İÇİNDEKİLER

  • Özet
  • Girişimcilik Kavramı ve Sosyal Girişimcilik
  • Sosyal Girişimcilik Tarihçesi
  • Sosyal Girişimcilerin Özellikleri
  • Türkiye Sosyal Girişimcilik Ağı (TSGA)
  • Dünyada ve Türkiye’de Sosyal Girişimcilik Örnekleri
  • Sosyal Girişimcilik ve STK’lar Arasındaki Farklar
  • Kaynakça

  1. ÖZET

Bu çalışmanın temel amacı sosyal girişimcilik kavramının ne anlama geldiğini öğrenmek, sosyal girişim örneklerini incelemek ve sosyal girişimcilik faaliyetlerinin sivil toplum kuruluşlarından ne farkı olduğunu incelemektir. Bu amaçla çalışmada ilk olarak literatür taraması yapılmış olup sosyal girişimciliğin ne anlama geldiğine değinilmiştir. Ardından sosyal girişimciliğin tarihçesine değinilmiş ve kime/kimlere sosyal girişimci denildiğinden bahsedilmiştir. Türkiye Sosyal Girişimcilik Ağı internet sitesi ve yaptıkları faaliyetler incelenmiş ve gençlerin neden sosyal girişimlerde yer alması gerektiğine değinilmiştir. Son olarak dünyada ve Türkiye’de sosyal girişimcilik örnekleri verilmiş ve sosyal girişimcilik ve sivil toplum kuruluşları faaliyetleri arasındaki fark anlatılmıştır.

Anahtar Sözcükler: Sosyal girişimcilik, Sivil toplum kuruluşları, Türkiye Sosyal Girişimcilik Ağı, Girişimcilik.

  1. GİRİŞİMCİLİK KAVRAMI VE SOSYAL GİRİŞİMCİLİK

Sosyal girişimciliğin tanımlanabilmesi için öncelikle girişimcilik kavramının bilinmesi gerekir. Girişimci kavramı Latince “intare” kökünden gelen, İngilizce’deki “enter-giriş” ve “pre-ilk” bu kelimelerin bir araya gelmesiyle oluşan “entrepreneur- girişimci”, “ilk girişen, ilk başlayan” anlamına gelerek ifade edilmektedir (Korkmaz, 2000).

Girişimcilik kavramı her kesimin üzerinde durduğu önemli bir kavramdır. Sanayi devriminden bu yana önem kazanmıştır. Girişimcilik birbirinden farklı kesimler tarafından ele alındığı için farklı boyutları incelenmiş ve farklı tanımlar ortaya çıkmıştır. Girişimcilik, bir fikrin değere sahip bir ürüne ya da hizmete dönüştürülmesi ve bu ürün veya hizmeti pazara sunmak amacıyla bir organizasyonunun oluşturulması sürecidir. Bir başka anlamda girişimcilik, bireylerin ekonomideki faaliyetleriyle ilgilidir. Girişimcilik, mikroekonomik faaliyetler ile makroekonomik sonuçlar alarak bireyselliği toplumsal seviyeye yükseltmektir. Bireyleri girişimciliğe iten farklı sebepler doğrultusunda; fırsat girişimciliği, kamu girişimciliği, özel girişimcilik, karma girişimcilik, yabancı girişimcilik yenilikçi girişimcilik gibi birçok girişimcilik türü ortaya çıkmıştır. Bu girişimcilik türlerinin tanımları aşağıda verilmiştir.

  • Fırsat Girişimciliği: Girişimcinin bir fırsatı belirlemesi ile başlayıp, sonrasında bu fırsat ve/ya imkândan yararlanmak amacıyla faaliyetlerde bulunması ile sonuçlanan bir süreci betimleyen girişimcilik türüdür.
  • Kamu Girişimciliği: Kamu sektöründe özel mal ve hizmetleri sunan işletmeler “kamu teşebbüsleri” olarak adlandırılır. Yapılan faaliyete ise “kamu girişimciliği” adı verilir.
  • Özel Girişimcilik: Sermayenin tamamının girişimciye ait olduğu, özel kişiler tarafından kurulup, işletilen işletmelerdeki girişimcilik türüdür.
  • Karma Girişimcilik: Sermayenin özel ve kamu tarafından paylaşıldığı girişimcilik türüdür.
  • Yabancı Girişimcilik: Farklı ülke vatandaşlarının mülk sahibi olduğu girişimcilik türüdür.
  • Yenilikçi Girişimcilik: Pazarlardaki değişimi takip ve analiz eden, yeni fikirler bulan ya da halihazırda bulunan fikir veya hizmetleri iyileştiren girişimcilik türüdür.

