İÇİNDEKİLER
- Giriş
- Mühendislik
- Etik
- Bilgisayar Mühendisliği
- Mühendis Ne İş Yapar? Görev ve Sorumlulukları Nelerdir?
- Mühendiste Olması Gereken Özellikler
- Mühendislik Etiği İlkeleri
- Sonuç
- Kaynakça
GİRİŞ
Her meslek de olduğu gibi mühendislik mesleğinde de etik ilkeler bulunmaktadır. İş hayatında bir olay ya da durum hakkında karar verirken bu ilkeleri göz önüne alarak karar verilmelidir. Etik değerlere ve etik kodlara aykırı davranılmamalıdır. Bu yazımda Bilim Mühendislik Etik İlkelerinden bahsedeceğim.
Mühendislik
Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre mühendis, insanların her türlü ihtiyacını karşılamaya dayalı bayındırlık; gıda; fen; uçak, otomobil, motor, iş makineleri gibi teknik ve sosyal alanlarda uzmanlaşmış, belli bir eğitim görmüş kimsedir.
(Türk Dil Kurumu, 2021).
Mühendisler, problemlere çözüm geliştirebilmek için bilim ve matematik ilkelerinden yararlanırlar. Mühendislerin yaptığı çalışmalar, bilimsel keşifler ile tüketici ihtiyaçlarını karşılayan ticari uygulamalar arasındaki bağlantıdır.
Etik
“Etik” kelimesi, kendisi “karakter, adet olan hayat tarzı” anlamına gelen êthos kök kelimesinden gelen “kişinin karakteriyle ilgili” anlamına gelen Eski Yunanca ēthikós kelimesinden türetilmiştir. Sözlük anlamı olarak töre bilimi ya da ahlâk ile ilgili olan anlamlarına gelmektedir. Etik, basit tanımıyla, ahlaki ilkeler sistemidir. İnsanların karar verme ve yaşamlarını yönlendirmelerini etkiler.
Bilgisayar Mühendisliği
Bilgisayar mühendisliği genel olarak donanım, yazılım ve algoritma ile alakalıdır. Ayrıca bilgisayar ağları, veri tabanı yöneticiliği ve gömülü sistemlerle de ilgilenirler (Wikipedia, 2021).
Bilgisayar mühendisleri, eğitim hayatları boyunca çeşitli eğitimler alırlar. Bunlar arasında, programlama dilleri, yazılım tasarımı ve yazılım – donanım eğitimi yer alır. Bunlar dışında hesaplanabilirlik, algoritma, veri tabanları, insan bilgisayar etkileşimi, yapay zeka gibi birçok konu üzerinde çalışırlar.
Mühendis Ne İş Yapar? Görev ve Sorumlulukları Nelerdir?
Uzmanlık alanına göre görev ve yetkileri değişiklik gösteren mühendislik alanlarının temel sorumlulukları şu şekilde özetlenebilir;
-
- Araştırma fikirlerini çözüme dayalı planlara dönüştürmek,
- Planın taslağını oluşturmak için bilgisayar destekli tasarım yazılımları kullanmak,
- Kendi mühendislik alanının projeleri yönetmek ve sahadaki sistemleri ziyaret etmek,
- Proje raporu yazarken ve sunarken projenin etkinliğini, güvenliğini ve maliyetini göz önünde bulundurmak,
- Müşterilerle, iş memnuniyeti kurullarına uygun bir şekilde iletişimde bulunmak,
- Kendi departmanı dışındaki departmanlarla uyumlu bir şekilde çalışmak,
- Pazar ihtiyaçlarını, trendleri ve hizmet portföyünü çözümlemek,
- Meslek sahasındaki yenilikleri takip etmek.
(Kariyer.Net, 2021)
Mühendiste Olması Gereken Özellikler
-
- Yeni sistemler geliştirebilecek ve düşünebilecek yaratıcılığa sahip olmak,
- Mekanik kavram ve süreçleri kolaylıkla anlayabilmek ve ekipman ve araçları kullanabilmek,
- Sorunları giderebilmek için karmaşık matematiksel çözümlemeler yapabilmek,
- Sorunun kaynağını anlamak, çözümler oluşturmak ve test etmek için gerekli olan problem çözme yeteneğine sahip olmak,
- Grup çalışmalarına uyum sağlamak,
- Proje yönetme becerisine sahip olmak,
- İyi bir iletişim becerisi gösterebilmek,
- Öz disipline sahip olmak,
- Yoğun çalışma temposuna uyum sağlayabilmek.
