İÇİNDEKİLER
Giriş
Yapay Zeka
Yapay Zeka ve Etik İlişkisi
Sonuç
Giriş
Etik, insan eylemlerini doğru-yanlış veya iyi-kötü değerleriyle ele alan ve ahlaki bir hayatı sorgulayıp insanların eylemleri üzerinde duran disiplindir. İnsanlar hayatları boyunca nasıl davranmaları, nasıl yaşamaları gerektiği gibi sorulara cevap aramaktadır bu anlamda etik insanlara rehberlik ederek sorulara cevap bulmalarına yardım eder. Teknolojinin gelişmesiyle ortaya çıkan birtakım problemlere çözüm bulabilmek için uygulamalı etik ortaya çıkmıştır. Uygulamalı etik; biyoetik, yapay zeka etiği, tıp etiği, çevre etiği gibi çeşitli dallara ayrılır.
Teknoloji sunduğu imkanlarla insanların hayatlarına birçok kolaylık getirmiştir bunun yanı sıra yapay zekanın ve bilişim sektörünün daha da gelişmesi bilim kurgu filmlerinden de aşina olduğumuz robotların dünyayı ele geçirmesi insanlığı yok etmeleri gibi çeşitli felaket senaryolarıyla gelecek kaygısı oluşturmaktadır. Uygulamalı etik tam da burada devreye girmektedir. Yapay zeka sorumluluk sahibi olabilir mi? Etik bir yapay zeka mümkün mü? Yapay zeka seçim yapabilir mi? İnsanlar bu gibi soruların cevaplarını uygulamalı etikle bulmaya çalışırlar.
Yapay Zeka
İnsanların göstermiş olduğu akıllı davranışları makinaların da yapabilmesi için insan aklının nasıl çalıştığını gösteren veriler ve algoritmalarla kurgulanmış herhangi bir canlılık fonksiyonu göstermeyen insan zekası rolü yapan yazılımlara yapay zeka denir.
Yapay zeka insanlar gibi matematiksel hesaplamalar yapar, sohbet edebilir ve insanlar yerine birçok iş kolunda çalışabilen makine insan tasarımıdır. İnsansız hava araçları, yapay zeka bankacılığı, sürücüsüz arabalar günümüzde kullanılan yapay zeka ürünlerine örnek olarak verilebilir.
Yapay zekayı insan zekasıyla kıyaslandığı zaman yapay zekanın bazı konularda daha iyi olduğu ön plana çıkmaktadır.
- Yapay zeka bilgileri unutmaz insan zekası bilgileri unutabilir.
- Yapay zekada bilgi aktarımı kopyalama yapılarak çok daha rahat bir şekilde yapılabiliyorken insan zekasında bilgi aktarımı daha uzun ve zorludur.
- İnsanların tutarsız ve karasız yapısına karşın yapay zeka daha tutarlıdır.
İnsan zekasının öne çıkan özellikleri
- İnsan zekası meraklı ve yaratıcıdır. Merak ve yaratıcı özelliği sayesinde bilgiyi keşfedip kullanır. Yapay zeka bilgi aramaz insan eliyle girilen bilgiler mevcuttur.
- Yapay zekada insanda olan duygusal zeka yoktur. İnsanlar deneyimlerinden faydalanabilirken yapay zeka sembolik girdilerle çalışır.
- İnsan zekasında muhakeme gücü olduğu için bir sorunu çözmeye çalışırken tecrübelerden faydalanır ve farklı çözüm yolları düşünür fakat yapay zeka sadece kendisinde yüklü olan çözüm yollarını kullanabilir.
Yapay Zeka ve Etik İlişkisi
Teknolojinin gelişmesiyle, bilgiye hızlı erişim, yardımcı robotlar, bütün aramalarımızı gözden geçirerek bize en iyi seçeneği sunan akıllı arama motorları ve güvenliğimizi sağlayan robot askerler insan hayatını kolaylaştırmaya yarayan ürünler ortaya çıkmıştır. Yapay zekayı hesap makinaları ya da fabrikalardaki otomatik makineleri olarak düşündüğümüzde etik açıdan değerlendirilebilecek iyi-kötü ya da doğru-yanlış durumu söz konusu değildir. Yapay zekanın ilerlemesiyle sürücüsüz araçlar, yapay zeka bankacılığı, sağlık sisteminde kullanılan yapay zeka makineleri ortaya çıkmıştır. Tıpta kullanılan makineler kontrolden çıkıp insan hayatına mal olduğunda bunun sorumlusu makine mi yoksa makineyi üreten kişi mi olacak? Sırf toplumda yer aldığı için makineler insani ahlaki değerlere sahip olmalı mıdır? Etikle birlikte bu soruların cevaplarını aramayı ve gelecekte olabilecek ihtimalleri düşünmeye imkân buluyoruz.
