İçindekiler

  • Giriş
  • Bilişim Etiği Nedir?
  • Bilişim Etiği İlkeleri Nelerdir?
  • Bilişimde Temel Etik Sorunlar
  • İnternet Etiği
  • Sonuç
  • Kaynakça

Giriş

Hayatın her alanında uyulması gereken belli başlı ahlak kuralları vardır. Etik, bu ahlak kurallarının olması gerektiği şekli tanımlar.

Bilişim etiği bilişim alanında insanların davranışlarını inceleyen ve kurallar ortaya koyan felsefe dalıdır. Hayatımızın her alanında olduğu gibi bilişim alanında da etik kurallara uyulması, bilgisayar ortamlarının daha güvenilir olduğu ortamlar haline gelmesini sağlayacaktır.

Bilişim Etiği Nedir?

Bilişim Etiği, bilgisayar dünyasında uyulması gereken yazılı ve yazılı olmayan kurallardır. İnternet ortamında uyulması gereken noktaları ortaya koyan normlar ve kodlar bilişim etiğini açıklar.

Hackerlık, dosya paylaşımı, internetin demokratik olup olmaması, lisanslama  bilişim etiğinde sıklıkla tartışılan konulardandır.

Bilişim etiğinin önemlerinden biri, dünyanın her yerinde bilişim sektöründe çalışan insanların birbirleri ile olan ilişkilerinde belirli davranış kalıplarına uygun davranmalarının gerekli olmasıdır.

Bilişim Etik İlkeleri

Bilişim etiği ilkeleri, ilk olarak 1972 yılında Bilgisayar Makineleri Ortaklığı (BMO) tarafından “Bilişim Mesleki Ahlak İlkeleri” şeklinde düzenlenmiştir .(Kallman ve Grilllo, 1996).

Bunun yanında Bilgisayar Etik Enstitüsü (BEE) ve İngiliz Bilişim Örgütü (İBÖ) dünyada bilişim etiği sorunlarına çözüm sunan ve belirli kurallar ortaya koyan kuruluşlardandır.

Türkiye’de ise Türkiye Bilişim Vakfı (TBV), Türkiye Bilişim Derneği (TBD), Türkiye Bilişim Sektörü Derneği (TÜBİDER) gibi kuruluşlar yer almaktadır (Dedeoğlu, 2007).

Computer Ethics Institute (Bilgisayar Etik Enstitüsü) bilişim etiği ile ilgili 10 ilke belirlemiştir. Bilgisayar kullanım etik ilkelerinin temelini oluşturan 10 ilke şunlardır:

1- Bilgisayar başka insanlara zarar vermek için kullanılamaz.

2- Başka insanların bilgisayar çalışmaları karıştırılamaz.

3- Bilgisayar ortamında başka insanların dosyaları karıştırılamaz .

4- Bilgisayar hırsızlık yapmak için kullanılamaz.

5- Bilgisayar yalan bilgiyi yaymak için kullanılamaz.

6- Bedeli ödenmeyen yazılım kopyalanamaz ve kullanılamaz.

7- Başka insanların bilgisayar kaynakları izin almadan kullanılamaz.

8- Başka insanların entelektüel bilgileri başkasına mal edilemez.

9- Kişi yazdığı programın sosyal hayata etkilerini dikkate almalıdır.

10- Kişi, bilgisayarı, diğer insanları dikkate alarak ve saygı göstererek kullanmalıdır.

Ülkemizde Türkiye Bilişim Vakfı tarafından geliştirilen “Bilişim Meslek Ahlak İlkeleri” dokuz bölümden oluşmaktadır:

  • Temel İlkeler
  • Genel Mesleki Yükümlülükler
  • Bireysel Yükümlülükler
  • Toplumsal Yükümlülükler
  • Ürün ve Hizmetle İlgili Yükümlülükler
  • Meslektaşlar ve İş Arkadaşlarıyla İlgili Yükümlülükler
  • Yöneticilikle İlgili Yükümlülükler
  • İşveren ve Müşterilerle İlgili Yükümlülükler
  • Bu İlkelerle İlgili Sorumluluklar

ACM ETİK KURALLARI

ACM tarafından belirlenen etik kurallar aşağıdaki gibidir:

  • Genel Ahlaki Zorunluluklar
  • Özel Mesleki Sorumluluklar
  • Örgütsel Liderlik Zorunlulukları
  • Kurallara Uyma

BCS ETİK KURALLARI

  • Genel Ahlaki Zorunluluklar
  • Meslekle İlgili Kurallar
  • Çalışanlarla ve Müşterilerle İlgili Kurallar
  • Profesyonel Rekabet ve Dürüstlük

Bilişimde Temel Etik Sorunlar

Bilişim teknolojilerinin gelişmesi toplumumuzda günümüzü ve geleceğimizi büyük ölçüde olumsuz etkileyen ve etkileyecek olan yeni etik sorunların ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Bilişim toplumunda temel etik sorunların bazıları şunlardır(Dedeoğlu,2006):

– Bilginin Doğruluğu

– Özel Yaşama İlişkin Sorunlar, Mahremiyet, Kişisel Haklar

– Bilgisayar Suçları

– Fikri Mülkiyet Hakları

– İşsizlik

– Sağlık Sorunları

– Sosyal İlişkiler, Ev Ofisleri ve Aileye İlişkin Sorunlar

– Sanal Ortam, Sanal İlişkiler

– Yapay Zeka

– Sosyal İlgi ve Teknoloji İlişkisi

İnternet Etiği

İnternet etiği çevrimiçi ortamlarda insanların haklarına saygılı olmak için nasıl davranmamız gerektiğini ortaya koyan kurallardır.

