Hazırlayan: İsmail Bal 100214060

İçindekiler

Profesyonel Etik Nedir 1

Mesleki Etik. 1

Bilişim Etiği 2

Bilişimde Temel Etik Sorunlar 2

Mühendislik Etiği 2

Elektronik İletişim etiği 3

Bilişim Ağları ve Internet Etik İlkeleri 3

Akademik Alanda Etik. 4

Yayıncılık Etik İlkeleri 4

İnternet Yayıncılığında Etik İhlaller 5

Kaynakça. 6

 

 

Profesyonel Etik

Profesyonel Etik Nedir

Profesyoneller tarafından kabul edilmiş prensipler ve standartların iş yaşamındaki tatbikidir.

Kişisel Etik bireyin kendisine ait etik, ahlaki ve normsal taahhütleridir. Bunlar genelde çocuklukta alınan aile veya din eğitimiyle kazanılır ve sonradan toplumsal değerlerin kimileriyle yoğrularak şekillenir. Toplumsal Etik ise bir kültürün veya bir topluluğun geneli tarafından paylaşılan ahlaki değerler bütünüdür.

Mesleki Etik

İş hayatındaki davranışları yönlendiren, onlara rehberlik eden etik prensipler ve standartların toplamına mesleki etik denilir. Meslek etiği, belirli bir meslek grubunun, meslek üyelerine emreden, onları belli kurallarla davranmaya zorlayan kişisel eğilimlerini sınırlayan, yetersiz ve ilkesiz üyeleri meslekten dışlayan, mesleki rekabeti düzenleyen ve hizmet ideallerini korumayı amaçlayan mesleki ilkeler bütünüdür.

Meslek grupları, çeşitli esnaf, zanaatkârlarca farklı biçimlerde kurulmuş, o mesleğin dayanışmasını, kurallarını yansıtan kendine özgü birtakım ilkeleri olan bir birliktir. Bir mesleki etkinliğin ya da hizmetin, tüketicilerin gereksinimlerini karşılayabilmesi için o meslek alanı içinde oluşturulmuş bir öz denetimden geçmesi gerekir.

Mesleki etik bir özdenetim düzeneği gibi çalışır fakat diğer denetim biçimlerinden farklı olarak içseldir ve manevi bir nitelik taşır. Meslek etiği; genel ahlaki ilkelerin söz konusu meslek özelinde yeniden yazılmasıdır. Mesleki ahlak ilkeleri, etik kurallar olarak ”mesleki davranış ilkeleri” adıyla yazılan bir belgedir.

 

Bilişim Etiği

Elektronik ve network(ağ ve internet) ortamında uyulması gereken kuralları tanımlayan normlar ve kodlar kısaca bilişim etiğini ifade eder. Bilişim Etiğine, bilişim alanında uyulması gereken yazılı ve yazılı olmayan kurallar diyebiliriz.

Bilişim etiğinin en önemli yanlarından biri, dünyanın neresinde olursa olsun, bilişim sektöründe çalışanların birbirleri ile ilişkilerinde belli davranış kalıplarına uygun davranmalarının gerekli olmasıdır.

Bilişimde Temel Etik Sorunlar

  1. yüzyılın ikinci yarısından sonra, bilgisayar ve bilgisayar teknolojilerinin hızla gelişmesiyle birlikte, sanayi toplumu yerini, insan faktörünün ve bilginin daha önce görülmedik düzeyde ön plana çıktığı yeni bir toplum şekline bırakmıştır. Bu yeni topluma bilişim toplumu içinde bulunduğumuz çağ ise bilişim çağı olarak adlandırılmaktadır. Bilişim toplumunda daha önce var olup da bilişim teknolojilerinin etkisiyle artan sorunlarla birlikte, birey ve toplumun bugününü ve geleceğini önemli ölçüde olumsuz olarak etkileyen ve tehdit eden yeni etik sorunların ortaya çıktığı gözlenmektedir. Bilişim toplumunda ortaya çıkan etik sorunlardan bazıları şunlardır:
  • Bilginin Doğruluğu
  • Özel Yaşama İlişkin Sorunlar, Mahremiyet, Kişisel Haklar
  • Bilgisayar Suçları
  • Fikri Mülkiyet Hakları
  • İşsizlik – Sağlık Sorunları
  • Sosyal İlişkiler, Ev Ofisleri ve Aileye İlişkin Sorunlar
  • Sanal Ortam, Sanal İlişkiler
  • Yapay Zekâ
  • Sosyal İlgi ve Teknoloji İlişkisi

 

Mühendislik Etiği

Bir mühendis olarak;

Nasıl davranmamız ve yaşamamız gerektiğini

Karar verirken neleri göz önünde bulundurmamız gerektiğini

Hangi standartlara göre bu kararların doğru veya yanlış olduğunu içerir.

Mühendislik Etiği, Mühendislerin profesyonel ahlak dâhilinde nasıl karar vermeleri gerektiğidir.

