Gülsüm Türk – Fatma Akdemir

İÇİNDEKİLER

  • Giriş
    • İNTERNET ORTAMINDA YAPILAN YAYINLARIN DÜZENLENMESİ VE BU YAYINLAR YOLUYLA İŞLENEN SUÇLARLA MÜCADELE EDİLMESİ HAKKINDA KANUN
  • KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI KANUNU
    • Madde 4
    • Madde 5
    • Madde 11
  • FİKİR VE SANAT ESERLERİ KANUNU
  • TÜRK CEZA KANUNU
    • Bilişim Sistemine Girme
    • Sistemi Engelleme, Bozma, Verileri Yok Etme Veya Değiştirme
    • Banka Veya Kredi Kartlarının Kötüye Kullanılması
    • Diğer bilişim suçlarından bazıları
  • ÖRNEK BİR ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
    • Başvuru Konusu
    • İnceleme Sonucu
    • İlgili Hukuk
    • Olay ve Olgular
    • Hüküm
  • Mevzuatta Yer Alan Diğer Bilişim Kanunları
    • Yönetmelikler
    • Tebliğler
    • Uluslararası Sözleşmeler
  • Sonuç
  • Kaynakça

GİRİŞ

            Bilişim kelimesi, bilginin elektronik cihazlar aracılığıyla işlenmesi bilimini ifade etmektedir. Bilişim hukuku elektronik ortamda gerçekleştirilen her türlü bilgi ve belge paylaşımının, davranışların ve iletişimin hukuki çerçevesi ve bu alandaki mevzuatı kapsayan genel bir terimdir. Mevzuat terimi,  “Ülkede yürürlükte olan yasa tüzük yönetmelik vb. tümü” olarak tanımlanmıştır (Türkçe Sözlük, 2011).

            Bilişim yaşamımızın her alanında etkin bir rol oynadığı için bilişim hukuku da birçok farklı hukuk dalı ile irtibatlıdır. Bu nedenle tek bir başlık altında toplanmamış, farklı başlıklar altında ortaya çıkmış ve mevzuatta da bu şekli ile yer almaktadır. Yasal mevzuat genel itibarıyla şu alanları kapsamaktadır; Kişilik hakları, kişisel veriler, iletişim, e-ticaret, e-imza, elektronik haberleşme, Fikri haklar, internet yayıncılığı, erişim, yer ve içerik sağlayıcılarına yönelik sorumluluklar ve düzenlemeler, alan adları ve bilişim suçları.

İNTERNET ORTAMINDA YAPILAN YAYINLARIN DÜZENLENMESİ VE BU YAYINLAR YOLUYLA İŞLENEN SUÇLARLA MÜCADELE EDİLMESİ HAKKINDA KANUN

            5651 sayılı bu kanunun amacı içerik sağlayıcı, yer sağlayıcı, erişim sağlayıcı ve toplu kullanım sağlayıcıların yükümlülük ve sorumlulukları ile internet ortamında işlenen belirli suçlarla içerik, yer ve erişim sağlayıcıları üzerinden mücadeleye ilişkin esas ve usûlleri düzenlemektir (İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi Ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun, 2007, Madde 1).

            Bu kanunda belirtilen yükümlülüklere göre erişim, yer ve toplu kullanım sağlayıcıları yönetmelikte belirtilen trafik kayıtlarını 6 aydan az, 2 yıldan fazla olmamak kaydıyla yine yönetmelikte belirtilen süre zarfına göre kayıt altına tutmakla yükümlüdürler. Bu sağlayıcılar erişimi kontrol etmekle yükümlü olmayıp suç oluşturan içeriklerden bu kanunun 8 ve 9. Maddelerine uygun olarak haberdar edilmeleri takdirinde içeriği engellemekle yükümlüdürler (İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi Ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun, 2007, madde 7).

            Bir örnekle bu durumu açıklamak gerekirse müşterilerine internet hizmeti sunan herhangi bir işletme (Toplu Kullanım Sağlayıcısı) sunduğu internet hizmetine dair trafik kayıtlarını yönetmelikte belirtilen süre boyunca saklamak, hukuka aykırı bir durum olması halinde bu kayıtları teslim etmekle yükümlüdür.

KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI KANUNU

            6698 Sayılı bu kanunun amacı  kişisel verilerin işlenmesinde başta özel hayatın gizliliği olmak üzere kişilerin temel hak ve özgürlüklerini korumak ve kişisel verileri işleyen gerçek ve tüzel kişilerin yükümlülükleri ile uyacakları usul ve esasları düzenlemektir.(Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, 2016, madde 1). Kişisel veri Kimliği belirli veya belirlenebilir gerçek kişiye ilişkin her türlü bilgiyi ifade eder (KVKK, 2016, madde 3,d bendi).

