Hazırlayan: Selin Koç-100215050

  İÇİNDEKİLER

  • Giriş
  • Eğitim ve Etik İlişkisi
  • Eğitim-Öğretim Hizmeti Verenler İçin Mesleki Etik İlkeler
    1. Öğrenciler İle İlişkilerde Etik İlkeler
    2. Eğitim Mesleğine İlişkin Etik İlkeler
    3. Eğitimciler İle ilişkilerde Etik İlkeler
    4. Veliler İle İlişkilerde Etik İlkeler
    5. Okul Yönetimi ve Toplum İle İlişkilerde Etik İlkeler
    6. Okul Yöneticilerinin; Öğretmenler, Öğrenciler ve Veliler İle İlişkilerinde Etik İlkeler
    7. Eğitim Yöneticileri İçin Belirlenen Etik İlkeler
  • Öğrencilerin Etik Hak ve Sorumlulukları
  • Okullarda Velilerin Etik Hak ve Sorumlulukları
  • Okulların Toplumsal Sorumluluğu
  • Sonuç
  • Örnek Olay
  • Kaynakça

 

GİRİŞ

Her insan doğumundan ölümüne kadar sosyal ve fiziksel bir çevre içerisinde yaşamak durumundadır. Tüm bu yaşam boyunca eğitim, insan ve toplum üzerinde çok önemli etkiler yaratır; başarıyı, duygusal bütünlüğü ve toplumsal ilişkileri belirleyici rol oynar. Çağlar boyu, önemi bilinen bir insan faaliyeti olan öğrenme ve öğretme, günümüzde özellikle modern toplumlarda, insanların mutluluğu ve başarısı açısından giderek daha kritik bir önem taşımaktadır. İnsan ve toplum için çok önemli olan eğitimin bu kadar kapsamlı ve uzun bir süreç olması tüm toplumları eğitimle ilgili çeşitli problemlerle karşı karşıya bırakmaktadır. Bunlardan biri de eğitimin etiksel boyutudur. Bu çalışmada eğitim ve etik kavramları ve bu kavramlar arasındaki ilişki,  eğitim eğitim-öğretim hizmeti verenler için mesleki etik ilkeler, öğrencilerin etik hak ve sorumlulukları, Öğrencilerin etik hak ve sorumlulukları, okullarda velilerin etik hak ve sorumlulukları ve okulların toplumsal sorumluluğu incelenecektir.

Anahtar Kelimeler: Etik, Ahlak, Eğitim, Öğretim

EĞİTİM VE ETİK İLİŞKİSİ

Eğitim, yaşam boyu devam eden bir davranış değiştirme süreci olarak tanımlanır. Etik ise bir insanın neyi nasıl yapmalıyım sorusuna aradığı cevaptır.

Etik, özellikle eğitim kurumlarındaki eğitimin hedefleriyle, bu hedeflere ulaşmak için kullanılan yöntem ve tekniklerle, sınavların nasıl değerlendirildiğiyle, müdürlerin veya öğretmenlerin etiksel tutumlarıyla, meslekteki ahlaki tutumlarıyla vb. gibi durumlarla yakından ilgilenerek eğitime katkı sağlamaya çalışır.

Buradan hareketle eğitim, yaşam boyunca süren ”etik olarak kendini tanıma sürecidir”.

EĞİTİM -ÖĞRETİM HİZMETİ VERENLER İÇİN MESLEKİ ETİK İLKELER

Eğitim kurumları devletin eğitim politikalarını ve yetkili organların bu politikalar doğrultusunda saptadığı genel ve özel eğitim amaçlarını gerçekleştirmekle yükümlüdür (Kaya, 1993, 43). Bunu sağlayacak olanlar ise Eğitim Yöneticileri, öğretmenler, öğrenciler ve velilerdir. Eğitim- Öğretim hizmeti verenler için belirlenen mesleki etik ilkeler aşağıda belirtilmiştir.

