MARMARA ÜNİVERSİTESİ ATATÜRK EĞİTİM FAKÜLTESİ
BİLGİSAYAR VE ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ BÖLÜMÜ

2022-2023 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI BAHAR DÖNEMİ
BİLİŞİM ETİĞİ ve GÜVENLİK DERSİ

“Makale İnceleme ve Değerlendirme Raporu”

Muhammet Kerem AKBAŞ  100220016

 

MAKALE ADI

İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Etik Davranışlara İlişkin Görüşleri: Nitel Bir Araştırma

YAZAR(LAR)

Erkan YAMAN

Ezgi ÇETİNKAYA MERMER

Şennur MUTLUGİL

MAKALE KÜNYESİ (APA STANDARDI)

Yaman, E., Çetinkaya Mermer, E. & Mutlugil, S. (2009). İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Etik Davranışlara İlişkin Görüşleri: Nitel Bir Araştırma. Değerler Eğitimi Dergisi, 7 (17), 93-108.

MAKALE ERİŞİM ADRESİ

https://dergipark.org.tr/tr/pub/ded/issue/29183/312497

GİRİŞ

Yunanca etos sözcüğünden türetilen etik, Latince’de moral olarak geçmektedir (Poyraz, 1996; Richardson, 2000). Ahlak sözcüğü Latince mos, Arapça hulk sözcüğünden gelmekte ve görenek, alışkanlık, iyi davranış anlamında kullanılmaktadır. Etik ise ahlak felsefesi ve ahlakın kuramsal yanı ile ilgilidir. Normları ortaya koymak ya da konulan normları değerlendirmek ve analiz etmek ahlak felsefinin alanına girmektedir (Turgut, 2002). Ahlak denen fenomeni inceleme alanı etiktir. Felsefenin bir alt dalı, bir ahlak felsefesi alanıdır. Pratik bir etkinlik alanı olan ahlakı, teorik bir inceleme konusu kılan felsefe disiplinidir. (Akarsu, 1998; Özlem, 2004).

Etik, iyiyle kötünün ayrılabilmesi için ölçütler koyan, ahlak üzerine akıl yürütüp bilgi üreten, bireyleri, grupları yönlendirici ilkeler ve standartlar koyan, neyin yapılacağının, neyin isteneceğinin, neye sahip olunacağının bilinmesi, neyin doğru neyin yanlış olduğu hususunda bir kişi ya da grubun davranışlarını yönlendiren değer ve ahlakî prensipler bütünüdür.

Etiğin eğitimde önemli bir yeri vardır. Öğretmenler giderek daha çok etik sorunla uğraşmaktadır. İnsan hakları kavramının toplumun gündeminde daha fazla yer alması, öğrenci hakları gibi kavramları da gündeme getirmiştir. Toplumun bilinç düzeyinin artmasıyla birlikte, öğretmen-öğrenci ilişkileri daha ayrıntılı ele alınmaya ve değerlendirilmeye başlanmıştır.

Öğretmenler öğrencilerle, velilerle, okul yöneticileri ve diğer öğretmenlerle ilişkilerinde, “Ne yapmalıyım?”, “Bu doğru olur mu?” soruları ile karşı karşıya kalmaktadır (Haynes, 2002). Eğitimde etik, eğitimin hedefleri, değerleri ve süreçleri açısından öncelikle ele alınması gereken bir konudur. Bunun en önemli nedeni eğitimin kendisinin, bireylerde davranış değişikliği yaratmak gibi bir girişim olarak ortaya çıkmasıdır (Aydın, 2006).

Eğitim sisteminin varlık nedenlerinin temelinde öğrenci vardır. Eğitim hizmetinin örgütlü olarak sunulduğu kurumlar olan okullar ve bu okullarda görev yapan öğretmen ve yöneticiler, her türlü eylem ve işlemlerinde, öğrencilerin hak ve sorumluluklarını içselleştirmelerini sağlayacak bir eğitim ortamı yaratmakla yükümlüdür. Nitekim Aydın’a (2006) göre bir okulda öğrencilerin etikle ilgili başlıca sorumlulukları; her türlü ayrımcılıktan/tacizden korunma hakkı, kendisine ait gizli bilgilerin uygunsuz biçimde açıklanmasından korunma hakkı, topluma hizmet etmek ve başkalarını taciz ve ayrımcılıktan koruma yükümlülüğü, kendisine ve başkalarına saygı gösterme yükümlülüğü ve başka insanların iyiliği için kendini sorumlu hissetmedir.

