İçindekiler

  • Giriş
  • Siber Zorbalık
  • Değerler Eğitimi
  • Deontolojiden Yararlanan Eğitim Yaklaşımlarının Siber Zorbalığa Etkisi
  • Faydacılıktan Yararlanan Eğitim Yaklaşımlarının Siber Zorbalığa Etkisi
  • Erdem Etiğinden Yararlanan Eğitim Yaklaşımlarının Siber Zorbalığa Etkisi
  • Aristotelesçi Bir Karakter Eğitimi Yaklaşımı
  • Sonuç
  • Kaynakça

 

Giriş

Sanal ortamlarda önemli bir problem olan siber zorbalığın önüne geçilmesine yönelik ortaya çıkmış ve diğerlerine göre daha baskın farklı etik yaklaşımlar kapsamında bireylerin erdemli vatandaş olması için nelerin uygulanabileceği ve uygulananlar sonuçlarıyla yer almaktadır.

 

Siber Zorbalık

Bilgi etiği ihlallerinin sonucu olarak ortaya çıkan siber zorbalık sanal ortamda kişilerin güvenlik, emniyet ve gizliliğini tehdit eden sosyal ve toplumsal bir sorundur (Kshetri & Voas, 2019) (Ncube & Dube, 2016).

Teknolojik deterministler, toplumun teknoloji karşısında savunmasız olduğunu bu sebeple teknolojinin toplumu değiştirdiğini savunur. Fakat bu yaklaşım sonucunda insanların etik dışı davranması gerektiği anlamı çıkartılamaz. Etik perspektifinden bakıldığında insanların kendi iradeleri olduğu için yalnızca teknolojinin insanları kontrol ettiği düşüncesi yanlıştır. Zorbalık yeni değildir. Değişen ortam sonucunda zorbalık artık siber zorbalık olmuştur. İnternetin anonimlik gibi özellikleri insanların uygun olmayan davranışları yapmasını kolaylaştırsa da toplumun bilinçli olması sayesinde siber zorbalığın önüne geçilebilmektedir. Teknolojik determinizm bu noktada mantıksız olmaktadır. İnternet etiği eğitimi verilerek siber zorbalığın önüne geçmek mümkündür (Harrison, 2016).

 

Değerler Eğitimi

Etik ilkeler değerlerimizle oluşur. Davranışlarımız değerlerimizle şekillenir. Siber zorbalığın ana sebebi bireylerin değerlerden yoksun olmasıdır.

Değerlerden yoksun eğitim, faydalı olmaktan ziyade insanı daha zeki bir şeytan yapar.

-C.S. Lewis

Değerler eğitiminde odaklanılan bireylerin iyi olmasıdır. Fikirlere saygı duymak, empati yapmak, dürüst olmak iyi insan davranışlarındandır. Fikirlere saygı duymayıp sanal ortamda farklı şekillerde başkalarını rahatsız etmek, bireyin kendi çıkarı için empati yapmadan, bilginin yanlışlığını bilse bile umursamadan başkasını olumsuz etkileyecek davranışlarda bulunmak değer eksikliğinden kaynaklı siber zorbalık davranışlarındandır. Sanal ortamda değerlerimize uygun etik davranışlar hakkında daha detaylı anlatıma Bilişim Ağları ve İnternet Etik İlkeleri ve Bilişim Etik İlkeleri makalelerinden ulaşabilirsiniz.

Siber zorbalık her yaşta insanın karşılaşabileceği bir sorundur. Fakat bireylerin erken yaşlarda bilinçlenmesi sağlanarak siber zorba sayısı azaltılabilir. Siber zorbalığı azaltmak ve önlemek amacıyla uygulanan deontolojik, faydacılık ve erdem etiğinden yararlanan eğitim yaklaşımlarının siber zorbalığa etkisi incelenmiştir.

