Cevap ve Düzeltme Hakkı (Tekzip)

İçindekiler

  • Özet
  • Giriş
  • Cevap ve Düzeltme Hakkının Anayasa Çerçevesinde Korunması
  • Cevap ve Düzeltme Hakkının Tarihçesi
  • Medya Tekzip Merkezi
  • Türkiye’de İnternet Ortamında İşlenen Suçlardan Dolayı İçeriğin Yayından Çıkarılması
  • Site Kapatma Sorunları
  • Sonuç
  • Kaynakça

 

Özet

İnternet dünyasında kişilik haklarına yapılan saldırıların giderek artmasıyla özel hayat ihlâlleri gerçekleşebilmektedir. Kişilerin haklarında çıkan asılsız iddialara cevap niteliğinde düzeltme yapma hakları mevcuttur. Cevap ve düzeltme hakkı(tekzip) Anayasa ile koruma altına alınmış bir kişisel haktır. Tarihte tekzipten ilk bahseden kişi 1789 yılında Fransız İhtilaline bağlı kişilik hakkı ihlalleri yaşanırken görevde bulunan Milletvekilidir.  Türkiye’de 2008 yılında kişi ve kurumların haklarının ihlaliyle mücadele edilmesi için Medya Tekzip Merkezi kurulmuştur. İnternet ortamında kişiyi ilgilendiren asılsız iddialar bulunuyorsa, kişi bu haberlerin yayından kaldırılmasını talep edebilir. Eğer talep kabul edilirse içerik yayından çıkarılır. Site içeriklerinde suç kapsamına giren içerikler bulunuyorsa talep edilmesi hâlinde mahkeme kararıyla site kapatılabilir.

Giriş

Basında yaşanan modern gelişmeler, giderek artan kitle iletişim araçları ve bununla birlikte yaygınlaşan internet yayıncılığı sonucunda, bu iletişim araçları aracılığı ile yapılan kişilik hakları ihlalleri de artmaktadır. İnternet ve basın dünyasındaki gelişmelere paralel olarak, özel hayat kavramının çokça ihlal edildiği görülmektedir. Kişilik haklarına yapılan saldırılar sonucunda, saldırıya uğrayan kişilerin cevap verebilme ve özel hayatları hakkında çarpıtılmış veya aslı olmayan haberleri düzeltebilme hakkı doğar. Buna ise kişinin sahip olduğu bir hak olan cevap ve düzeltme hakkı(tekzip) denir. Bu hakkın amacı, basın özgürlüğünün kötüye kullanımına engel olmaktır (BAYKAL, 2019).

Basın özgürlüğünün sınırları kişilerin özel hayatına, şeref ve haysiyetine zarar vermeyecek şekilde düzenlenmelidir (ARVAS, 2011). Günümüzde demokrasi ile yönetilen toplumlarda yasama, yürütme ve yargının ardından dördüncü bir kuvvet olan basın gelmektedir. Bunun sebebi ise, basının halk adına devleti denetleyen bir araç görevi görüyor olmasıdır.  Devlet, basının görevlerini yerine getirebilmesi için ona özgürlükler sunmalı ve bu özgürlükleri kişilik haklarını güvence altına alacak şekilde düzenlemelidir. Basın ile halk arasındaki dengeyi kurma görevi devlete aittir.

Cevap ve Düzeltme Hakkının Anayasa Çerçevesinde Korunması

Tekzip hakkının kişi ile ilgili gerçek dışı haberler yapılması hâlinde kişiye tanınacağı, Anayasa’nın 32. Maddesinde yer almaktadır. 2007 yılında yürürlüğe giren 5651 sayılı “İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun” un 9. maddesi tekzip hakkına olanak tanırken, 2014 yılında yapılan değişiklikle bu hak Kanundan çıkarılmıştır. Bu durum, temel bir kişilik hakkı olan düzeltme hakkının ortadan kaldırılması anlamına gelmekle birlikte Anayasanın 32. maddesiyle de çelişmektedir. (BAYKAL, 2019).

Cevap ve Düzeltme Hakkının Tarihçesi

Cevap ve düzeltme hakkının tarihi 1789 yılında ortaya çıkan Fransız İhtilali’ne dayanmaktadır. İhtilali takip eden yıllarda siyasi fikir çatışması ortamında basın özgürlüğü kötüye kullanılmaya başlanmıştır. Düzeltme hakkının kişiye tanınması gerektiğini düşünen Milletvekili, 1799 yılında bunu meclise öneri olarak sunmuş fakat öneri mecliste reddedilmiştir. Daha sonra tekzip hakkı, 1822 Fransız Basın Kanunu tarafından kabul edilmiş ve bu Kanun tekzibin ilk yasal kaynağı olmuştur (BAYKAL, 2019).

Ülkemizde cevap ve düzeltme hakkının tanınmasını sağlayan ilk yasal kaynaklar ise, 1864 Matbuat Nizamnamesi ile 1877 Matbuat Kanunu’dur. Hakkın anayasa ile güvence altına alınması ise, 1961 Anayasası ile gerçekleşmiş ve 1982 Anayasası ile de durum devam etmiştir (ARVAS, 2011). Günümüzde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) de tekzip hakkının ifade özgürlüğünün önemli bir unsuru olduğunu benimsemektedir.