KVKK’a Göre Kişisel Verilerin İşlenmesi

Madde 4-  (1) Kişisel veriler, ancak bu Kanunda ve diğer kanunlarda öngörülen usul ve esaslara uygun olarak işlenebilir.

Madde 5 –  (1) Kişisel veriler ilgili kişinin açık rızası olmaksızın işlenemez.

(2) Aşağıdaki şartlardan birinin varlığı hâlinde, ilgili kişinin açık rızası aranmaksızın kişisel verilerinin işlenmesi mümkündür:

  1. a) Kanunlarda açıkça öngörülmesi.
  2. b) Fiili imkânsızlık nedeniyle rızasını açıklayamayacak durumda bulunan veya rızasına hukuki geçerlilik tanınmayan kişinin kendisinin ya da bir başkasının hayatı veya beden bütünlüğünün korunması için zorunlu olması.
  3. c) Bir sözleşmenin kurulması veya ifasıyla doğrudan doğruya ilgili olması kaydıyla, sözleşmenin taraflarına ait kişisel verilerin işlenmesinin gerekli olması.

ç) Veri sorumlusunun hukuki yükümlülüğünü yerine getirebilmesi için zorunlu olması.

  1. d) İlgili kişinin kendisi tarafından alenileştirilmiş olması.
  2. e) Bir hakkın tesisi, kullanılması veya korunması için veri işlemenin zorunlu olması.
  3. f) İlgili kişinin temel hak ve özgürlüklerine zarar vermemek kaydıyla, veri sorumlusunun meşru menfaatleri için veri işlenmesinin zorunlu olması.

Madde6- (1) Kişilerin ırkı, etnik kökeni, siyasi düşüncesi, felsefi inancı, dini, mezhebi veya diğer inançları, kılık ve kıyafeti, dernek, vakıf ya da sendika üyeliği, sağlığı, cinsel hayatı, ceza mahkûmiyeti ve güvenlik tedbirleriyle ilgili verileri ile biyometrik ve genetik verileri özel nitelikli kişisel veridir.

KVKK’a Göre Hak Ve Yükümlülükler

Veri sorumlusunun aydınlatma yükümlülüğü

MADDE 11- (1) Herkes, veri sorumlusuna başvurarak kendisiyle ilgili;

  1. a) Kişisel veri işlenip işlenmediğini öğrenme,
  2. b) Kişisel verileri işlenmişse buna ilişkin bilgi talep etme,
  3. c) Kişisel verilerin işlenme amacını ve bunların amacına uygun kullanılıp kullanılmadığını öğrenme,

ç) Yurt içinde veya yurt dışında kişisel verilerin aktarıldığı üçüncü kişileri bilme,

  1. d) Kişisel verilerin eksik veya yanlış işlenmiş olması hâlinde bunların düzeltilmesini isteme,

 

FİKİR VE SANAT ESERLERİ KANUNU

            Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu; 1/B-a maddesindeki düzenlemesi ile “sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sağlayan her nevi fikir ve (veya) sanat mahsulü”, eser olarak nitelendirilmiş ve sadece eser olan yaratılara çok geniş bir koruma sağlamış, ek olarak da 83. maddesinden itibaren eser olarak görmediği bir eserin ad ve alametleri ile çoğaltmış nüshaların şekilleri, işaret, resim, ses, mektuplar, resim ve portrelere sınırlı bir koruma sağlamıştır.

Bu kanuna göre eser kategorisinde korunan yapıtlara karşı işlenen;

  • Hak sahibi kişilerin yazılı izni olmaksızın işleme, temsil etme, değiştirme, çoğaltma, yayımlama; hukuka aykırı eserleri yayma, satma
  • Başkasına ait eserlere kendi adını koyma
  • Bir eserden kaynak göstermeksizin iktibasta bulunma ve benzeri davranışlar suç sayılır.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na aykırı hareket eden kişiler 71, 72 ve 81. maddeler gereğince üç aydan başlayıp beş yıla kadar hapis veya adli para cezasına çarptırılırlar (Avşar ve Öngören, 2010, sf. 232,255).

TÜRK CEZA KANUNU

            Türk Ceza Kanunu’nun 3. Kısım 10. Bölümünde “Bilişim Alanında Suçlar” başlığı altındaki 243-246 maddeleri aralığında bilişim suçları tanımlanmıştır.

Bilişim Sistemine Girme Suçu

Madde 243- (1) Bir bilişim sisteminin bütününe veya bir kısmına, hukuka aykırı olarak giren veya orada kalmaya devam eden kimseye bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası verilir.