Günümüzde açlık, yoksulluk, işsizlik, çevre sorunları gibi toplumsal problemler hızla artmaktadır. Bu gibi problemlerin sürekli çözümü için insanlar çeşitli girişimcilik hareketlerinde bulunmaktadır ve bu bağlamda bu gibi sorunların çözümü için çeşitli organizasyonlar ortaya çıkmıştır (Demirel, 2017). Sosyal girişimler toplumu ilgilendiren sorunların farkına varıp eline geçen fırsatları değerlendiren ve bunu yaparken kâr amacı gütmeyen organizasyonlardır. Sosyal girişimler toplumun sorunları göz önünde bulundurularak gerçekleştirilir ve kar etmeyi amaçlamaz. Toplumun sorunlarına odaklanılır. Bununla birlikte sosyal girişimler bağışçıların ve devletin desteği ile kendine kaynak sağlamaktadır. Sosyal girişimcilerin amacı maddi kazanç elde etmek olmasa bile faaliyetleri sonucunda kazanç ve kar elde ederler. Elde edilen bu kazançları kendileri için değil yeniden sosyal girişimler için kullanılır. Böylelikle sosyal girişimler sürdürülebilirliklerini sağlamış olurlar.

Sosyal girişimcilik son yıllarda merak edilen, uygulamada ve araştırmada aktif bir alan olarak görülmektedir. Yukarıda belirtilen ve toplumu fazlasıyla alakadar eden sorunların artması sosyal girişimciliğin ivme kazanmasına sebep olmuştur. Sosyal girişimciliğin üzerinde anlaşılmış herhangi bir tanımı bulunmamaktadır. Sıklıkla kullanılan tanımların birinde “sosyal manada yenilikler yaratarak sosyal sorunları çözmek için kâr amacı gütmeden fon oluşturmak, finansman stratejileri oluşturmak, yeni iş biçimleri geliştirmek ve nihai olarak sosyal değişimlere öncü olmak” ifadesi ile sosyal girişimcilik kavramı açıklanmaya çalışılmıştır (Demirel, 2017).

Toplumun sorunlarından en çok sosyal fayda sağlanabilecek alanın belirlenmesi ve küçük bir sermaye ile o sorunlara çözüm sağlama süreci sosyal girişimcilik olarak adlandırılır. Sosyal girişimcilik, önemli ve acil sorunların keşfedilmesi anlamına gelmektedir. Sosyal girişimler gerçekleştirilirken dezavantajlı gruplar için en yüksek fayda düşünülmektedir. Tüm bu girişimcilik faaliyetleri yapılırken toplum ile iç içe olma söz konusudur.

  1. SOSYAL GİRİŞİMCİLİK TARİHÇESİ

Sosyal girişimcilik her ne kadar kavram olarak son yıllarda kullanılmaya başlanılmış olsa da uygulama olarak yüzyıllar öncesine kadar var olan bir toplumsal fayda hareketidir. Bu toplumsal fayda hareketi; 1980 yılında Bill Drayton tarafından sosyal girişimcilik olarak adlandırılmasıyla hem değişim hem de farkındalık yaratmıştır (Menteşe & Taş, 2016).

Küresel olarak sosyal girişimcilik alanında çalışan ilk kuruluş Ashoka’dır. Ashoka, Bill Drayton tarafından 1980’de Washington DC’de kurulmuştur (Türkeş, 2017). Mikro kredinin fikir babası Muhammad Yunus, 1983 yılında kurduğu Grameen Bank ile sosyal girişimciliğin klasik örneklerinden birini oluşturmuştur. Muhammed Yunus’un uygulamaya taşıdığı sosyal girişimcilik kavramı, ona bu alanda 2006 yılı Nobel Barış Ödülü’nü getirmiştir.