I-ÖĞRENCİLER İLE İLİŞKİLERDE ETİK İLKELER

  1. Sevgi ve Saygı

Eğitim ve öğretim faaliyetleri başlangıcından son aşamasına kadar, sevgi ve saygı üzerine dayandırılır. Eğitimci; herhangi bir düzey farkı ve eksikliği gözetmeden bütün öğrencileri severek, sevdiğini hissettirerek, onlara sevgiyi aşılar. Küçüklere karşı sevginin, büyüklere karşı saygının önemini anlatırken öncelikle kendisi örnek olur, öğrenciyi utandıracak, onurunu kıracak söz ve davranışlardan hassasiyetle kaçınır.

  1. İyi Örnek Olma

Eğitimci; söz, davranış, hal, hareket ve görüntüsü ile öğrencilere iyi örnek olur, bilgi birikimiyle öğrencilerde öğrenme istek ve azmini uyandırır. Kötü örnek oluşturacak tutum ve davranışlardan kaçınır.

    3. Anlayışlı ve Hoşgörülü Olma

Eğitimci, özellikleri bakımından farklılık gösteren bütün öğrencilere diğerleri gibi anlayış ve hoşgörü ile yaklaşır.

  1. Adil ve Eşit Davranma

 Eğitimci; mesleğini icra ederken öncelikle insan haklarına saygı duyarak; ırk, dil, din, renk, siyasi görüş ve aile statüsü gözetmeden, öğrencilere adil ve eşit davranır. Öğrencilere eğitim-öğretim fırsatlarından adil yararlanma hakkı tanır, her öğrenciye eşit şekilde ilgi göstererek onların iyi yetişmelerini sağlar.

  1. Öğrencinin Gelişimini Gözetme

Eğitimci; öğrencilerin fiziksel, duygusal, sosyal, kültürel ve ahlaki gelişimlerini gözetir, bu doğrultuda öğrencileri ile samimi ve güvene dayalı iletişim kurar. Derslerde öğrencilerin kendini rahat bir şekilde ifade etmesi, derse katılımları konusunda onları cesaretlendirir. Bedenen ve ruhen sağlıklı, iyi ahlaklı, kendine güvenen, sorumluluk sahibi bireyler yetiştirmek için gereken çabayı gösterir.

  1. Öğrenciye Ait Bilgileri Saklama

Eğitimci; öğrenciyle ilgili edindiği bilgilerin gizliliğine riayet eder, yasal zorunluluklar ve acil durumlar dışında bu gizli bilgileri korur ve kimseyle paylaşmaz. Öğrencinin özel hayatına ait bilgileri, ailesinin dışında kimseye açıklamaz.

  1. Menfi Psikolojik Durumları Yansıtmama

 Eğitimci; kişisel, ailevi ve çevresel nedenlerle üzüntü, sıkıntı, mutsuzluk gibi kişisel durumlarını öğrencilere yansıtmaz ve onları açıklamaz.

  1. Kötü Muameleden Kaçınma

 Eğitimci; öğrencinin beden ve ruh sağlığını, fiziksel, sosyal gelişimini ve eğitimini olumsuz yönde etkileyecek şekilde davranmaz. Bir öğrencinin okul içinde ve okul dışında kötü muameleye uğradığını fark ettiğinde gerekli tedbirleri alır, durumu yetkili makamlara bildirir.

II-EĞİTİM MESLEĞİNE İLİŞKİN ETİK İLKELER

  1. Mesleki Yeterlilik

Eğitimci; saygın ve onurlu bir mesleğin mensubu olduğu bilinci ile hareket eder. Görevinin gerektirdiği bilgi, nitelik ve yeteneklere sahip olabilmek için, her türlü bilgiyi, bilimsel ve teknolojik gelişmeleri takip ederek gelişimini sürdürür. Mesleğini sevmediği izlenimini gösterecek davranışlardan kaçınır.

  1. Sağlıklı ve Güvenli Eğitim Ortamı Sağlama

Eğitimci, eğitim ve öğretim ortamında öğrenci sağlığını ve güvenliğini tehdit edebilecek her türlü unsurun ortadan kaldırılması konusunda üzerine düşen sorumluluğu yerine getirir, eğitim ve öğretimin güven ve düzen içinde yapılmasını sağlar.

