaktadır.

Geleneksel Yayıncılıktan Elektronik Yayıncılığa Geçiş

Elektronik yayıncılığa geçiş için gösterilen önemli gerekçelerinden biri, basılı yayınların, özellikle de bazı yayıncıların tekelinde bulunan bilimsel dergilerin giderek artan fiyatlarıdır . Dergi fiyatlarındaki artış, kütüphaneler, üniversiteler ve diğer bilimsel toplulukların farklı yaklaşımlar geliştirmesine yol açmıştır. 1970’lere kadar düzgün işleyen basılı dergilere dayalı bilimsel iletişim süreci, bu aşırı fiyat artışlarıyla sekteye uğramış, üretim ve dağıtım maliyetlerinde önemli avantajları olan elektronik yayıncılıkta da bu artışlar katlanarak devam etmiştir.

Yayıncıların elektronik ortam aracılığı ile kâr paylarını geliştirmede kullandıkları en önemli strateji, basılı dergilerin kısmen ya da tamamen elektronik ortamda bir paket haline getirilerek pazarlanması ve tek bir fiyat üzerinden satılmasıdır. Yayıncıların süreli yayınları fiyatlandırma ilk elektronik yayıncılık denemelerinin elektronik postalarla başladığı ve elektronik dergilerle devam ettiği söylenebilir. Elektronik yayıncılığın, tarih içinde büyüyen ve gelişen rolleri, elektronik yayınların artan önemini göstermektedir. Elektronik yayıncılık, Internet’in yaygınlaşması ile üzerinde yoğun olarak durulmaya ve yeni teknolojiler geliştirilen bir alan olmaya başlamıştır.

Elektronik yayıncılık kavramı, basılı yayıncılık kavramının yerini almakta, herkes tarafından tercih edilen bir araç haline gelmektedir. Internet’i sadece gazete ya da dergi gibi bir medya aracı olarak görmemek gerekmektedir. Elektronik yayıncılık kavramı bu düşünceden çok daha fazlasını ifade etmektedir. Internet sayesinde ilk defa bir iletişim aracında, sahiplik ve kontrol kavramının ortadan kalktığı, bir bilgisayarı ve Internet bağlantısı olan herkesin bir yayıncı konumuna geldiği görülmektedir. Bu durum, kitle iletişiminde yenilik oluşturmaktadır. Ayrıca Internet’le birlikte daha önce ulusal sınırlara oldukça bağımlı yazılı basının uluslararası alana taşınması da kolaylaşmaktadır. Ancak bu ortamda oluşturulan yayınların üretilmesi ve kullanılması bir teknolojik altyapı gerektirdiği için, ilk zamanlarda basılı yayıncılıkla beraber paralel yayıncılık olarak yürütüldüğü görülmektedir. Paralel yayıncılık bir yayının hem basılı hem de elektronik olarak yayınlanması olarak tanımlanabilir. Elektronik yayıncılık, bir yandan mevcut yayınların elektronik kopyaları ile birlikte üretilmesi anlamında paralel yayıncılık olarak değerlendirilirken, diğer taraftan bilgi kaynaklarının tamamen elektronik ortamda üretilmesi ve dağıtılması anlamında alternatif bir yayıncılık modeli olduğu görülmektedir. Elektronik ortamda üretilen bilginin dijital, optik ve manyetik ortamlarda kullanılabilir ve saklanabilir hale gelmesi, geçmişe ait kayıtların da elektronik ortama aktarılmasını desteklemektedir.