Medya Tekzip Merkezi

Kişi ve kurumların haklarını ihlal eden oluşumlara ve haberlere karşı teşhir yoluyla utandırma yöntemini kullanan ve internet ortamında özdenetime hizmet eden Medya Tekzip Merkezi kurulmuştur. 2008 yılında kurulan Medya Tekzip Merkezi, www.medyatekzip.com internet adresinde, içeriğindeki gerçeği yansıtmadıkları için tekzip edilen, düzeltilen veya tartışılan haberleri takip eden bir sistem ile söz konusu medya içeriklerini raporlamaktadır. Medya Tekzip Merkezi, gönüllülük esas alınarak bir hukukçu olan Av. Şekip Hardal tarafından kurulmuştur.

Medya Tekzip Merkezi, ulusal televizyon kanalları, basın gazeteleri, haftalık haber dergileri, internet ortamında 50 bin ziyaretçiyi aşan haber siteleri ve bazı haber ajanslarını tarayarak bulunan hatalardan veriler toplayarak raporlamaktadır. Bu veriler dört ana başlık altında toplanmaktadır: (ARVAS, 2011).

1- Kurum Tekzip Raporu: Tekzip Merkezi’nde günlük olarak basın yayın organlarını takip ederek kurumların yaptığı gerçek dışı bildirilerle ilgili raporlama yapılmaktadır. Gazetelerin hataları burada teşhir edilmektedir.

2- Muhabir Tekzip Raporu: Belirli gazetelerde görev yapan muhabirlere ait hataların teşhir edildiği raporlardır.

3- Yazar Tekzip Raporu: Gazetelerde yorum yapanların verdiği yanlış bilgilerle ilgili hazırlanan raporlara denir.

4- RTÜK Ceza Raporu: Radyo Televizyon Üst Kurulu’nun ceza verdiği televizyonlarla ilgili verilerin bulunduğu raporlardır.

 

Türkiye’de İnternet Ortamında İşlenen Suçlardan Dolayı İçeriğin Yayından Çıkarılması

5651 sayılı kanunun (İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun) amacı internet ortamında işlenen suçlarla mücadele edilmesidir. Bu yasa, bazı suçları içeren internet yayınlarına erişimin engellenmesi, içeriğin yayından çıkarılması ve cevap hakkı konularını da ayrıntılı olarak düzenlemiştir (İÇEL, 2009).

5651 sayılı yasanın 9. maddesi gereğince bir kişi internet yayınlarındaki bir içerik nedeniyle hakkının ihlal edildiğini düşünüyorsa, içerik sağlayıcısına, eğer ona ulaşamıyorsa yer sağlayıcısına başvurarak içeriğin yayından çıkarılmasını ve hazırladığı cevabın bir hafta boyunca internet ortamında yayınlanmasını talep etme hakkına sahiptir. İki gün içerisinde içerik veya yer sağlayıcısı tarafından talebi yerine getirilir. Eğer 2 gün içerisinde talep yerine getirilmemişse reddedilmiş demektir. Talebin reddedilmesi hâlinde, kişi on beş gün içinde sulh ceza mahkemesine başvurarak, içeriğin yayından çıkarılmasını ve cevabının bir hafta süreyle internette yayınlanmasını isteyebilir.

Site Kapatma Sorunları

Sitelerin barındırdığı içerikler kanun kapsamında suç kategorisine giriyorsa siteler erişime kapatılabilir. Sitelerin erişime kapatılması kararını bağımsız mahkemeler vermekte olup, kanun kapsamında erişime kapatma gerçekleşmektedir. Bu konuda bazı eleştiriler mevcuttur. Bunlardan bazıları sakıncalı içeriklerin çıkarılması yerine sitenin tamamının kapatılması, site sahiplerine kapatmayla alakalı bilgi verilmemesidir (BAYZAN, 2009).

Sonuç

Basın özgürlüğü sınırsız değildir, kişilerin haklarının ihlal edilmesi özgürlük adı altında yapılamaz. Kişiler, haklarında çıkan asılsız veya yanlış içerikleri kaldırtma ve bunlara cevap vererek, cevaplarını internette yayınlama haklarına sahiplerdir. Kişilerin cevap ve düzeltme hakkı kanunla koruma altındadır.

Kaynakça

ARVAS, İ. S. (2011). Bir Özdenetim Tetikleyicisi Olarak, Medya Tekzip Merkezi (Türk Basınında Kanuni ve Gönüllülük Temeline Dayanan Denetim Uygulamalarında Cevap ve Düzeltme Hakkı). İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 1-12.

BAYKAL, D. Ö. (2019). İnternet Gazetelerinde Cevap ve Düzeltme Hakkının Kullanımında Yaşanan Sorunlar. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 325-337.

BAYZAN, Ş. (2009). Türkiye ve Dünyada İnternet Yasakları ve Sansür Kavramı ile Zararlı İçeriğe Karşı Yaptırım ve Uygulamalara Genel Bir Bakış. Akademik Bilişim Konferansı (s. 383-388). Şanlıurfa: Akademik Bilişim.

İÇEL, K. (2009). Türkiye’de İnternet Ortamında İşlenen Suçlardan ve Kabahatlerden Sorumluluğun Genel Esasları – Erişimin Engellenmesi – İçeriğin Yayından Çıkarılması ve Cevap Hakkı . İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17-28.

Bu makale https://www.duplichecker.com/ sitesi üzerinden 29.05.2021 tarihinde kontrol edilmiştir. Makale, benzerlik değeri ile kabul edilmiştir. Results Completed: %100 Plagiarism: %4 Unique: %96

Bu eser Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.