  1. Mesai ve Ders Saatlerine Uyma

Eğitimci, mesai ve ders saatlerine titizlikle uyar; derse geç girerek, dersten erken ayrılarak ya da gerçeğe aykırı mazeretler üreterek eğitim sürecini kesintiye uğratmaz. Ders saatlerini etkin ve verimli kullanır. Dersten geç ayrılmak suretiyle öğrencinin dinlenme hakkını engellemez.

  1. Hediye Alma

Eğitimci, Öğretmenler Günü gibi özel gün ve haftalarda verilen, maddi değeri olmayan sembolik nitelikteki hediyeler hariç, mesleki kararını ve tarafsızlığını etkilemesi muhtemel herhangi bir hediyeyi kabul etmez.

  1. Kişisel Menfaat Sağlama

Eğitimci, mesleki nüfuzunu kullanarak kişisel menfaat sağlamaz; kurum kaynaklarını, araç ve gereçlerini kişisel amaç için kullanmaz. Yardımcı ders kitabı ve diğer araç gereçleri sadece öğrencilerin gelişimini gözetmek üzere tavsiye eder. Bunun dışında bir gerekçeyle, çıkar sağlama amaçlı istek ve yönlendirmelerden kaçınır.

  1. Özel Ders Verme

Eğitimci, kanuni istisnalar hariç olmak üzere öğrencilere ücret veya başka bir menfaat karşılığı özel ders vermez.

  1. Bağış ve Yardım Talebinde Bulunma

 Eğitimci, öğrenci ve velilerden bağış, yardım veya başka bir isim altında para ya da eşya talebinde bulunmaz, bunlarla ilgili zorunluluk getirmez.

III- EĞİTİMCİLERLE İLİŞKİLERDE ETİK İLKELER

Eğitimci; meslektaşları arasında ırk, dil, din, renk, cinsiyet, siyasi görüş ve aile statüsüne dayalı ayrımcılık yapmaz. Meslektaşlarına, öğrencilerle ilgili güven sarsıcı veya önyargılı yaklaşmalara neden olacak şekilde telkin ve yönlendirmede bulunmaz. Meslektaşları ile ilgili edindiği bilgilerde gizliliğe riayet eder. Öğrencilerin huzurunda ve değişik ortamlarda meslektaşları aleyhine söz söylemez, olumsuz söz ve davranışlardan kaçınır. Meslektaşları ile öğrencilerin kaliteli bir eğitim-öğretim alması için işbirliği yapar, bu süreçte karşılaştığı sorunları okul yönetimi ile paylaşır.

IV-VELİLER İLE İLİŞKİLERDE ETİK İLKELER

Eğitimci, öğrencilerin sosyal, fiziksel, duygusal, kültürel, ahlaki, manevi ve düşünsel açıdan gelişimlerini sağlamak, beceri ve yeteneklerini ortaya çıkarmak için velilerle iyi iletişim kurar. Çocuklarıyla gerektiği gibi ilgilenmeleri konusunda velileri yönlendirir. Veliler arasında ırk, dil, din, renk, cinsiyet, siyasi görüş ve aile statüsüne dayalı ayrımcılık yapmaz.

V-OKUL YÖNETİMİ VE TOPLUM İLE İLİŞKİLERDE ETİK İLKELER

 Eğitimci; öğrencilerin kaliteli bir eğitim-öğretim hizmeti almasını sağlamak için okul yönetimi ile işbirliği yapar, bu süreçte karşılaştığı sorunları yetkili birime bildirir. Kurum kaynaklarını etkili, verimli ve tutumlu kullanır. Topluma karşı pozitif ve aktif rol sergiler, sorumluluklarını yerine getirerek örnek olur.