(Kariyer.Net, 2021)
Mühendislik Etiği İlkeleri
Mühendislik etiği ilkeleri, bir mühendisin görevlerini ve sorumluluklarını açıklar. Bu sorumluluklardan bazıları, topluma, meslektaşlarına, müşterilerine, çevreye, doğaya işverene ve kendine karşı sorumluluklardır. Mühendisler meslekleri ile ilgili olayları değerlendirirken, kişisel değer yargılarındansa Etik Kurallar(ASCE) veya Mesleki Davranış İlkeleri (TMMOB) ile belirlenmiş kurallar çerçevesinde hareket etmesi daha uygundur.
- Topluma karşı sorumluluklar
Mühendislerin etik sorumlulukları arasında topluma ve çevreye karşı sorumluluklar da bulunur. Bu araştırma alanı makroetik olarak bilinir. Mühendisler bilgilerini ve deneyimlerini toplumun yararına kullanmalıdır.
- Doğaya, çevreye ve sürdürülebilirlik kavramına karşı sorumluluklar
Mühendisler, projelerini ve çözümlerini sürdürülebilir bir gelecek için oluşturmalı ve toplumun yararına kullanmalıdır. Mühendisler, doğal kaynakların kullanımına, çevreye duyarlı olmaya ve enerji kullanımında tasarrufa bir önem vermelidir.
- İşverene ve müşteriye karşı sorumluluklar
Mühendisler, müşterilerden yaptıkları iş karşılığında hediye, para veya hizmet kabul etmemelidir ve başkalarına da teklif etmemelidir. Müşteriden iyi bir iş karşılığında rüşvet almaması gerekir çünkü etik çerçeveden bakıldığında iyi bir iş yapmak mühendisin görevidir ve buna göre davranmalıdır.
- Mesleğe ve meslektaşa karşı sorumluluklar
Mühendisler, sadece kendi alanlarda hizmet vermelidirler. Eğer bilmedikleri bir hizmet ise bu eğitimi almış konu alan uzmanı olan meslektaşlarına devretmelidirler.
Mühendisler, diğer mühendislerin mesleki itibarına zarar vermemeye özen göstermelidir. Meslektaşlarının etik dışı bir davranışta bulunduğuna inanan mühendisler, bu bilgileri uygun ve yetkili birime bildirmelidir.
- Kendilerine karşı sorumluluklar
Mühendisler, mesleki bilgilerini her zaman güncel tutmalıdırlar. Mesleklerindeki son gelişmeleri ve çalıştıkları alandaki mevzuat değişikliklerini takip etmelidirler. Meslektaşlarının eleştirilerini dikkate alıp yeri deldiğinde kendilerini de eşleştirmelidirler.
ACM / IEEE-CS Yazılım Mühendisliği Etik Kodları ise;
-
- Kamuya uygun davranmak
- Müşterinin ve işverenin çıkarlarına uygun davranmak
- En iyi meslek standartları dahilinde ürün ortaya çıkarmak
- Mesleki değerlendirmelerde dürüst ve bağımsız olmak
- Örnek olabilecek şekilde meslek üyesi olmak
- Mesleğin dürüstlüğünü ve saygınlığını ilerletmek
- Meslektaşlarına karşı adil olmak ve onları desteklemek
- Yaşam boyu öğrenme ilkesini benimsemek, ahlaklı olmaktır.
(BytÉ, 2021)
Etik kurallar etrafında kurumsal bir yapı için etik sorumluluklar gereklidir. Uluslararası meslek örgütleri ve bazı ulusal birlikler, kendi mesleki etik kodlarını evrensel mesleki etik değerler çerçevesinde uzun yıllar önce yayınlamışlardır. Meslek grubu olarak var olan her grup öncelikli olarak mesleki etik kodlarını meslektaşlarına ve kamuoyuna açıklamaktadır. Bir mesleğin ve toplumun üyeleri arasındaki inandırıcılığın aracı etik kodlardır. Etik kodlar, mühendislerin, mesleğine, meslektaşlarına, kendi çalışanlarına, işverenlerine, müşterilerine ve onların çalışanlarına, topluma, çevreye ve doğaya karşı sorumluluklarını tanımlar (Bilgi & İpbüker, 2005). 5 Ekim 1977’de mühendislik mesleğinin etik kodları anlamında uluslararası nitelikte sayılabilecek ilk yazılı dizge Mesleki Gelişme için Mühendisler Birliği Mühendislik Etiği tarafından yayınlanmıştır. Ülkemizde ise ilk ulusal belge niteliğinde sayılan belge Türkiye Mühendis Mimar Odaları Birliği-TMMOB’nin yayınladığı “Mesleki Davranış İlkeleri”dir (İpbüke, Göksel, & Deniz, 2005).