Teknolojik gelişmelerle birlikte, hayatımıza her gün yeni kavramlar dahil olmakta ve bu kavramlar hayatımıza yön verir hale gelmektedir. Bunların başında önceden gazete, dergi ve kitap varken daha sonradan bunların elektronik ortama aktarılmış hali olan; e- dergi, e- kitap, e- gazete gelmektedir. İnternet getirdiği kolaylık ve yeniliklerle yayıncılığa yeni bakış açıları getirmiştir. Elektronik ortamda paylaşım ve internetin gelişmesiyle de dergi, kitap ve gazete gibi bilgi kaynaklarını sadece bulunduğumuz yerden alabildiğimiz kadarına ulaşacaktık; fakat teknolojinin gelişmesiyle birlikte bunlara internet üzerinden bir tıkla aradığımız her bilgiye kolaylıkla ulaşır hale geldik. Elektronik yayınlar, basılı yayınlardan birçok noktada farklılık göstermektedir. Bu farklılıkları inceleyecek olursak:

  • Elektronik yayınların korunması ve arşivlenmesi basılı yayınlarınkinden daha farklıdır;  elektronik ortamdaki bilgilerin korunması ve arşivlenmesi basılı ortama bakarak biraz daha zordur. Basılı yayınlarda bilginin kayıtlı olduğu ortamı arşivlemek ve korumak yeterli olurken, elektronik yayınlarda hem bilginin kayıtlı olduğu ortamı hem de elektronik bilgileri okuyabilmek için gerekli elektronik ortama aktarılması gerekir.
  • Elektronik yayıncılık basılı yayıncılığa göre daha kapsamlı olarak kullanılır. Örneğin; renkli, yüksek kaliteli, grafikli, tarama imkanı, okuyucu yorumları gibi ek bilgileri de kullanabiliyoruz.
  • Elektronik yayınlar basılı yayınlara oranla daha az yer kaplamakta; saklamada ve  depolamada maliyeti düşürmektedir.
  • Elektronik yayınlara sahip bilgi merkezleri ya da kuruluşlar bu yayınları, zamandan ve mekandan tasarruf ederek kullanıcıların erişimine sunabilmektedir.
  • Basılı yayıncılıkta üretimde zorluklar yaşanabilirken elektronik yayıncılıkta sıkıntı yaşanmamaktadır.
  • Elektronik yayıncılıkla birlikte kağıttan ve vakitten de tasarruf etmiş oluruz.

E-GAZETE

Teknolojinin gelişmesiyle birlikte ortaya çıkan bir elektronik yayın ortamıdır. E-gazete tablet ve telefonlara uygulanabilmektedir. Normal basılı gazetenin aynısını gerekli şekillerde küçülterek ve genişleterek tabletlerden de okuma olanağı sunulmuştur.

Önceden gazeteleri bulunduğumuz yerde herhangi bir satış noktasına gidip alırken artık bu yayınların tamamına ve istediğimiz tarihli yayınına internet teknolojileri sayesinde ulaşma imkanımız olmuştur. Tabi e-gazeteye ilk geçildiği zamanlarda şuan ki kadar kolay ve bütün gazete manşetlerine ulaşamıyorduk. Haberlerin küçük bir bölümüne ulaşma imkanımız oluyordu. Elektronik yayıncılığın gelişmesiyle yayınların tamamı internet ortamına aktarılmıştır. Bununla birlikte yeni içerikler üretmek için de çalışmalar başlamıştır. E- gazeteyle birlikte insanlar internette gezindikleri zamanlarda gazete okumaya da başlamıştır ve bununla birlikte gazete okuma alışkanlığı yaygınlaşmıştır. Satış noktasına gidip gazete almayı zaman kaybı olarak gören kişiler artık internet üzerinden gazetelerini kolaylıkla okuyabilir hale gelmişlerdir ve dünyada olup biten her  şeyi  e- gazete sayesinde öğrenir hale gelmişlerdir. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte dünyada ve  ülkemizde e-gazeteye rağbet artmıştır.