VI- OKUL YÖNETİCİLERİNİN; ÖĞRETMENLER, ÖĞRENCİLER VE VELİLER İLE İLİŞKİLERİNDE ETİK İLKELER

 Okul yöneticileri; eğitim ve öğretimin sağlıklı ve güvenli bir ortamda yapılabilmesi için gereken önlemleri alır. Kurum kaynaklarının etkin, verimli ve tutumlu bir şekilde kullanılmasını sağlar. Öğretmenler, öğrenciler ve veliler arasında ırk, dil, din, renk, cinsiyet, siyasi görüş ve aile statüsüne dayalı ayrımcılık yapmaz. Öğretmenler, öğrenciler ve velilerin okulda yaşanan sorunları açık bir şekilde ifade etmesine imkân verir, sorunlara çözüm üretme konusunda gayret gösterir. Öğrencilerin eğitim ve öğretimiyle ilgili olarak velilerle olumlu ve sürekli iletişim kurar. Eğitim hizmetlerinin yürütülmesinde öğretmenler arasında eşitlik, tarafsızlık ve liyakat ilkelerine riayet eder.

VII-EĞİTİM YÖNETİCİLERİ İÇİN BELİRLENEN ETİK İLKELER

  1. Eğitim Felsefesine Uygun Bir Vizyon Geliştirilmesi

Eğitim felsefesine uygun vizyon geliştirmemiş bir eğitim yöneticisi, muhtemelen insan ilişkileri ve karar sürecinde tutarsızlık yaşayacaktır.

  1. Güçlü Bir Etik Liderlik Uygulanması

Eğer eğitim yöneticisi, okulda kalitesiz eğitim verilmesine göz yumuyorsa bu durum toplumun ve öğrencilerin aldatıldığı bir havanın oluşmasına neden olur. Bunun yanında mesela okul yöneticisi öğrenci devamsızlığını önemsemeyip göz yumarsa okulun havası” okul önemli değildir” mesajını verir.

  1. Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması

Eğitim kurumlarında kalitenin her anlamda artması ve refahın sağlanması için gruplar arası ayrımcılığı ortadan kaldırmak ilk amaçlarında biri olmalıdır.

  1. Etkili Öğretimin Bir Ödev Olarak Görülmesi

Okulda Eğitim Ve Öğretimin zayıf olması öğretmenlere, öğrencilere ve topluma zarar verir.

  1. Toplumla İlişkilerin Geliştirilmesi

İyi ve etkili okul yöneticileri, okulla toplum arasında iyi bir ilişki ve etkileşim kurarlar. Okul sıcak ve çekici bir yer haline gelirse, öğrenci, öğretmen ve veliler bu kurum tarafından istendikleri hissederler.

  1. Bütün Grupların Hakları Arasında Denge Kurulması

Burada önemli olan etik açıdan bütün gruplara eşit hakların verilmesidir.

  1. Etik Liderlik Yapılması

Etik liderlik;

  1. Okulun kaynaklarının doğru kullanımı,
  2. Bireylere adil davranmak,
  3. Öğretmenlerin etkili bir öğrenme ortamı sunmaları,
  4. Programların toplumsal gereksinimleri karşılaması,
  5. Öğrenci başarısı ve kendini gerçekleştirmelerinin sağlanması,
  6. Okula katılımı ve öğrenme sürecinde işbirliğinin sağlanması ile yakından ilgilidir.

 

ÖĞRENCİLERİN ETİK HAK VE SORUMLULUKLARI

Eğitimde etik tartışmaların odak noktasında öğrenci haklarının bulunması kaçınılmazdır. Eğitim sisteminin varlık nedeni öğrencidir. O halde bir sistemin varlık nedenini yok sayarak, başka unsurları ön plana çıkararak varlığını sürdürmeye çalışması, onun yaşamını ciddi olarak tehlikeye düşürecek bir yaklaşımdır.