Bununla ilgili 2552 Sayılı Tebliğler Dergisi Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin 8. Kısım madde 106’ya göre kısaca Öğrencilerden Beklenen Davranışlar; bütün okul arkadaşlarının kendisi gibi Türk toplumunun ve Türkiye Cumhuriyeti’nin bir bireyi olduklarını unutmamaları, onur ve haklarına saygı göstermeleri, öğretmenlerine/okul yöneticilerine/arkadaşlarına ve çevresindeki kişilere karşı saygılı ve hoşgörülü davranmaları, doğru sözlü, dürüst olmaları, yalan söylememeleri, iyi ve nazik tavırlı olmaları, kaba söz ve davranışlardan kaçınmaları, millet malını, okulunu ve eşyasını kendi öz malı gibi korumaları, yasalara, yönetmeliklere ve toplumun etik kurallarına, millî, manevî ve kültürel değerlere uymaları beklenir. Bu davranışlara uymadıklarında da bazı yaptırımlar uygulanır (Tebliğler Dergisi, 2003).

Diğer yandan öğretmenlerin karşı karşıya kaldığı istenmeyen öğrenci davranışları -ki bunlar aynı zamanda etik dışı davranışlardır- şunlardır (Charles, 1992): i.Saldırı; öğrencilerin, öğretmen ya da öğrencilere sözel/fiziksel saldırısı, ii.Ahlaksızlık; kopya çekme, yalan söyleme, hırsızlık gibi, iii.Otoriteye baş kaldırma; öğretmenin istediği şeylere itiraz etme, iv.Sınıfta saygısızlık; bağırarak konuşma, tuhaf davranışlar, sınıfta gezme gibi, v.Zamanı boşa harcama; verilen görevi yerine getirmeme, dersle ilgilenmemedir.

Bu bağlamda araştırmanın amacı, ilköğretim okulu öğrencilerinin etik dışı davranışlarını öğrenci görüşleri doğrultusunda belirlemektir. Çalışma, konuyla ilgili bilimsel araştırma yapacak araştırıcılara veri sağlaması açısından önem taşımaktadır.

ARAŞTIRMANIN AMACI

Bu araştırmanın amacı, ilköğretim öğrencilerinin etik davranışları hakkında görüşlerinin belirlenmesidir.

YÖNTEM

ARAŞTIRMA MODELİ

Araştırma nitel desende oluşturulmuştur. Nitel araştırma yöntemi, doğal ortamda gerçekleştirildiği için yaşanılanları anlama, anlamlandırma ve daha sağlıklı yorumlamalar getirmeye elverişli bir yöntem türüdür. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden araştırmanın doğasına uygun olan olgubilim deseni kullanılmıştır. Olgubilim deseni, aslında bildiğimiz fakat açıklamada bulunurken bilimsel bulgulara dayalı olarak net söylemler üretemediğimiz olguları derinlemesine inceleme fırsatı sunan ve zengin söylemler oluşturarak yorumlamalarda bulunma olanağı veren bir araştırma desendir (Yaman, 2010a). Etik gibi sosyal olguları araştırmak isteyenler gözlem ve mülakat gibi niteliksel yöntemler kullanarak, görüneni değil olgunun altında yatan durumu daha sağlıklı ortaya çıkarabilirler. Nitel araştırmanın doğası gereği, bu araştırma sonuçları genellenememekte, etiğe ilişkin derinlemesine veriler sunmaktadır.

 

EVREN ÖRNEKLEM / ÇALIŞMA GRUBU

Bu çalışma Sakarya ilinde öğrenim gören on üç ilköğretim okulu öğrencisiyle yürütülmüştür. Öğrencilerin yedisi kız, altısı erkektir. Öğrencilerin yaş ortalaması on dörttür. Parantez içi kodlamada örneğin, Ö1 araştırmacılar tarafından oluşturulmuş öğrenci kodunu; K, kız, E erkek öğrenciyi; 14, öğrencinin yaşını tanımlamaktadır.

 

VERİLER ve TOPLANMASI / UYGULAMA SÜRECİ

Araştırmada, ‘Öğrencilerin etik davranışları mülâkat formu’ kullanılmıştır. Görüşülen öğrenciler, kendilerini ifade edebilecek ve kolay ulaşılabilme özelliklerine sahip öğrencilerden seçilmiştir. Mülakat formu, araştırmacılar tarafından hazırlanmış ve iki öğretim üyesi tarafından kapsam geçerliliği gözden geçirilmiş sorulardan oluşturulmuştur. Sorular yarı yapılandırılmış tarzda sorulmuş, gerektiğinde katılımcılara sondaj soruları yöneltilmiştir. Bu araştırmada kodların ve kategorilerin elde edildiği öğrenci görüşlerinden bire bir alıntı yapılarak ‘geçerlilik’ sağlanmıştır (Patton, 1987).