E-DERGİ

Bilgisayarlar veya mobil cihazlar kullanılarak ve genel olarak da bir ağa bağlanarak yayınlarını okuyabildiğimiz dergilerdir. E-dergi sistemi de diğer elektronik yayınlar gibi gün geçtikçe yaygınlaşmaya ve gelişmeye başlamıştır. Önceden çoğunlukla PDF formatında yayınlanırken gelişmesiyle birlikte istediğimiz formatta okuyabilir hale geldik. E-dergiciliğin en önemli avantajlarının başında istediğimiz her zaman internete bağlı olduğumuz sürece zaman ve mekan sınırlaması olmaksızın istediğimizi an okumak istediğimiz ya da ihtiyacımız dergiye ulaşabilme imkanımız vardır. Ayrıca bazı dergilere belirli bir maliyet olmadan da ulaşabilme imkanımız oluyor. Dergiler gazetelerden daha farklıdır. Bu farklılıklar ise kişilerin ihtiyacına ve merakına göredir. Güncel haber dergileri , sanat dergileri, magazin dergileri, gezi – seyahat dergileri, bilgisayar dergileri, teknoloji dergileri, ekonomi dergileri, dekorasyon dergileri, tarih dergileri, çizgi roman dergileri, mizah dergileri, coğrafya – turizm dergileri, edebiyat dergileri, moda dergileri, spor dergileri, akademik- bilimsel dergilerdir. Bu dergilerin hepsine birden sahip olmamız çok zor ve maliyetliyken teknolojinin gelişmesiyle ve e- derginin de yaygınlaşmasıyla birlikte bu dergilerden hepsine rahatlıkla ulaşabilme imkanımız olmuştur. E-dergilerde de gazetelerde olduğu gibi geçmiş sayılara internet üzerinden rahatlıkla ulaşabilmekteyiz.

E-KİTAP

Geleneksel basılı kitaplardan farklı olarak, elektronik ortamda kullanılmak üzere hazırlanmış olan kitaplardır.  İnternet üzerinden, belli bir sayfaya, doğrudan bağlanarak kullanılan çevrimiçi kitaplar da e-kitap olarak geçmektedir. Elektronik ortamın sağladığı olanaklar sayesinde e-kitaplar konular, ses, müzik ve görüntü ile desteklenebilir. E-kitapta içinde arama yapmak normal basılı kitaba bakarak daha kolaydır; çünkü e-kitapta bulmak istediğimiz kelimeyi girdiğimizde o kelimeyi içeren yazılara ulaşabiliriz. Fakat basılı kitapta böyle bir imkanımız olması neredeyse imkansızdır. Vurgulanmak istenen bölümler ve kelimeler genellikle farklı yazı sitili kullanılarak vurgulanabilir. Fakat bütün e-kitaplar bu formatta değildir. E- kitaplar sadece bilgisayar ve avuç içi bilgisayar gibi elektronik ortamlarda kullanılabilmektedir. E-kitapların çoğu yaygın olarak da internet üzerinden satışa sunulmaktadır. E-kitapların bir kısmı kullanıcının bilgisayarına indirilebilmektedir; fakat bunların bir kısmı ücretsiz olurken bir kısmı belirli bir ücrete tabi tutulmuştur

Tutarlı bir etik karara varmak için, e-dergide şu sorulara yanıt aramak yararlı olacaktır

  • Ne biliyorum, neyi bilmem gerekiyor?
  • Akademik dergi yayımındaki amacım nedir?
  • Etik ilkelerim nelerdir?
  • Hangi yayın örgütü politikaları ve profesyonel kılavuzlarla ilgilenmeliyim?
  • Farklı perspektifteki ve farklı görüşlerdeki karar verme sürecindeki diğer insanları yayım sürecine nasıl dahil edebilirim?

E-YAYIN  ETİKLERİ

Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler

(1) Bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırı eylemler şunlardır:

a) İntihal: Başkalarının özgün fikirlerini, metotlarını, verilerini veya eserlerini bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseri gibi göstermek,

b) Sahtecilik: Bilimsel araştırmalarda gerçekte var olmayan veya tahrif edilmiş verileri kullanmak,

c) Çarpıtma: Araştırma kayıtları veya elde edilen verileri tahrif etmek, araştırmada kullanılmayan cihaz veya materyalleri kullanılmış gibi göstermek, destek alınan kişi ve kuruluşların çıkarları doğrultusunda araştırma sonuçlarını tahrif etmek veya şekillendirmek

ç) Tekrar yayım: Mükerrer yayınlarını akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak

d) Dilimleme: Bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırıp birden fazla sayıda yayımlayarak bu yayınları akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak,

e) Haksız yazarlık: Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dâhil etmek veya olan kişileri dâhil etmemek, yazar sıralamasını gerekçesiz ve uygun olmayan bir biçimde değiştirmek, aktif katkısı olanların isimlerini sonraki baskılarda eserden çıkartmak, aktif katkısı olmadığı hâlde nüfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dâhil ettirmek