Sistemi Engelleme, Bozma, Verileri Yok Etme Veya Değiştirme Suçu

Madde 244- (1) Bir bilişim sisteminin işleyişini engelleyen veya bozan kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Banka Veya Kredi Kartlarının Kötüye Kullanılması Suçu

Madde 245 – (1) Başkasına ait bir banka veya kredi kartını, her ne suretle olursa olsun ele geçiren veya elinde bulunduran kimse, kart sahibinin veya kartın kendisine verilmesi gereken kişinin rızası olmaksızın bunu kullanarak veya kullandırtarak kendisine veya başkasına yarar sağlarsa, üç yıldan altı yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.

            Bu bölüm haricinde TCK’da yer alan bilişim ile ilgili başka suçlar da mevcuttur. Bunlar haberleşme özgürlüğüne ilişkin suçlar, kişisel verilere dair suçlar, özel hayatın ihlali suçlarıdır. TCK haricinde fikir ve sanat eserleri kanununda da bilişim ile ilgili suçlar yer almaktadır.

Diğer bilişim suçlarından bazıları

  • Ceza Kanunu’nun 142. maddesi gereğince, kamu kuruluşlarının veya camilerin, halkın yararlanması için ortada bulunan veya umumi yerler ve taşıtlardaki eşyalar ya da elektrik enerjisi hırsızlığının “bilişim sistemleri” kullanılması suretiyle yapılmasında ceza ağırlaştırılmakta üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezasına hükmolunmaktadır (Avşar ve Öngören, 2010, sf.157).
  • Türk Ceza Kanunu 158. maddeye göre; bilişim sistemlerinin araç olarak kullanılması suretiyle nitelikli dolandırıcılık suçunun işlenmesinde, sanığa üç yıldan yedi yıla kadar hapis ve suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olmamak şartıyla beş bin güne kadar adli para cezasına hükmolunur (Avşar ve Öngören, 2010, sf.157).
  • Türk Ceza Kanunu, 302, 303, 304 ve 305. maddeleri uyarınca, Devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozmak, düşmanla işbirliği yapmak, Devlete karşı savaşa tahrik, bağımsızlık, toprak bütünlüğü, milli güvenlik ve Cumhuriyet’in Anayasa’da belirtilen temel nitelikleri gibi temel millî yararlara karşı faaliyette bulunmak eylemlerinin faili, internet dâhil hangi şekilde yapıldığına bakılmaksızın müebbet hapse kadar varan cezalarla cezalandırılır (Avşar ve Öngören, 2010, sf.157).

ÖRNEK BİR ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Anayasa Mahkemesi – 10 Aralık 2019 ——— Başvurusu

Başvuru Konusu:  Başvuru, internet ortamında yayımlanan iki kitap hakkında içeriğe erişimin engellenmesi kararı verilmesinin ifade özgürlüğünü ihlal ettiği iddiasına ilişkindir

İnceleme Sonucu

Hak: İfade özgürlüğü

Müdahale: İfade özgürlüğüne ilişkin özelleştirilmemiş müdahale iddiaları

Sonuç: İhlal Giderim: Yeniden yargılama

İlgili Hukuk

Mevzuat Türü: Kanun

Mevzuat Tarihi/Numarası  – İsmi: 5651 İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun

Madde Numarası: 9

Olay Ve Olgular

Başvurucu, “[R.Ç.nin] İdari Yargılama Hukuku İsimli Kitabı Hakkında Eleştiriler” isimli kitabında ise kitabı yazma amacının R.Ç.nin “İdari Yargılama Hukuku” isimli kitabında, kendisine ait “İdare Hukuku” isimli kitaptan yapılmış hukuka aykırı alıntılar bulunduğunu göstermek olduğunu belirtmiştir. Başvurucu, kitabın girişinde usulsüz alıntı sorununun ülkemizde kaygı verici boyutlara ulaştığını ileri sürmüş ve usulsüz alıntının böylesine yaygın olduğu bir ülkede bir yazarın yazdığı cümleleri birkaç ay sonra başka bir yazarın kitabında görecekse kitap yazmasının anlamsız olduğunu ifade etmiştir. Başvurucu, usulsüz alıntı ile neden mücadele ettiğine dair açıklamalarda bulunmuş; usulsüz alıntı ile mücadelenin kamu yararı üzerindeki önemine değinmiştir. Başvurucuya göre eserleri usulsüz alıntılanan ve başkaları tarafından sahiplenilen bir yazar bir daha eser vermek istemeyecektir. Başvurucu, eser sahiplerinin korunmadığı bir ülkede bilimin de sanatın da gelişmeyeceğini belirtmiştir (Kemal Gözler, B. No: 2014/5232, 19/4/2018, § 12). Başvurucu, kitabın ilerleyen bölümlerinde R.Ç. tarafından yapılan 276 usulsüz alıntıyı R.Ç.ye ve kendisine ait kitapların ilgili yerlerini alt alta koyarak kıyaslama yöntemiyle ispatlamaya çalışmış; ayrıca yine bu iddialarına karşı R.Ç. tarafından yapılması muhtemel savunmalara ve bunlara karşı cevaplarına yer vermiştir.