 

VERİLERİN ANALİZİ

Mülâkat kayıtları yazıya dökülerek incelenmiştir. Öğrencilerden elde edilen verilerin çözümlenmesinde içerik analizi kullanılmıştır. İçerik analizi, elde edilen ham verilerin anlamlandırılarak belirli bir çerçeve oluşturulması ve beliren durum netlik kazandıktan sonra düzenlenerek kod ve kategorilerin ortaya çıkarak somutlaşmasını sağlamaktadır (Yaman, 2010a). İçerik analizi yaklaşımı, nitel mülâkat verilerinin ve açık uçlu soruların analizinde sıkça kullanılmaktadır. Araştırmamızda içerik analizi türlerinden ‘kategorisel analiz’ kullanılmıştır. Kategorisel analiz, genel olarak belirli bir mesajın önce birimlere bölünmesi ve ardından bu birimlerin önceden saptanmış ölçütlere göre kategoriler hâlinde gruplandırılmasıdır (Tavşancıl & Aslan, 2001). Kod ve kategorilerin belirlenmesinde, ilgili alanyazının yanı sıra bulgularda ortaya çıkan kavramlar da etkili olmuştur. Ham verilerin kodlara ve kategorilere dönüştürülmesi işlemi, birinci yazar ve bir başka öğretim üyesi tarafından gerçekleştirilerek ‘güvenilirlik’ işlemleri yapılmıştır.

BULGULAR ve TARTIŞMA

BULGULAR

Araştırmaya katılan öğrencilerin tümü etiğin tanımı hakkında olumlu yargılar belirtmişlerdir. Kimseyi rahatsız etmemek, verilen sözü tutmak, dürüstlük, hoşgörü, iyimserlik, yalan söylememek, çete kurmamak, huzuru bozmamak, kopya çekmemek, dersi dinlemek, güler yüzlü olmak, iyilik yapmak, öğretmeni üzmemek, öğretmene karşı gelmemek, inatlaşmamak, ödevleri yapmak, kıyafete özen göstermek ve özellikle saygılı olmaya vurgu yapmışlardır.

Öğrenciler, istenmeyen öğrenci davranışlarını; öğretmene saygı göstermeme, yalan söyleme, söz almadan konuşma, öğretmeni dinlememe, öğretmenin iyi niyetini suistimal etme olarak belirtmişlerdir.

Öğrenciler, arkadaşlarının bir takım etik dışı davranışlarından oldukça rahatsızlık duymaktadır. Öğrencilerin bir kısmının okulda -özellikle erkekler arasındataciz vakalarından bahsetmeleri dikkat çekici bir bulgudur.

Okullarda sigara içildiği, alkol kullanıldığı, çeteleşme olduğu dikkat çekici bir bulgudur.

Öğrencilerin çoğu etik dışı davranışın toplumsal dışlamayla sonuçlanacağını belirtmektedir.

 

TARTIŞMA VE SONUÇ

Yapılan araştırma sonuçlarına göre ilköğretim öğrencilerinin öğrenci etiğini tanımlamada vurguladıkları unsurlar şunlardır: Kimseye rahatsızlık vermemek, verilen sözü tutmak, doğruluk, dürüstlük, hoşgörü, iyimserlik, güler yüzlü olmak, iyilik yapmak, yalan söylememek, çete kurmamak, huzuru bozmamak, kopya çekmemek, ödevleri yapmak, dersi dinlemek, öğretmeni üzmemek, öğretmene karşı gelmemek, inatlaşmamak, kıyafete özen göstermek ve özellikle saygılı olmak gibi etiğin temel konularına vurgu yapmaları, olumlu bir sonuç olarak değerlendirilebilir.

İNCELEME SONUÇLARI VE ÖNERİLER

Öğretim programına etikle ilgili örnek olayları içeren üniteler ya da ders konulabilir, okullarda belli zaman dilimlerinde etik dışı davranışları belirlemeye yönelik ölçeklerden yararlanılabilir. Etik dışı davranışların minimize edilmesi için öğretmen ve yöneticilerin etik dışı davranışları görmezden gelmemesi, öğrencilerin eğitilmesi, seminerler verilmesi, aileyle işbirliği yapılması önerilebilir. 

 
Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.