Londra’da St. George Hastanesinde Tıp okulu için iş başvuruları yapay zeka kullanılarak başvuranların eğitim bilgileri baz alınarak başvurular değerlendirilmiştir. İlk zamanlarda çok övgü alan uygulama 4 yıl aradan sonra kadın ve göçmen başvurularında akademik başarıları değerlendirilmeyip cinsiyet ve ırka göre ayrımcı bir yöntemle karar aldığı ortaya çıkmıştır. Buradan yola çıkarak yapay zekanın insanın insanı ezmesi için kullanılabilecek bir araç haline gelmemesi için etik bir unsur olarak görülmeli.
(Öztürk Dilek, G . (2019))
Yapay zekanın sebep olabileceği sorunların engellenmesi için makinelerin iyi-kötü ve doğru-yanlışı biliyor olması gerekir. Bu gereklilik ilk defa ,Asimov tarafından ele alınmıştır.
- Bir robot bir insana zarar veremez ya da tepkisiz kalarak zarar görmesine izin veremez.
- Bir robot insanların verdikleri emirlere 1.kuralla çelişmediği sürece uymak zorundadır.
- Bir robot 1. Ve 2. Kurallarla çelişmediği sürece kendisini korumak zorundadır.
Asimov’un koyduğu kurallar yapay zekanın kötüye kullanımını engellemesi açısından önemlidir. Güvenilir yapay zeka için etik kurallar belirlemek için Avrupa Komisyonu 8 Nisan 2019’da “Güvenilir Yapay Zeka Sistemleri İçin Etik İlkeler Rehberi” yayınlamıştır. Bu rehbere göre yapay zeka sistemi; yasal olmalı, etik olmalı ve teknik açıdan sağlam ve güçlü olmalı.
Yayınlanan rehbere göre yapay zekanın, hem kullanım esnasında hem de üretim esnasında, etik uyum içinde olabilmesi için belli şartları sağlaması gerekiyor. Yapay zekanın merkezinde insan olmalı, insan haklarına saygılı, şeffaf, sorumlu ve hesap verebilir olmalıdır. İnsanların özel hayatının gizliliğine ve kişisel verilerin işlenmesi gibi veri yönetiminde insan haklarına ve hukuka uygunluğa önem vermelidir. İnsanların yaşama hakkını korumak için teknik açıdan sağlam ve güvenilir olmalı.
Sonuç
Yapay zeka sistemleri takip edilmeye, emre uymaya veya kontrol edilmeye karşı gelirse bundan dolayı doğacak etik sorunlara nasıl önlemler alınabilir? Bilim insanları yapay zekayı, insan beyni seviyesine getirip, yapay zekaya taklit etme ve bilinçli bir seviyeye getirebildiklerinde yapay zeka için de bir etik gerekli olacaktır. Sonuç olarak ileri teknolojinin insanlar ve doğa için tehlikeli boyutlara gelmemesi için kontrollü yapay zeka düzenlenmesi elzemdir.
Kaynakça
Öztürk Dilek, G . (2019). YAPAY ZEKANIN ETİK GERÇEKLİĞİ . Ankara Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi , 2 (4) , 47-59 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/usdad/issue/51335/642184
Çelebi, V., İnal,A. (2019) YAPAY ZEKÂ BAĞLAMINDA ETİK PROBLEMİ, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(66), 651-661. Doi: http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2019.3614
Topakkaya, A., Eyibas, Y. (2019) YAPAY ZEKA VE ETİK İLİŞKİSİ, Felsefe Dünyası Dergisi, 70, 81-99.
Ethics guidelines for trustworthy AI https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/library/ethics-guidelines-trustworthy-ai
Öne Çıkarılan Görsel: https://www.freepik.com/free-vector/brain-with-digital-circuit-programmer
Bu makale Search Engine Reports sitesi üzerinden 29.05.2021 tarihinde kontrol edilmiştir.
Makale, benzerlik değeri ile kabul edilmiştir. Results Completed: 100% Plagiarism: %0 Unique: %100
Bu eser Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.
Merhaba ben Fatma GÖVEN. 2016 yılında Marmara Üniversitesi Radyoloji Teknikerliği bölümünden mezun oldum. 2018 yılında Maltepe İlçe Sağlık Müdürlüğüne radyoloji teknikeri olarak atandım hala çalışmaya devam etmekteyim. 2018 de Marmara Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi bölümüne başladım ve şu anda 4. sınıftayım.
Bölümden mezun olduktan sonra okuduğum her iki bölümü de kapsayan sağlıkta bilişim alanında yüksek lisans yaparak kariyerime yön vermek istiyorum.
Araştırmayı, gezmeyi yeni şeyler öğrenmeyi çok severim. Hem bilişim alanında hem de sağlık sektöründe son gelişmeleri takip eder seminer konferanslara katılmaya özen gösteririm.
Okuduğum bölümler hakkında merak ettiğiniz şeyler olursa iletişime geçerseniz seve seve cevap veririm.