Mühendislik Etiği Mühendislik Etiği dünyanın neresinde olursak olalım, benzer durumlarda aynı çözümleri üretmelidir. Toplum Etiği ve Kişisel Etik, standart olmayan ve taraflı çözümler üretebilir. Çoğunlukla bu değerler örtüşür.

Örnek: Rüşvet almak hem toplumsal hem kişisel hem de profesyonel etiğe aykırıdır.

Mühendislik etiği, farklı, çok disiplinli, çok kültürlü takımların, paylaşılan etik kuralların rehberliğinde, ortak hedeflere doğru uyum içinde çalışmasını sağlar.

 

Elektronik İletişim etiği

İletişim etiği, iletişimle ilgili mesleklerde çalışanların meslek etiğini anlatmaktadır. Bu çerçevede, haber ajanslarında, gazetelerde, radyo ve televizyon kuruluşlarında ya da internet ortamında habercilik işiyle uğraşanların yanında, söz konusu medyaların haber dışındaki içeriklerini oluşturanların ve kendileri medya olmasalar da ürünleri medyada yer alan meslek etiğini de kapsamaktadır

İletişim etiği, insanların kendi toplumsal ahlaki hayatlarıyla, işbirliği

Rekabet, kişisel

Toplumsal, idealist

Yararcı ve/veya evrensel

Göreceli

Taleple nasıl ilişkiler kurduğu ile ilgilenmektedir.

Herkes tarafından anlaşılmak ve birlikte çalışabilmek üzere yukarıda anılan tüm bu analizleri ortaya koyan iletişim etiğidir. Bir yandan problemlerin çözümüne ve anlaşmazlıkların giderilmesine şeffaf ve söylemsel bir yaklaşımın önünü açmakta, diğer yandan da bireysel başarının büyük toplumsal iyiliklerin bir kazanımı olduğunu vurgulamak suretiyle, ortak anlaşmanın erdeminin, çoğu zaman bireysel başarının zaaflarından ödün verilmek suretiyle ortaya çıktığını ortaya koymaktadır.

Bilişim Ağları ve Internet Etik İlkeleri

Çevrimiçi ortamlarda diğer insanların hak ve hukukuna saygılı olmak noktasında nelerin yapılıp nelerin yapılamayacağının bilgisine internet etiği denir. İnternet etiği, gerçek hayatta iletişimde olduğunuz insanlara gösterdiğiniz saygı ve nezaketin aynıyla internet ortamında da gösterilmesi için bazı kurallar içerir. Herhangi bir hak ihlaline uğramamak ve kullanılan sistemi de zafiyete uğratmamak için çevrimiçi ortamları kullanırken kullanım politikalarına uygun davranılmalıdır.

İnsanların iletişim özgürlüğüne sahip olduğu gibi erişim özgürlüğüne de sahip oldukları unutulmamalı, diğer kullanıcıların haklarına saygı gösterilmelidir. İnternet ortamında kimseye zorbalık/taciz yapılmamalı, kötü söz söylenilmemeli ve istemeden kimseye art niyetli davranışlar sergilenmemelidir.

İnternet ortamında uygun olmayan (yasadışı) içerikleri indirmekten, paylaşmaktan veya saklamaktan kaçınılmalıdır. Bu tarz içeriklerin üretilmesi ve paylaşılmasının suç teşkil ettiği unutulmamalıdır.

İnternet üzerinden yapılan herhangi bir paylaşımın, birdenbire milyonlarca kişiye erişebileceği her zaman hatırda tutulmalı ve çevrimiçi ortamlarda buna göre davranılmalıdır.

Fikir ve sanat eserleri ile telif hakları ve lisanslama konusunda titiz davranılmalıdır. Telif hakkı olan materyallerin lisanssız kopyaları oluşturulmamalı veya bu materyaller indirme amaçlı kullanılmamalıdır.

 

Akademik Alanda Etik

Akademik Bilgi ve Etik Akademik bilginin üretilmesinde, bu bilgilerin paylaşılmasında ve mevcut akademik bilgiye yeni katkıların yapılmasında, akademik yayıncılığın büyük bir önemi vardır. Bilgi üretimini nitelikli bir şekilde yapabilmek için bir 83 takım kuralların ve değerlerin göz ardı edilmemesi gerekmektedir.

Bilgi üretim aşamalarını etik kurallar/değerler çerçevesinde iyi bir şekilde yapabilmek, ne tür davranışların akademik bilgi üretiminde problem teşkil edebileceğini görebilmek ve bu problemlere karşı çözüm önerileri geliştirebilmek önemlidir. Gerek günlük gerekse akademik hayatta gerçekleştirdiğimiz davranışların “etik değerlerler” yakından ilişkili olması son zamanlarda etik, etik dışı davranışlar, meslek etiği gibi kavramların da oldukça yoğun bir şekilde karşımıza çıkmasına neden olarak bu konuda bir farkındalık yaratılmasını sağlamaktadır.

