İçindekiler

  • Giriş
  • Tarihçe
  • Bilgisayar Ağları
  • Bilgisayar Ağı Türleri
    • Büyüklüklerine Göre
    • Ortamlarına Göre
    • Topolojilerine Göre
  • Ağ Sisteminin Bileşenleri
  • Ağ Katmanı
  • Sonuç
  • Kaynakça

 

Giriş

Bilgisayarların birbirleriyle haberleşmeleri, birbirlerine veri aktarmaları için genellikle bir kablo kullanılarak aralarında kurulan bağlantıyla oluşturulan bütün, ağ olarak isimlendirilir. Bilgisayar ağları, birçok bilgisayarın iletişim kolaylığı sağlamak, yazılımları, donanımları, veri veya dosyaları paylaşmak amacıyla birbirleriyle iletişim kurmalarıyla oluşan yapılardır. En bilinen ve en büyük bilgisayar ağı, İnternettir.

Tarihçe

1960’lı yılların sonlarında Hawaii Üniversitesi ALOHA adını verdiği bir geniş ağ kurdu. Üniversitenin amacı kampüsün değişik noktalarına yayılmış olan bilgisayarları birbirine bağlamaktı. Bu network modelinin günümüze kadar gelen en önemli özelliği CSMA\CD olarak adlandırılan tekniktir. CSMA\CD’nin açılmış hali carrier detect, multiple access with collusion detect (taşıyıcı sinyalin algılanması, çoklu erişimce çarpışmanın tespiti).

Taşıyıcı sinyalin algılanması -carrier sence- ağ kartının kablodan bilgi transfer etmeden önce belirli bir süre hattı dinlediği anlamına da gelir. Çoklu erişim, aynı kabloya birden fazla bilgisayarın bağlanabileceğini belirtir. Çarpışmanın tespiti ise hattaki verilerin çarpışmasını engellemek için alınmış bir güvenlik önlemidir. Bu eski ağ tasarımı bugünkü ethernetin temelidir.

1972 yılında XEROX firması deneysel amaçlı ilk ethernet kartını üretti ve 1975 yılında ilk ethernet ürününü piyasaya sürdü. (Vikipedi, Özgür Ansiklopedi)

Yıllara Göre Gelişim

1950 – MAIN-FRAME : Birden fazla işin arka arkaya çalıştırılması ve yürütülmesi

1960 – ZAMAN PAYLAŞIMLI SİSTEMLER: Birden fazla işin bir donanımı kısa sürelerle paylaşması .300bps

1970 – PARALEL SISTEMLER-KIŞISEL BİLGİSAYAR SİSTEMLERI

1980 – DAĞINIK  SİSTEMLER: Birçok MIB, ağdaki diğer kaynakları, verileri ve işlemleri yürütürler. Örn:Ağ,internet

1980 – GERÇEK-ZAMANLI SİSTEMLER

1990 – İNTERNET ERİŞİMİ

2000 – GENİŞ BANT : İnternet, Dsl,adsl, kablo Uydu Wi-fi vb.0,1 –100 Mbs Gbs

 

Bilgisayar Ağları

Bilgisayarların ağ kurabilmeleri için birbirleriyle iletişim kurmaları esastır. İletişim iki yöntemle yapılır:

Paralel İletişim: Verilerin paralel hatlardan aynı anda bir bilgisayardan diğer bilgisayara aktarılmasıdır. Veriler tek bir seferde aktarıldığı için hızlıdır.

Seri İletişim: Verilerin tek bir hat üzerinden birbiri arkasına sırayla aktarıldığı iletişim şeklidir. Asenkron ve Senkron seri iletişim olmak üzere iki çeşittir. Senkron seri iletişimde veri paketi gönderileceği zaman bir hat oluşur ve transferin ardından hat kapatılır. Asenkron seri iletişimde ise hat her zaman açıktır istenildiği zaman veri gönderilip alınabilir.

Ağlar büyüklüklerine göre temelde LAN ve WAN olmak üzere ikiye ayrılırlar. Bir bina içindeki bilgisayarların bağlanmasıyla veya mesela bir üniversite kampüsündeki yan yana yer alan binalardaki bilgisayarların bağlanmasıyla oluşturulan ağlar yerel bölge ağları (LAN= Local Area Networks) olarak isimlendirilir. Coğrafi olarak birbirinden uzak bilgisayarların bağlanması ile oluşturulan ağlar ise geniş alan ağları (WAN= Wide Area Networks) olarak adlandırılır.(ÇOLAK, 2017)

Bilgisayar Ağı Türleri

Bilgisayarı kapladıkları alana (ağın büyüklüğüne) ya da özelliğine göre gruplandırılabilir

Büyüklüklerine Göre

LAN (Local Area Network – Yerel Alan Ağı): Aynı oda, aynı bina veya komşu binalar arası kurulan küçük ağlardır. Çok sayıda bilgisayar içermez. LAN ağlarının altyapısı, kablolaması, ağ ayarları, malzeme temini ağı kuran kişi tarafından sağlanır.