(2)Diğer etik ihlal türleri şunlardır:

a) Destek alınarak yürütülen araştırmalar sonucu yapılan yayınlarda destek veren kişi, kurum veya kuruluşlar ile bunların katkılarını belirtmemek,

b) Henüz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tez veya çalışmaları, sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanmak,

c) Yayınlarında hasta haklarına riayet etmemek,

ç) İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda veya diğer klinik araştırmalarda ilgili mevzuat hükümlerine aykırı davranmak

Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Olarak Değerlendirilemeyecek Haller

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları

Bilim alanlarının temel bilgileri, matematik teoremleri ve ispatları gibi önermelerin çalışmalarda kullanılması etik ihlal olarak değerlendirilemez.

Daha önce alınan etik ihlal kararları

Doçent adayları özgeçmiş ve eserler listesinde akademik çalışmalar ile ilgili tüm eserlerini belirtmek zorundadırlar. Daha önceki dönemlerde doçentlik sınavına başvurup, haklarında etik ihlalde bulunduklarına karar verilen adayların, bu yayınlarını yayın listesinde kısa açıklama ile belirtmeleri gerekir.

AYRICA:

  • Makale yazarları gerçeği yansıtmalıdır.
  • Makale, orijinal olmalı, başka bir yerde yayımlanmış olmamalıdır.
  • Makale, gerçekten yapılmış bir araştırmanın/çalışmanın doğru bir yansıtması olmalıdır.
  • Makale, profesyonel bir düşünceyle kaleme alınmış olmalı, açık ve kısa olmalıdır.
  • Makalede, literatüre ilişkin gözden geçirmeler ve alıntı listeleri tamamlanmış olmalı ve doğru sunulmalıdır.
  • Makalede, bireysel ve toplumsal haklar korunmalı, daha iyi şeyler yapmak için uğraşmalı, ele alınan konu, o konudaki son araştırmanın bir gücü olarak yansımalıdır.
  • Varsa, çalışmayı destekleyen sponsorlar makalede belirtilmelidir

ÖRNEK OLAY

Şili’de, devlet okullarında okuyan öğrenciler yüksek harç ücretleri ve yetersiz imkânlara itiraz ederek Youtube’u, anlık mesajları ve sosyal ağları kullanarak organize olmuşlardır. Bu olay Penguen Devrim’i adıyla tarihe geçmiştir. 15-18 yaşında çocuklar sınıflarının kapılarını zincirleyerek, 700 bin yetişkini protesto eylemlerinde kendilerine katılmaya ikna etmiştir. Yaşananlar sonrası Eğitim Bakanı istifa etmek zorunda kalırken, Başbakan da öğrencilerin taleplerini kabul edeceğini açıklamıştır. Bu eylem dünyanın başka ülkelerinde de farklı amaçlar için tekrarlanmıştır (Somma, 2012).

SONUÇ:

Yukarıda ifade edilen örnek de demokratikleşme noktasında internet ve cep telefonlarının ne kadar önemli olduğu görülmektedir. Bu araçları kullanarak hemen hemen herkes video blog, website, metin mesajı, wiki ve e-posta gibi araçları kullanarak siyasal organizatör ve gazeteci olabilmektedir (Faris ve Etling, 2008).

KAYNAKLAR:

http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/eyayin97.pdf

http://globalmedia-tr.emu.edu.tr/guz2006/Hakemli_Yazilar/Ayhan%20Oguz%20%C3%9Cnl%C3%BCer.Medyada%20etsk%20s%C3%B6ylem.%20Onayli.pdf

http://www.uak.gov.tr/yonetmelikler/Yay%C4%B1nEti%C4%9FiY%C3%B6nergesi_140318.pdf

Ayten ARIKAN(2017) — TÜRKİYE’DE ELEKTRONİK YAYINCILIK VE TELİF HAKLARI