Etik kavramı, ahlak kavramı ile birlikte kullanılan iyiyi-kötüyü, doğruyu-yanlışı tanımlayan ve bunların sonucundan doğabilecek durumları yorumlayan bir felsefe alanı olarak karşımıza. Ahlak kavramı kişiden kişiye, toplumdan topluma değişiklik gösterebilen bir yapıdır. Toplumda bireyler arasında neyin iyi neyin kötü olduğu tamamen sübjektif bir durum sergileyebilmektedir. Aydın’a göre bu iyi-kötü, doğru-yanlış karmaşasının çözümlenebilmesi için bir takım “ilkeler” ortaya koymak etiğin görevidir.

Her ne kadar etik ile ahlak birbirinin yerine geçebilen iki kavram olarak karşımıza çıksa da etik, toplumda yer alan ahlak kurallarının daha derin, daha incelenmiş ve üzerinde daha çok düşünülmüş halidir. Etik, bir alanda uyulması gereken davranışları belirleyen, o alanla ilgili doğruları göz önüne seren kurallardır.

 

Yayıncılık Etik İlkeleri

Yayın kuruluşları tarafından altına imza konulan Yayıncılık Etik İlkeleri şunlardır;

  • İnsan onuruna, temel hak ve özgürlüklere saygılı olmak,
  • İfade özgürlüğü ve haber alma hakkı çerçevesinde, olay ve olguları doğru, tarafsız ve eksiksiz yayınlamak,
  • Yayıncılığı haksız amaç ve çıkarlar doğrultusunda kullanmamak,
  • Çoksesliliğin ve kültürel çeşitliliğin korunmasına önem vermek,
  • Yayınlarımızda ırk, renk, dil, din ve cinsiyet ayrımcılığına, aşağılama ve önyargılara yer vermemek,
  • Kişi ve kurumların cevap ve düzeltme haklarına saygılı olmak,
  • Toplumda korku ve infial yaratabilecek olaylar karşısında ve kriz zamanlarında sağduyulu davranmak,
  • Şiddeti teşvik etmemeye ve meşrulaştırmamaya özen göstermek,
  • Özel hayata ve mahremiyete saygılı olmak,
  • Kadınların sorunlarına duyarlı olmak ve kadınları nesneleştirmekten kaçınmak,
  • Çocuk ve gençleri uygun olmayan içerikten korumaya özen göstermek,
  • İzleyicilerin ve dinleyicilerin gereksinim, beğeni ve hassasiyetlerine önem vermek.

 

İnternet Yayıncılığında Etik İhlaller 

 

İnternet yayıncılığının sınırsız ve sansürsüz bir alan olarak algılanması sonucu; geleneksel medyada yayıncı kuruluşun kendi etik kodları, medya camiasının genel etik kodları ve temayülleri ve gazetecilik mesleğinin geleneksel etik kodları çok rahatlıkla ihlal edilebilmektedir. 

Gazetecilik ve genel olarak yayıncılık mesleğinin etik kodlarının, hızla gelişen internet yayıncılığı için de temel etik kurallar olarak uygulanması gerekmektedir. Ancak, internet teknolojisinin sağladığı avantajlardan özellikle editörel bağımsızlık sonucu haberler denetimsiz olarak yayınlanmakta adeta hiçbir etik kurala bağlı kalmaksızın haberin doğruluğu ve tarafsızlığı araştırılmadan, enformasyon bombardımanı şeklinde sunulmaktadır. Bu olgunun temelinde zamana karşı yarış ve yine yayıncılık mesleğinin temel güdülerinden olan “haber atlatma” güdüsü yatmaktadır. Bu güdüye bir de internet teknolojisinin akıl almaz hız kapasitesi eklenince, internet medyasında ortaya kontrolsüz, haberlerin adeta havada uçuştuğu bir mecra oluşmuştur. 

 

Yine internet teknolojisinin bir başka avantajının kullanılması ile, geleneksel medyada herhangi bir problemle karşılaşan medya çalışanı, internet medyasını kendi görüşlerini ve düşüncelerini serbestçe ve herhangi bir engellemeyle karşılaşmadan amiyane tabirle evinde kahve içme rahatlığı ile bilgisayarının başından açıklayabilmektedir. Güncel bir gelişme olarak, sahip olduğu televizyon kanalının el değiştirmesi ile aynı zamanda siyasi bir partinin genel başkanı olan bir medya patronu, “yayıncılığa” internet medyasında devam edeceğini belirtmiştir. Bunun gibi Türk internet medyası; gazetelerinden veya televizyonlarından kovulan, istifa eden, yazıları yayınlanmayan ve buna benzer sorunlarla karşılaşan medya çalışanları için bir alternatif zemin oluşturmaktadır.

 

Türkiye’deki internet yayıncılığında ihlal edilen en önemli etik kural ise haber kaynağı ya da en azından haberi hazırlayan kişinin belli olmayışıdır. Oysaki haber kaynağının belirtilmesi ve haber kaynağının objektifliği evrensel bir etik kuralıdır. Türk internet medyası ise kaynağı belirsiz haberlerin çok rahatlıkla yayınlanabildiği bir mecradır.

 

 

 

 

 

 

 

Kaynakça

 

 

Creative Commons Lisansı
Bu eser lisanslanmıştır.