2019 yılında Türkiye’nin sosyal girişimcilerini, bu alana ilgi duyan aktif vatandaşlarını, sivil toplum kuruluşlarını, sosyal girişimcilik alanında yer almak isteyen kamu kurumlarını ve özel kuruluşları bir araya getirecek Türkiye Sosyal Girişimcilik Ağı kurulmuştur.

  1. SOSYAL GİRİŞİMCİLERİN ÖZELLİKLERİ

Bazı insanlar sadece para kazanmaya odaklı değillerdir. Paradan çok “sosyal fayda” sağlamayı önemseyen insanların sayısı oldukça fazladır. Sosyal girişimciler sosyal faydayı paradan daha çok önemserler (Cingöz & Özdevecioğlu). Bu bakımdan sosyal girişimcinin kişilik özellikleri diğer insanların özelliklerinden farklıdır denilebilir. Sosyal girişimciler faydalı değişimin savunucusudurlar ve bunun için güçlü bir istek gösterirler. Sosyal girişimciler karşılarına çıkan engellerin üstesinden gelebilecek güce ve yeteneğe sahiptirler.

Sosyal girişimciler toplumun ihtiyaçlarını belirler ve değerlendirir. Sonrasında bu ihtiyaçların giderilmesine engel olacak faktörleri belirler. Sosyal girişimciler sosyal fayda üzerinde dururlar. Ayrıca belirsizliklere karşı toleranslıdırlar. Dinamik, enerjik ve kendinden emin özellikleri vardır. Fayda sağlayacak çalışmalara katıldıkları gibi çevrelerindeki insanları da bu çalışmalara dahil etmek için uğraşırlar. Her zaman tek tip bir sosyal girişimci profilinden bahsetmek mümkün değildir. Bazı girişimciler karizmatik konuşma tarzına sahipken bazıları yumuşak konuşan kişilerdir.

Sonuç olarak sosyal girişimciler toplumun herhangi bir sorununu kendi sorunu gibi kabul edip bu sorunlara çözüm aramayı kendilerine görev edinmiş kişilerdir. Amaçları sosyal fayda sağlamaktır. Yaklaşımları olumludur ve korkusuzca risk alıp yeni bakış açıları edinerek çözümler üretirler.

  1. TÜRKİYE SOSYAL GİRİŞİMCİLİK AĞI (TSGA)

Türkiye Sosyal Girişimcilik Ağı, sosyal girişimciliğe dair kişiler, aktiviteler vb. şeylerin bulunduğu bir platformdur. Platforma üye olunarak sosyal girişimcilik dünyasında neler olup bittiği blog yazılarından takip edilebilmekte ve şehirlerdeki etkinliklerden haberdar olunabilmektedir. İnternet sitesinde özel girişimci olmak ya da işini geliştirmek isteyenler için eğitim materyalleri yer almaktadır. Kişiler sosyal girişimciliğe dair çalışmalarını içerik oluşturma bölümünden hazırlayıp yayınlayabilmektedirler. Türkiye Sosyal Girişimcilik Ağı internet sitesine aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

https://www.sosyalgirisimcilikagi.org

  1. DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE SOSYAL GİRİŞİMCİLİK ÖRNEKLERİ

Zamanla sosyal girişimcilik hakkında farkındalık artmış ve dünyada ve Türkiye’de sosyal girişimler farklı alanlarda faaliyetler haline gelmiştir. Dünyadaki bazı sosyal girişim örnekleri şöyle sıralanabilir; Ashoka, Shwab Vakfı, Charity Water. Türkiye’deki sosyal girişimler örnekleri de şu şekilde sıralanabilir; Türkiye Alzheimer Derneği, İhtiyaç Haritası, Fazla Gıda (Katı &Toker, 2021). Dünyada ve Türkiye’de yer alan bu girişimlerin ayrıntılarına aşağıda yer verilmiştir.