WLAN (Wireless LAN – Kablosuz LAN) : Kablosuz özellikli LAN ağlarıdır

MAN (Metropolitan Area Network – Metropol Alan Ağı): LAN ağları biraya gelerek MAN ağlarını oluştururlar. Genellikle şehirlerarası veya geniş bir yerleşkede kurulan ağlardır.

WAN (Wide Area Network – Geniş Alan Ağı): LAN ve MAN ağlarının birbirine bağlanmasıyla oluşan geniş ağladır. Geniş alanlarda; farklı mahalle, farklı şehir, farklı ülke, farklı kıtalar arasında kurulan ağlardır. Çok fazla bilgisayar dahil olabilir. En geniş WAN internettir. Geniş alan ağlarının tesisatı için servis sağlayıcılardan destek alınır.

VPN (Virtual Private Network – Sanal Özel Ağ): Geniş alan ağı üzerinde tanımlanan daraltılmış, sınırlandırılmış özel ağlardır.

SAN (Storage Area Network – Depolama Alan Ağı): Depolama alan ağları, büyük ağ kullanıcılarına hizmet vermek üzere farklı tipteki veri depolama cihazlarını birbirine bağlayan ve bu cihazlar arasında veri alışverişine olanak veren özel amaçlı, yüksek hızlı bir ağdır.

Ortamlarına Göre

      ATM
      Ethernet
      FDDI
      Token Ring

Topolojilerine Göre

 Ortak Yol (Bus) Topolojisi:Şekilde görüldüğü gibi ana bir yol (bus) üzerine T-Konnektörler ile bağlantı yapılan topolojidir. Hattın başına ve sonuna sonlandırıcı (terminatör) takılmalıdır. Çok kablo kullanılmadığından ve özel bir cihaza gerek duyulmadığından kurulması kolay ve ucuzdur. En fazla 30 bilgisayar bağlanabilir. Hatta veya bilgisayarlardan herhangi birinde oluşan arıza tüm ağı etkiler ve iletişim kesilir. Dolayısıyla arıza tespiti de zordur.

Yıldız (Star) Topoloji:Merkezi bir birim vardır. Tüm ağ iletişimi o merkezi birim tarafından sağlanır. Yeni bir bilgisayar eklemek kolaydır. Bilgisayarlardan birinin bağlantısının kesilmesi sadece o bilgisayarı devre dışı bırakır, ağın kalanının iletişimi devam eder. Dolayısıyla arıza kolay tespit edilir. Her bilgisayara ayrı kablo çekildiğinden ve merkezi birim zorunlu olduğundan daha kurulum maliyeti fazladır. Merkezi birimin arızalanması durumunda tüm ağ iletişimi kesilir.

Ağaç (Tree) Topoloji:Genellikle yıldız topolojideki ağları birbirine bağlayarak ağı genişletmek için kullanılır. Ortak Yol ve Yıldız topolojinin birleşmesiyle oluşur denilebilir. Ağacın gövdesi backbone olarak anılır ve yıldız topolojiye ait merkezi birimler bu gövde sayesinde birbiriyle iletişim kurar. Backbone’da meydana gelecek arıza tüm ağın iletişimini koparırken, merkezi birimlerden bilgisayarlara ulaşan kablolardaki arıza sadece o bilgisayarı devre dışı bırakır. Hiyerarşik ağların kurulmasında kullanılan bir topolojidir.

Halka (Ring) Topoloji:Bilgisayarların birbirine halka şeklinde bağlandığı topolojidir. Her bilgisayar komşu bilgisayara bağlıdır. Tek yönlü veri akışı mevcuttur. Bilgisayarlar hattı kullanıp veri gönderebilmek için token (jeton) kullanırlar. Tokeni alan bilgisayar yayın yapmak hakkına sahip olur. Gelen ve giden veriler ayrı hatlardan yapıldığı için ağ hızlıdır ve çarpışma olasılığı düşüktür. Halka içinde oluşabilecek bir arıza tüm ağın iletişimini koparır.

Karmaşık (Mesh) Topoloji:Ağdaki tüm bilgisayarların birbirine direkt kablolarla bağlandığı topolojidir. Noktadan noktaya bağlantı olduğu için oldukça ağ çok hızlıdır. Çok fazla kablo kullanıldığı için maliyet fazladır. Ağ karmaşık yapıda olduğu için bilgisayar sayısı arttıkça kurulum zorlaşır.

 

Ağ Sisteminin Bileşenleri

 Bilgisayar: Bir ağ sistemi en az bir SERVER (Sunucu) ve buna bağlı olarak CLIENT (İstemci) lerden oluşur.

Bağlantı ve İletişim Elemanları

   Ethernet Kartı

Bilgisayarın ağa bağlanmasını sağlayan RJ45 portunu üzerinde bulundurur. Her Ethernet kartının 48 bitlik ve birbirinden farklı olan MAC adresi vardır.

   Hub (Dağıtıcı)

En aptal merkezi birimdir. Ağdaki hiçbir bilgisayarın MAC adresini tutmaz. Gönderilecek veri paketini bilgisayarları tek tek dolaşarak ulaştırır.