 HAKLAR

  1. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının kişilere tanıdığı haklar çerçevesinde her öğrenci temel insan hakları yanı sıra, nitelikli yaşama, bilgiye ulaşma, kendini yetiştirme ve öğrenme hakkına sahiptir.
    2. Bu hak bütün öğrenciler için;
    a. Uygun bir eğitim ortamı,
    b. Uygun bir eğitim ve öğretim planlaması,
    c. Uygun bir eğitici kadrosu,
    d. Uygun bir fiziki alt yapı,
    e. Uygun yardımcı nitelikli personel desteği ile yaşama geçirilebilir.
    3. Her öğrenci, kendisini fikren ve bedenen geliştirme hakkına sahiptir.
    4. Her öğrenci, arkadaşları ile birlikte yardımlaşma, sosyal ve ekonomik dayanışma hakkına sahiptir.
    5. Her öğrenci, karşılaştığı olumsuz durumları şikâyet edebilir ve hakkını arayabilir.
    6. Her öğrencinin arkadaşları ve üniversite elemanlarından saygı görme hakkı vardır. Hiçbir öğrenci onur kırıcı tutum ve davranışlara maruz bırakılamaz.
    7. Her öğrencinin Üniversite olanaklarından ve öğrencilere tanınan haklardan yararlanma ve eşit muamele görme hakkı vardır. Her öğrencinin soru sorma ve öğrenme hakkı vardır.
    8. Her öğrencinin hukuk kuralları çerçevesinde, kendi temsilcisini seçme ve seçilme, temsilcisi aracılığı ile yönetime katılma hakkı vardır.
    9. Her öğrencinin kültür, sanat ve spor toplulukları kurma, katılma ve yürütme hakkı vardır.
    10. Herhangi bir nedenle suçlanan öğrencinin kendini savunma ve itiraz hakkı vardır. Aksi kanıtlanıncaya kadar öğrenci masum sayılır.
    11. Hiçbir öğrenci fikri, bedeni ve cinsel tacize maruz bırakılamaz.
    12. Her öğrencinin sağlıklı bir ortamda yaşama, çalışma ve hastalandığında muayene ve tedavi olma hakkı vardır.

 

SORUMLULUKLAR

Her öğrenci:
1. Öğrenim süresince Üniversitenin Yasa, Yönetmelik, Yönerge, İlkeleri ve her türlü kurallarına uymalıdır.
2. İnsan ilişkilerinde doğru, dürüst, tutarlı davranmalıdır.
3. İnsan ilişkilerinde müşfik ve anlayışlı olmalıdır.
4. Üniversite öğretim üyeleri ve personeline saygılı olmalıdır.
5. Üniversitenin araç ve gerecini, taşınır veya taşınmaz mallarını, kendi malı olarak görüp koruyup, kollamalıdır.
6. Gördüğü aksaklık veya olumsuzlukları yönetime bildirmelidir.
7. Arkadaşları ile çalışma ortamında, huzur ve güvenli bir işbirliği sağlamalı ve katılımcı olmalıdır.
8. Bilimsel çalışmalarda; yaşam boyu öğrenme, ekip çalışması ve etik değerlere öncelik vermelidir.
9. Bilimsel ve teknolojik çalışmalarda kendi kendine öğrenmenin önemini kavramalı, sorgulamalı ve araştırmalıdır.
10. Kendi sağlığını korumalıdır.
11. Tarih, toplum ve çevre bilincine sahip olmalıdır.
12. Atatürk ilke ve devrimlerinin sahibi, savunucusu ve bekçisi olmalıdır.

OKULLARDA VELİLERİN ETİK HAK VE SORUMLULUKLARI

Veli hak ve sorumluluklarının gerçekleşmesi yalnızca yasal bir durum değil aynı zamanda etik bir yükümlülüktür. Bütün veliler okulda; çocuklarına karşı eşit ve adil davranılması, çocuğun sağlık ve güvenliğini sağlayacak tüm önlemlerin alınması, her türlü devam, kayıt, başarı durumu ile ilgili bilgilere sahip olma, çocuğa ilişkin gizli bilgilerin korunması, öğretmen ve yöneticilerle görüşebilme, okul etkinliklerine katılabilme, öğrencinin eğitimi ile ilgili materyali inceleme, okulda beklenen akademik standartları bilme, çocukları ile ilgili çalışmalarda aydınlatılmış olanlarının alınması, çeşitli etkinliklerden haklı gerekçelerle muafiyet gibi haklara sahiptirler. Buna karşın çocuklarının eğitimi için okuldaki görevlilerle en üst düzeyde işbirliği kurma ve okula destek sağlamakla da yükümlüdürler.