 

Deontolojiden Yararlanan Eğitim Yaklaşımlarının Siber Zorbalığa Etkisi

Siber zorbalık da dahil olmak üzere birçok etik sorunun çözümünde deontolojik tabanlı eğitim stratejileri geliştirilmiştir. Bu stratejilerle e-güvenliğe odaklanılmış, sanal ortamdaki iyi ve kötü davranışlar ele alınarak öğrencilere rehberlik edilmiştir. Okullarda hazırlanan şefkat, saygı ve empati gibi karakter erdemlerini içeren posterlerin öğrencileri iyiliğe teşvik ettiği saptanmıştır. Ayrıca okullarda telefonların toplatılması gibi stratejiler de uygulanmıştır. Fakat ifade özgürlüğü ile taciz arasındaki farkı ayırt edemeyenlerin sanal ortamda tespit edilmesi güç olduğundan ve çoğu zaman tespit edilemediği için o kişilere rehberlik edilemediğinden deontolojik düşüncenin siber zorbalığı kontrol altına almada tek başına yeterli olmadığı görülmüştür (Harrison, 2016).

 

Faydacılıktan Yararlanan Eğitim Yaklaşımlarının Siber Zorbalığa Etkisi

Araştırmalara göre isteyerek siber zorba olmanın dışında siber zorbalığın bir diğer nedeni de kişilerin yaptıklarının sonucunu tahmin edememesidir. Diğer bir deyişle masum siber zorba olmalarıdır (Mark & Ratliffe, 2011). Aynı zamanda bireyler internet ortamında yapacaklarının sonuçlarından çok çevresinde kazanacakları saygınlığı önemsediklerinden internetin bireyleri benmerkezci akıl yönetmeye yönelttiği kanıtlanmıştır (Menesini, Nocentini, & Camodeca, 2013). Önceliği davranışlarının sonucu olmayan bireyler için siber zorbalığa yönelik eğitim stratejisi oluşturmada faydacılığın temel alınmasının yetersiz olduğu görülmektedir.

 

Erdem Etiğinden Yararlanan Eğitim Yaklaşımlarının Siber Zorbalığa Etkisi

Karakter ve erdem kavramlarının ön planda olduğu erdem etiğine dayalı eğitim stratejisi kişilerin çevrimiçi ortamda bilge ve erdemli davranmasını sağlamaktadır. Erdem etiğinin karaktere odaklanmasıyla deontolojide ortaya çıkan kuralsızlık, kuralların benimsenmesine yönelik rehberlik çalışmasıyla insanlara ulaşmaya çalışma/ulaşamama gibi sorunlar bireyin kendi karakter erdemlerine dayanarak davranışlarını oluşturması ile ortadan kalkmış, siber zorbalığa yönelmenin temelde çözüme ulaştırılması hedeflenerek zorbalık sorunu aza indirgenmiştir. Faydacılıkta ortaya çıkan benmerkezci olma sorunu yine erdem etiğinin karaktere kişi merkezli odaklanmasıyla çözümü sağlanmıştır. Erdem etiği, faydacılık ve deontolojik yaklaşımların yerini tutmasa bile onlar için tamamlayıcı olduğu savunulmaktadır (Harrison, 2016). Çevrimiçi ortamda kuralları oluşturmak ve sürdürmek zor olduğundan karaktere dayalı bir ahlak yaklaşımı daha etkili olmaktadır. Bu anlayışa göre çevrimiçi dünyada doğru olanı yapmak sadece belirlenen kurallara bağlı kalmak veya davranışların sonuçlarını değerlendirmek değil eylemlerin alışkanlık haline geldiği için yapılmasıdır. Dijital alanda bilge vatandaşlar yetiştirmek için vatandaşlık kavramlarını saygı, sorumluluk, dürüstlük, nezaket ve özdenetim gibi çevrimiçi yurttaşlık erdemlerine teşvik edecek şekilde genişletilmiş bir karakter eğitimi geliştirilmesi gerektiği savunuluyor. Erdem geliştirmenin merkezinde karakter eğitimi yatmaktadır (Milson & Chu, 2002). Amacı, öğrencilerin siber zorbalığın sonuçları ve yasal riskleri ile sosyal sorumluluğun iyileştirilmesi konusunda farkındalıklarını artırmak olan ve başarılı sayılan Media Hero’s projesi (Wölfer, et al., 2013) çevrimiçi ahlak öğretim fikrini desteklese de net bir şekilde Aristotelesçi yaklaşımda bir proje değildir.