   Switch (Anahtar)

Hub’dan daha akıllı bir merkezi birimdir. Ağdaki tüm bilgisayarların MAC adresini kendi listesinde tutar. Veri paketini direkt bilgisayara göndererek ağı meşgul etmez.

   Router (Yönlendirici)

Switch’ten daha yeteneklidir. Ağ üzerinde veri paketi bir bilgisayardan diğerine giderken en kısa yolu hesap ederek paketi gönderir.

   Gateway (Geçit Yolu)

Farklı topolojilerdeki ağlar arasındaki iletişimini ve veri akışını düzenler.

   Repeater (Tekrarlayıcı)

Ağın bir ucundan diğer ucuna zayıflayan sinyali kendisine geldiğinde yükselterek (tekrar ederek) kendisinden sonrasına gönderir.

   Access Point (Erişim Noktası)

Kablolu internet bağlantısını kablosuza çevirmek için kullanılan bir cihazdır. Kendisine kablo ile ulaşan bağlantıyı kablosuz olarak yayın yapar.

   Modem

Bilgisayarların telefon hatlarını kullanarak iletişim kurmalarını sağlar. Modemin görevi, bilgisayardan aldığı digital (sayısal) veriyi analog veriye çevirerek göndermek ve aynı şekilde karşı taraftaki bilgisayardan gelen analog veriyi tekrar digital veriye çevirerek bilgisayara iletmektir.

Dial Up (Çevirmeli) Modemler: Günümüzde çok kullanılmayan modemlerdir. İnternet bağlantı hızları çok düşüktür. İnternete bağlanıldığında telefon hattı meşgul çalar. Dahili (Internal) veya Harici (External) olabilir.

ADSL Modemler: Günümüzde kullanılan modemlerdir. İnternet bağlantı hızları yüksektir. Telefon sinyali ile internet sinyalini ayırmak için splitter kullanılır. Dolayısıyla internet ve telefon aynı anda kullanılabilir. Ethernet, PCI veya USB uyumlu olabilirler. Kablosuz (Wireless) modemler de ADSL modemdir.

VDSL Modemler: ADSL modemlerden çok daha hızlıdırlar. Ancak uzun mesafelerde kullanma sakıncalarından dolayı yüksek hızlı kısa hatlarda kullanılırlar. (MEB, 2015)

 

Ağ katmanı

Ağ katmanının ana görevi yönlendirmedir (routing). İletilen veri blokları ağ katmanına geldiğinde paket olarak adlandırılır. Yönlendirme işlemi paketlerin yerel network dışında diğer bilgisayar ağlarına gönderilmesini sağlar.

Ağ katmanında iki istasyon arasında verinin iletimi kontrol edilir. Bu veri iletilmesi sırasında bunun en ekonomik yoldan gerçekleşmesine dikkat edilir. Bu katman sayesinde verinin routerlar aracılığıyla yönlendirilmesi sağlanır. Yönlendirme işleminde verinin ağ adreslerine bakılır.

Bilgisayar ağı aşamasında mesajlar adreslenmesi ve mantıksal adreslerin fiziksel adreslere çevrilmesi gerçekleştirilir. Bu aşamada ağ (network) trafiği ve yönlendirme (routing) gibi işlemler de yapılır. (Vikipedi, Özgür Ansiklopedi)

 

Sonuç

1969 yılında ilk geliştirilen bilgisayar ağıyla yalnız dört bilgisayar arasında bağlantı kurulabilirken, bugün bir bilgisayar ağı ile değişik ve birbirinden uzak yerlerde bulunan binlerce bilgisayar arasında iletişim sağlanabilmektedir. Bilgisayar ağlarının bizlere maddi ve zamansal olarak faydası çok büyüktür. Bilgiye erişim kolaylaşmış olup, iletişim ise saliseler boyutunda hızlanmıştır.

Kaynakça

  1. Vikipedi, Özgür Ansiklopedi .InWikipedia, Özgür Ansiklopedi Bilgisayar Ağı. https://tr.wikipedia.org/wiki/Bilgisayar_a%C4%9F%C4%B1 adresinden Haziran 13, 2020’da alındı.
  2. ÇOLAK,M. (2017). Bilgisayar Ağları. http://bilgisayarbilim.com/bilgisayar-aglari/ adresinden alındı. (Erişim Tarihi:13 Haziran 2020)
  3. MEB, 2015.2015 – 2016 Eğitim Öğretim Yılı İşletmelerde Beceri Eğitimi Dersi Bilişim Teknolojileri Alanı Veri Tabanı Programcılığı Dalı Ders Notları. http://ytml.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/06/19/376226/dosyalar/2016_05/18124407_biliimteknolojilerialanbecerisnavalmanotlar.pdf?CHK=18fb8d46777761269959280601594db2 adresinden alındı. (Erişim Tarihi:13 Haziran 2020)

 Photo by Alina Grubnyak on Unsplash

 Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.