OKULLARIN TOPLUMSAL SORUMLULUĞU

Kurumların temel etik değerlerinden biri de “toplumsal sorumluluk ”tur. Bir kurumun toplumsal sorumlulukları çok geniş bir yelpaze içinde ele alınabilir. Toplumsal sorumluluk kavramının özünde, topluma zarar vermemek ve toplumun yararına çalışmak yatar. Bir kurum temel politikaları, ürünleri, etkinlikleri ve çalışanlarının davranışları ile bu toplumsal sorumluluğu topluma yansıtır. Kurumların toplumsal sorumluluk çerçevesinde destek verdikleri temel etkinlik alanları şunlardır (Eskin, 1999):

  1. Toplumsal yardım: Yeniliklerin uygulanması, konut yardımı ve eğitim çalışmalarının desteklenmesi.
  2. Dezavantajlı kesimlerin desteklenmesi: Engellilerin istihdamının sağlanması, ayrımcı politikalardan kaçınma.
  3. İş gören ilişkileri: Sendika ilişkileri, çalışanlarla kazancın paylaşılması, çalışanların yönetime katılmasının sağlanması, emeklilikte sağlanacak yararların artırılması.
  4. Çevre Koruma: Çevresel kirlenmenin önlenmesi, atıkların yeniden dönüşümünün sağlanması, alternatif yakıtların kullanılması.

 

SONUÇ

Eğitimin amacının “genel bir davranış değiştirme süreci” olması etik ile arasında çok güçlü bir bağ oluşmasına neden olmuştur. Eğitim kurumlarında neyin ne zaman ne amaçla kullanılacağı çok önemlidir çünkü kısa vadede öğrencilerin, uzun vadede toplumun eğitimi ve gelişimi söz konusudur. Eğitim ve öğretimde etik, eğitimin sağlıklı yürütülmesi, istenilen hedef ve davranışlara ulaşılması açılardan büyük öneme sahiptir. Bu öneme binaen gerekli etiksel davranışları eğitim-öğretimle ilgili her birey veya kurum göstermek zorundadır.

ÖRNEK OLAY

Savaş ve Çağlar Atatürk Anadolu Lisesi 10-B sınıfı öğrencileridir. Savaş’ın annesi Okul Aile Birliği başkanıdır ve okula düzenli olarak bağış yapmaktadır. Bir gün sınıfta Savaş ve Çağlar arasında hararetli bir tartışma yaşanır ve ikisi de soluğu müdürün odasında alır. Öğretmenleri ve sınıf arkadaşları dinlendikten sonra tartışmanın sebebinin Çağlar’ın defalarca uyarmasına rağmen Savaş’ın dersi sabote etmesi olduğu anlaşılmıştır. Haksız olmasına ve Çağlar’a yumruk atmasına rağmen sırf ailesinin okula düzenli olarak yaptığı bağışlar nedeniyle müdür Savaş’ı haklı bulmuş, arkadaşlar arasında olur böyle şakalaşmalar diyerek olayın üzerini örtmüştür. Sizce okul müdürünün yaptığı davranış doğru mudur? Ailesinin yaptığı bağışlar Savaş’ın haklı olması için yeterli midir? Okul müdürü ne yapsa eğitim etik ilkelerine uygun davranmış olurdu?

KAYNAKÇA

http://pegem.net/dosyalar/dokuman/16112007114135E%C4%9Fitim%20ve%20%C3%96%C4%9Fretimde%20Etik.pdf

http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/15/03/133782/dosyalar/2015_07/06040146_meslekietik.pdf?CHK=34c06eebf243b80219a03ee11ee50cd9

https://www.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/6/2015/01/etik-davran%C4%B1%C5%9F-ilkeleri.pdf

https://dergipark.org.tr/download/article-file/31533