Dünyada Sosyal Girişimcilik Örnekleri

  • Ashoka: Bill Drayton tarafından kurulan Ashoka’nın amacı dünyadaki sosyal girişimlere yatırım yapmak ve projelerini desteklemektir. Ashoka, 2000 yılında Türkiye’de ilk sosyal girişimciyi seçerek faaliyetlerine başlamıştır. Platformun Türkiye’de 30’a yakın sosyal girişimci üyesi bulunmaktadır.
  • Shwab Vakfı: Sosyal girişimleri desteklemek, geliştirmek ve insanları buna teşvik etmek için 1998 yılında Hilde Schwab ve eşi Klaus Schwab tarafından kurulmuştur. Kâr amacı gütmeyen bir kurum olan Schwab Vakfı İsviçre hükümetinin denetimindedir. Birçok ülkeden üyesi bulunan Vakıf, ağırlıklı olarak yoksulluk üzerine çalışmalar gerçekleştirmektedir
  • Charity Water: 2006 yılında New York’ta kurulmuş ve amacı gelişmekte olan ülkelere temiz ve güvenli su sağlamak olan bir sosyal girişimdir.

Türkiye’de Sosyal Girişimcilik Örnekleri

  • Türkiye Alzheimer Derneği: Öncelikli olarak Alzheimer hastalarına ve hasta yakınlarına hastalık konusunda destek olup, bireyleri bilinçlendirmek adına çalışmalar yapmaktadır.
  • İhtiyaç Haritası: İhtiyaç sahibi olan insanlara daha kolay ulaşılarak ihtiyaçlarının daha kısa sürede giderilmesini sağlamaktadır.
  • Fazla Gıda: Gıda atığının azaltılarak tüketim konusunda fayda sağlamaktadır.

  1. SOSYAL GİRİŞİMCİLİK VE STK’LAR ARASINDAKİ FARKLAR

Sivil toplum kuruluşları ile sosyal girişimleri ayıran temel özellik olarak gelir modellerinin farklı olması denilebilir. STK’ların kâr elde etme gibi bir amacı olmamasına karşın sosyal girişimlerin varlıklarını devam ettirmek için kâr elde etmeleri gerekmektedir. Fakat sosyal girişimler bu kârı yine toplumsal sorunları çözmek için kullanmaktadırlar.

Sosyal girişimciler acil sorunlara uzun vadeli, kalıcı çözümler getirirken, STK’lar zaman zaman acil sorunlara acil çözümler üretebilmektedirler.

Sosyal girişimler STK’lar ile aynı ya da benzer sorunları ele alabilmektedir. Farklı olarak sosyal girişimciler soruna daha yenilikçi yaklaşarak geleneksel çözümlerin dışına çıkmaya çalışmaktadırlar.

 

  1. KAYNAKÇA

Demirel, E. T. (2017). Sosyal girişimcilik.

Kati, B. G., & Toker, K. (2021). Bir Sosyal Değişim Katalizörü Olarak Sosyal Girişimcilik. İstanbul Ticaret Üniversitesi Girişimcilik Dergisi, 5(10), 145-164.

Korkmaz, S. (2000). GİRİŞİMCİLİK VE ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN GİRİŞİMCİLİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 163-179.

Özdevecioğlu, M., & Cingöz, A. (2009). Sosyal girişimcilik ve sosyal girişimciler: Teorik çerçeve. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (32), 81-95.

Taş, H. Y., & Menteşe, B. (2016). Sosyal Girişimciliğin Gelişimi:” Avrupa Birliği ülkelerinde ve Türkiye’de sosyal girişimciliğin boyutları”. 2. ULUSLARARASI ÇiN’DEN ADRiYATiK’E SOSYAL BiLiMLER KONGRESi, 305-320.

Türkeş, N. (2017). Türkiye’de sosyal girişimciliğin gelişimi ve bir örnek olarak İhsan Doğramacı (Master’s thesis, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).

 

Öne çıkarılan görsel : https://pixabay.com/ adresinden 09.06.2023 tarihinde alınmıştır. Creative Commons lisanslıdır.

Bu makale https://www.duplichecker.com/  sitesi üzerinden 09.06.2023 tarihinde kontrol edilmiştir. Makale benzerlik değeri ile kabul edilmiştir. Results Completed: 100% Plagiarism: %15 Unique: %85

 

Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.