  1. Bahsi geçen kitapların www.idare.gen.tr sitesinde yayımlanmasını müteakip R.Ç. (müşteki), kişilik haklarının ihlal edildiği iddiasıyla (kapatılan) Kırıkkale 3. Sulh Ceza Mahkemesine başvurarak söz konusu internet yayınlarına erişimin engellenmesini talep etmiştir. Mahkeme 28/6/2013 tarihinde bahsi geçen usulsüz alıntı sorunu ile ilgili verilmiş bir kesin hüküm Anayasa Mahkemesi – 10 Aralık 2019 – Kemal Gözler (2) Başvurusu 2559 bulunmadığı, dolayısıyla kişilik haklarının ihlal edildiğine ilişkin iddianın sabit olmadığı gerekçesiyle müştekinin talebini reddetmiştir.
  2. Müşteki daha sonra Kırıkkale Sulh Ceza Hâkimliğine (Hâkimlik) yaptığı başvuru ile talebini tekrarlamıştır. Hâkimlik 8/1/2015 tarihli kararı ile talebin kabulüne ve kitapların anılan siteden kaldırılmasına karar vermiştir. Hâkimlik, (kapatılan) Kırıkkale 3. Sulh Ceza Mahkemesinin erişimin engellenmesi talebinin reddine ilişkin kararından sonra şikâyet konusu internet içeriğindeki iddialar ile ilgili olarak Kırıkkale Üniversitesi Yetkili Kurulu tarafından müşteki hakkında son soruşturma ve disiplin soruşturması yapılmasına gerek olmadığı konusunda karar verildiğini, bu kararın Danıştay Birinci Dairesi tarafından onandığını belirtmiştir. Hâkimlikçe müştekinin başvurucunun eserlerinden usulsüz alıntı yapmadığı konusunda kesinleşmiş yargı kararı bulunduğunu, tersi yönde içerik barındıran şikâyet konusu yayınların kişilik haklarının ihlali niteliğinde olduğunu değerlendirerek bu yayınlara erişimin engellenmesine karar vermiştir.

 Hüküm

Açıklanan gerekçelerle;

  1. İfade özgürlüğü ile bilim ve sanat özgürlüğünün ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA, Anayasa Mahkemesi – 10 Aralık 2019 – Kemal Gözler (2) Başvurusu 2567
  2. Anayasa’nın 26. maddesinde güvence altına alınan ifade özgürlüğü ile 27. maddesinde güvence altına alınan bilim ve sanat özgürlüğünün İHLAL EDİLDİĞİNE,
  3. Kararın bir örneğinin ifade özgürlüğü ile bilim ve sanat özgürlüğünün ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere Kırıkkale Sulh Ceza Hâkimliğine (2015/36 Değişik İş) GÖNDERİLMESİNE,
  4. 226,90 TL harçtan oluşan yargılama giderinin BAŞVURUCUYA ÖDENMESİNE,
  5. Ödemenin, kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,
  6. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 10/12/2019 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi. (Kaya, sf. 2555-2638)

Mevzuatta Yer Alan Diğer Bilişim Kanunları

 

 

Yönetmelikler

Tebliğler

Uluslararası sözleşmeler

Sonuç

Bilişimin yasal mevzuatı denilince tek bir yasadan bahsetmek mümkün değildir. Çok geniş bir yelpazede birçok hukuk dalı ile iç içe girmiş bir vaziyettedir. Kanunlar, Kanun Hükmünde Kararnameler, Yönetmelikler, Tebliğler, Bakanlar Kurulu Kararları, Anayasa Mahkemesi Kararları, Danıştay Kararları vs. bilişim mevzuatının içerisine girmektedir. Bunlardan başlıca olanları derledik. Tüm mevzuatın güncel olarak toplanıldığı ve yazımızda da yararlandığımız “İnternet Hukuku Mevzuat ve İçtihat” adlı çalışmayı kaynakçamızda bulabilirsiniz.

 

Kaynakça

Türk Dil Kurumu. Türkçe Sözlük. Ankara.2011.

Avşar, Zakir ve Öngören Gürsel. Bilişim Hukuku. Türkiye Bankalar Birliği. İstanbul. 2010.

İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi Ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun (2007). Resmi Gazete. 26530. 23 Mayıs 2007.

Kişisel verilerin Korunması Kanunu (2016). Resmi Gazete. 29677. 7 Nisan 2016. 

KAYA, Bedii Mehmet. İnternet Hukuku Mevzuat ve İçtihat. https://www.mbkaya.com/internet-hukuku-mevzuat-ictihat/. 16.03.2020

 

Görsel: Photo by Bill Oxford on Unsplash

 

Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.