ABD, İngiltere, Kanada, İtalya gibi ülkelerde bilişim meslek etikleri ilgili etik kodlar farklı belirlenmiştir. Tüm ülkeler bir kurumsal yapı ile gerçekleştirdiği görülmektedir (Dedeoğlu, 2006).
Türkiye Bilişim Vakfı (TBV) tarafından Bilişim Mesleği Ahlak İlkeleri adında 9 başlık, 45 maddeden oluşan ilkeler geliştirilmiş ve kamuoyu ile paylaşılmıştır (Töreci, Kuru, 2006).
SONUÇ
Bilişim mesleğindeki etik ilkeler diğer meslek etik ilkelerinden çok farklı olmamakla birlikte bilişim alanında daha dikkat edilecek hususlar bulunmaktadır. Gizlilik ve güveliği sağlamak için bilişim alanındaki etik ilkelere uymalıyız.
KAYNAKÇA
Bilgi, S., & İpbüker, C. (2005). CBS Etiği. Ankara: TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, 10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı.
Bilgisayar Mühendisliği Web: https://tr.wikipedia.org/wiki/Bilgisayar_m%C3%BChendisli%C4%9Fi adresinden 20 Mayıs 2021 tarihinde alınmıştır.
Bilgisayar Mühendisliğinde Meslek Etiği Üzerine Web: https://dergi.bmo.org.tr/bmo-tmmob/yeniden-merhaba adresinden 21 Mayıs 2021 tarihinde alınmıştır.
BytÉ, M. (2016, Mart 16), Bilişim Etiği – Profesyonel Etik, Web: https://mrsbyte.com/2016/03/06/251/ adresinden 19 Mayıs 2021 tarihinde alınmıştır.
Dedeoğlu, G., (2006), Bilişim Mesleği Ahlak İlkeleri: Dünyada, Türkiye Bilişim Ansiklopedisi (İç.), İstanbul: Papatya Yayıncılık
İpbüke, P. D., Göksel, Y. D., & Deniz, P. D. (2005). Mühendislik Etiği. İstanbul.
Mühendis Nedir? Web: https://www.kariyer.net/pozisyonlar/muhendis/nedir adresinden 20 Mayıs 2021 tarihinde alınmıştır.
Mühendislik Etiği Web: https://tr.wikipedia.org/wiki/M%C3%BChendislik_eti%C4%9Fi adresinden 20 Mayıs 2021 tarihinde alınmıştır.
Töreci, E., Kuru, S., (2006), Bilişim Mesleği Ahlak İlkeleri: Türkiye’de, Türkiye Bilişim Ansiklopedisi (İç.), İstanbul: Papatya Yayıncılık
Türk Dil Kurumu Sözlükleri Web: https://sozluk.gov.tr/ adresinden 20 Mayıs 2021 tarihinde alınmıştır.
Öne Çıkarılan Görsel. Web: https://www.freepik.com/free-vector/business-ethics-concept_10806505.htm#page=1&query=ethics&position=31 adresinden 20.05.2021 tarihinde alınmıştır.
Merhaba, ben Berranur Altıntaş. Marmara Üniversitesi BÖTE 4.sınıf öğrencisiyim. Dört sene boyunca çeşitli dersler aldım ve 2.sınıfta Web Tasarımı dersi aldıktan sonra kendimi bu alanda geliştirmeye karar verdim ve bu alanda eğitimler alıp kendimi daha fazla geliştirmeye çalışıyorum. Front-End alanında ilerlemek için HTML, CSS, Bootstrap ve JavaScript dillerini biliyorum ve yeni olarak da Java dilini öğrenmeye başladım. Şu anda Capitol Ortaokulunda öğretmenlik stajımı yapmaktayım. Yaz dönemi için staj yapmayı istediğim şirketler var. Staj aracılığıyla deneyim kazanmak istiyorum. Staj sonrası ise kendimi hazır hissettiğim ve istediğim bir yerde çalışmak istiyorum. Müzik dinlemeyi, dizi-film izlemeyi, gezmeyi, spor yapmayı seviyorum. İngilizcemi geliştirmek için 8.sınıftan beri yabancı dizi izliyorum ve B2 seviyesinde İngilizce sertifikam var.