 

Aristotelesçi Bir Karakter Eğitimi Yaklaşımı

İnternetin iyi ve akıllı kullanımı için gerekli erdemlerin geliştirilmesine yönelik yaklaşım siber zorbalık için umut verici bir temel sunmaktadır. Şefkat ve dürüstlük gibi temel erdemleri geliştirmenin yanında bireylerde pratik bilgeliği geliştirmek de gereklidir. Aristoteles’e göre phronesis, bireylerin pratik veya ahlaki bilgeliği kullanarak işleri doğru yapmalarına yardımcı olur (Harrison, 2016).

Episteme, bilimsel bilgidir ve mutlaka doğru olan şeylerle ilgilidir. Techne, bir ürün yapmanın etkili bir yolunu bulmak için yararlı olan zanaat bilgisidir. Aristoteles için episteme ve techne iyi ya da kötü düşünceye yönelik kullanılabileceği için phronesisten farklılık göstermektedir ve kesin bir erdem sayılamazlar. Phronesisin farkı bir durum karşısında erdemli bir karar verebilmek için pratik bilgeliğe başvurmasıdır. Karakter erdemindeki rasyonel kapasite pratik bilgeliktir. Çevrimiçi empati de çevrimiçi zorbalığı azaltır (Mark & Ratliffe, 2011). Değerler eğitimi de öğrencilerin seçim yapma ve karar verme yeteneklerini geliştirmekte ve bu yaşam boyu sürmektedir (Onur, 1995). Bu doğrultuda kişilerin siber zorbalıkta empatiyi sağlaması ve etik kararlar verebilmesi amacıyla zorlu etik kararların bulunduğu ikilem oyunları geliştirilebilir (Harrison, 2016).

 

Sonuç

Teknoloji insanı yönlendirebilir fakat etik davranmak insanın elindedir, kendi kararıdır. İnsanlara etik davranışlar benimsetilmelidir. Siber zorbalığa karşı deontolojik ve faydacı düşünceyle geliştirilen yaklaşımlar yetersizdir. Aristotelesçi yaklaşım ile karakter eğitimi verilmesi siber zorbalığın önüne geçilmesinde daha etkili olacaktır. Siber zorbalıkla mücadelede erdem etik yaklaşımlarının diğer yaklaşımların yerini tamamen tutacağı düşünülmese de önemli derecede umut verici olarak görülmektedir.

 

Kaynakça

Harrison, T. (2016). Cultivating Cyber-Phronesis: a New Educational Approach to Tackle Cyberbullying. Pastoral Care in Education, 232-244.

Kshetri, N., & Voas, J. (2019). Thoughts on Cyberbullying. IEEE Computer Society, 64-68.

Mark, L., & Ratliffe, K. T. (2011). Cyber Worlds: New Playgrounds for Bullying. Computers in the Schools, 92-116.

Menesini, E., Nocentini, A., & Camodeca, M. (2013). Morality, values, traditional bullying, and cyberbullying in adolescence. British Journal of Developmental Psychology, 1-14.

Milson, A. J., & Chu, B.-W. (2002). Character Education for Cyberspace: Developing Good Netizens. The Social Studies, 117-119.

Ncube, L. S., & Dube, L. (2016). Cyberbullying a Desecration of Information Ethics. Journal of Information, Communication and Ethics in Society, 313-322.

Onur, B. (1995). Ergenliği Anlamak. Ankara: İmge Kitabevi.

Wölfer, R., Krumbholz, A. S., Zagorscak, P., Jäke, A., Göbel, K., & Scheithauer, H. (2013). Prevention 2.0: Targeting Cyberbullying @ School. Prevention Science, 879-887.

Öne çıkarılan görsel: https://www.freepik.com/free-vector/cyber-bullying-concept_9005921.htm#page=1&query=cyber%20bullying&position=0 adresinden alınmıştır.

Bu makale smallseotools sitesi üzerinden 13.06.2021 tarihinde kontrol edilmiştir. Makale, benzerlik değeri ile kabul edilmiştir. Results Completed: 100% Plagiarism: %0 Unique: %100

  Bu eser Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.