Saygı ve nezaketin internet ortamında da gösterilmesi gerektiğinin önemini ortaya koyan kuralları içerir.

Çevrimiçi ortamları kullanırken kullanım politikaları öğrenilip bu politikalara uygun şekilde davranmak gerekmektedir.

İnternette gezinirken uymamız gereken en önemli kurallardan bazıları şunlardır:

  • Diğer kullanıcıların haklarına saygı gösterilmelidir, insanların iletişim ve erişim özgürlüğüne sahip oldukları unutulmamalıdır.
  • İnternet ortamında diğer kullanıcılara zorbalık/taciz yapılmamalıdır, saygısız sözlerde bulunmamalı ve art niyetli davranışlar sergilenmemelidir.
  • İnternet ortamında yasal olmayan içerikleri paylaşmaktan, indirmekten veya bulundurmaktan kaçınılmalıdır.
  • Diğer internet kullanıcılarının fikirlerine ve emeklerine saygı duyulmalıdır.
  • Telif hakkı olan fikir ve sanat eserleri konusunda titiz davranılmalıdır, lisansı bulunmayan kopyalar oluşturmaktan kaçınılmalıdır. Lisanslama büyük önem arz etmektedir.
  • Erişim yetkinizin bulunmadığı cihazlara, sistemlere veya bu sistemlerde bulunan bilgi kaynaklara kasıtlı olarak girilemeyeceği ve müdahale edilemeyeceği her zaman akılda tutulmalıdır. Türk Ceza Kanunu’na göre bu filler suç teşkil etmektedir.
  • Gelen e-postalarda zincir mesajlara cevap verip, zincirin uzamasına katkıda bulunmamalıdır.
  • Bilgisayarlar ve bilişim ürünleri hem çevrimiçi ortamlarda hem de gerçek hayatta hiç bir insana zarar vermek için kullanılmamalıdır.
  • Kullanıcı bir yazılım üretirken bu yazılımın ürettiği etkileri düşünmeli ve buna göre yazılımı geliştirmeye karar vermelidir.
  • Büyük harf kullanırken gerekli yerde kullanımına dikkat edilmelidir, sürekli büyük harf kullanımı internette bağırarak konuşmak anlamına gelir.
  • Kimseye kötü, kaba sözler özellikle tehdit edici sözlerde bulunmamalıdır.
  • Forum veya sosyal medya gibi herkese açık tartışma ortamlarında yazışmalara dikkat edilmeli, saygılı olunmalıdır.
  • Hiçbir sitede gereğinden fazla özel bilgiler paylaşılmamalıdır.

 

Sonuç

Kurallar, uygulayıcılar, öğretmenler, öğrenciler, etkileyiciler ve bilgi işlem teknolojisini etkili bir şekilde kullanan herkes dahil olmak üzere tüm bilgi işlem uzmanlarının etik davranışlarına ilham vermek ve onlara rehberlik etmek için tasarlanmıştır. Bilgisayar ve internet ortamında etik kurallara uyduğumuz takdirde bilişim toplumunda saygınlığımız ve güvenilirliğimiz artar, iyi bir imaja sahip oluruz ve böylece bulunduğumuz toplumlarda kabul görürüz. İnterneti iyi amaçlar için kullanarak toplumumuza ve dünyaya katkı sağlarız.

Kaynakça

Fidan M. (2016), Bilişim Etiği Boyutlarına Göre Bilişim Teknolojileri Ve Yazılım Dersi Öğretim Programı Kazanımlarının İncelenmesi, Bartın Üniversitesi

Dedeoğlu G. (2006), Bilişim Toplumunda Etik Sorunlar, Ankara

Bilişim Etiği Web: https://tr.wikipedia.org/wiki/Bili%C5%9Fim_eti%C4%9Fi adresinden 21 Mayıs 2021 tarihinde alınmıştır.

Bilişim ve İnternet Etiği Nedir Etik Değerler Nelerdir? Web: https://www.bilisimle.com/bilisim-ve-internet-etigi-nedir-etik-degerler-nelerdir/  adresinden 21 Mayıs 2021 tarihinde alınmıştır.

Siber Güvenlik 101 Web: https://fintechistanbul.org/wp-content/uploads/2019/04/03-FinTech-101-Ders-3-BM.pdf  adresinden 21 Mayıs 2021 tarihinde alınmıştır.

Bilişim Etiği ve Kurallar Web: https://prezi.com/n-gobwnqgf4d/bilisim-etigi-ve-kurallar/ adresinden 21 Mayıs 2021 tarihinde alınmıştır.

Etik Değerler Web: https://bilgisayarbilim.com/etik-degerler/  adresinden 21 Mayıs 2021 tarihinde alınmıştır.

Etik Değerler Web: https://bilisim7.blogspot.com/2019/02/kavram-haritas-etik-degerler.html adresinden 21 Mayıs 2021 tarihinde alınmıştır.

Öne Çıkarılan Görsel. Web: https://www.freepik.com/free-vector/remote-meeting-concept-illustration_11906661.htm#query=computer-team&position=1 adresinden 21.05.2021 tarihinde alınmıştır.

 

 

Bu makale smallseotools sitesi üzerinden 22.05.2021 tarihinde kontrol edilmiştir.
Makale, benzerlik değeri ile kabul edilmiştir. Results Completed: 100%  Plagiarism: %9 Unique: %91

Bu eser Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır