MAKALE İNCELEME: Yetişkinlerin Siber Zorbalık Davranımları İle Dijital Vatandaşlık Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Karakuş, S. & Turan, S. G. (2022). Yetişkinlerin Siber Zorbalık Davranımları İle Dijital Vatandaşlık Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (49) , 409-427. DOI: 10.30794/pausbed.983075

Anahtar Kelimeler: Yetişkin, Siber Zorbalık, Siber Mağduriyet, Dijital Vatandaşlık.

MAKALE ERİŞİM ADRESİ

YETİŞKİNLERİN SİBER ZORBALIK DAVRANIMLARI İLE DİJİTAL VATANDAŞLIK BECERİLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ (dergipark.org.tr)

GİRİŞ

İnternet teknolojilerinin yaygınlaşması ve insanların hayatına nüfuz etmesiyle birlikte dijital ortamların kötüye kullanımı ve dijital vatandaşlık gibi kavramlar gündeme gelmektedir. Dijital ortamların, bilgi üretme, paylaşma ve sosyalleşme gibi imkânlar yaratmasının yanında kişisel bilgilerin istismar edilmesi ve uygunsuz içeriklere maruz kalma gibi siber zorbalık sorunlarını da beraberinde getirmektedir. Literatürde en yaygın kullanılan siber zorbalık davranış türlerinden bazıları ise kızdırma/kışkırtma, çevrimiçi taciz, başka kimliğe bürünme, iftira, ifşa etme, siber taciz ve dışlama olarak gösterilmektedir. Siber zorbalık davranışının diğer zorbalık türlerinden ayrıldığı görülmektedir. Siber zorbalık davranışının belirgin özellikleri arasında kimliğin belirsiz olması, engelsiz olması, öz farkındalığının kaybedilmesi, kısa sürede birçok kişiye ulaşabilmesi, güç dengesizliğinin olması, denetimsiz olması ve sayısız seyircinin olması yer almaktadır. Saldırganlar genellikle sanal ortamlarda davranışlarını gerçekleştirmektedirler, bu nedenle mağdurun zarar gördüğünü görmesi ve etkilerini anlaması zordur. Siber zorbalık mağdurun kendisini çaresiz hissetmesine neden olur ve siber zorbalar normalde gerçek hayatta yapamayacakları davranışları engelsiz bir şekilde gerçekleştirebilirler. Siber zorbalık, dijital ortamda gerçekleştirilen bir tür zorbalık olarak tanımlanır ve geleneksel zorbalıkla benzer özellikler taşır. Ancak, dijital ortamın sunduğu özelliklerden dolayı siber zorbalık davranışları, geleneksel zorbalık davranışlarından farklılıklar gösterir. Siber zorbalık davranışındaki güç dengesizliği, bilgi ve iletişim teknolojileri ne kullanabilme becerisi ile yakından ilişkilidir. Siber zorbalık davranışlarının teknolojik beceri açısından farklılaşması, herhangi bir kişinin fotoğrafını bilgisayar programları ile değiştirmenin bir kişiye uygunsuz içerik ve mesaj göndermekten daha fazla beceri gerektirdiği gibi bir duruma neden olmaktadır. Siber zorbalık, denetimsiz olması, sayısız seyircinin olması ve mağdurun gizliliğinin tehlikeye girmesi gibi özellikleriyle geleneksel zorbalıktan farklılık göstermektedir. Siber zorbalık davranışı ile cinsiyet arasındaki ilişki konusunda araştırmalar farklı sonuçlar vermekle birlikte yaş, sosyoekonomik durum ve internet kullanım sıklığı ile siber zorbalık arasında anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Siber zorbalık, sadece çocuklar için değil yetişkinler için de dijital ortamların en yaygın risklerinden biridir ve önlenmesi için bireylerin bilinçli internet kullanımına yönelmesi tavsiye edilmektedir.

ARAŞTIRMANIN AMACI

Siber zorbalığın günümüzde dünyanın hemen her yerinde büyüyen bir sorun olduğunu ve dijital ortamları doğru kullanabilen vatandaşların bile siber zorbalık kurbanı olabileceği görülmüştür. Ergenler ve gençlerin yanı sıra yetişkinler açısından da önemli bir sorun olmuştur. Bu bağlamda, yetişkinlerin siber zorbalık davranışları ile dijital vatandaşlık becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi gerekmektedir. Bu çalışma, yetişkinlerin siber zorbalık davranışları ile dijital vatandaşlık becerileri arasındaki ilişkiyi belirlemeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda alt sorular ve araştırmanın ana amacına yönelik yöntem belirlenmiştir. Alt sorular arasında, yetişkinlerin dijital vatandaşlık düzeyleri ve siber zorbalık düzeyleri ile ilgili farklılıkların incelenmesi ve yetişkinlerin siber zorbalık davranışları ile dijital iletişim, erişim, okuryazarlık, güvenlik, etik, hak ve sorumluluk, hukuk, sağlık ve ticaret becerileri arasındaki ilişkiler de bu çalışmada araştırılmaktadır.

YÖNTEM

ARAŞTIRMA MODELİ

Bu araştırma, korelasyon (ilişkisel) tarama modelini kullanarak yapılan bir çalışmadır. İlişkisel tarama araştırmaları genellikle iki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkileri inceler ve gerçek yaşamdaki verileri kullanır. Değişkenlere ilişkin veriler genellikle gerçek yaşamda çalışan kişilerden toplanır ve ilişkisel tarama araştırma desenleri kullanarak değişkenler arasındaki birlikte değişim derecesi veya bir olgunun farklı değişkenler açısından karşılaştırılmasıyla ilgili sorular cevaplanabilir.

EVREN ÖRNEKLEM / ÇALIŞMA GRUBU

Bu araştırmanın evreni, İstanbul’da yaşayan 18 yaş üstü yetişkinlerdir. Araştırmanın amacı doğrultusunda Uygun örnekleme (Kolayda örnekleme) yöntemi kullanılarak 1000 kişilik bir örneklem seçilmiştir. Araştırmada kullanılan anketler, dijital vatandaşlık ve siber zorbalık tutumlarını ölçmek için kullanılmıştır. Dijital vatandaşlık ölçeği, 9 alt boyuttan oluşan 34 maddelik bir ölçektir ve siber zorbalık tutum ölçeği 24 maddeden oluşmaktadır. Toplamda 400 kişi anketi tamamlamıştır ve katılımcıların çoğunluğu kadın, internet kullanma becerileri orta veya yüksek seviyede olan, çalışan ve 26-50 yaş aralığında olan kişilerdir.

VERİ TOPLAMA ARACI

Katılımcıların cinsiyet, internet kullanma beceri düzeyi, yaş, günlük internet kullanım süresi ve çalışma durumları gibi değişkenleri incelenmiştir. İnceleme sonucunda, örneklemin çoğunluğunu kadınlar (%74.2) ve orta düzeyde internet kullanma becerisine sahip olanlar (%56.6) oluşturmuştur. Çalışanların oranı %65 iken, öğrencilerin oranı %17.4’tür. Katılımcıların yaş dağılımı 18-25 yaş (%20.5), 26-35 yaş (%39.4) ve 36-50 yaş (%40) aralığındadır. Günlük internet kullanım süresi 0-2 saat (%17.4), 2-5 saat (%42.4) ve 5 saatten fazla (%40.3) olarak belirlenmiştir.

VERİLER ve TOPLANMASI / UYGULAMA SÜRECİ

Araştırma amacı doğrultusunda verilerin toplanması ve test edilmesi için anket tekniği uygulanmıştır. Anket toplamda 3 bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde katılımcıların cinsiyet, yaş, eğitim gibi demografik bilgilerine yer verilmiştir. Anketin ikinci bölümünde yer alan dijital vatandaşlık ölçeği; İsman ve Güngören (2014) tarafından geliştirilmiştir. Ölçek 34 maddeden ve 5’li likert tipinden ve 9 alt boyuttan oluşmaktadır. Ölçeğin alt boyutları; Dijital Erişim, Dijital Okuryazarlık, Dijital Sağlık, Dijital Güvenlik, Dijital Etik, Dijital Hak ve Sorumluluklar, Dijital Hukuk, Dijital Ticarettir. Anketin üçüncü bölümünde yer alan siber zorbalık tutum ölçeği; Arıcak, Kınay ve Tanrıkulu (2012) tarafından geliştirilmiştir. Bu ölçek 24 maddeden ve 4’lü likert tipinden oluşmaktadır. Ölçekte alt boyutlar yoktur. Bu ölçekten alınan yüksek düzeyde puanlar katılımcıların siber zorbalık düzeylerinin yüksek olduğu ifade edilmektedir.

VERİLERİN ANALİZİ

Nitelikli verilerle çalışmak için verilerin kalitesinin incelenmesini gerektirir. Verilerin hatasızlığı, güvenilirliği ve geçerliliği test edilmiştir. Veriler, istatistiksel paket programlarından biri olan SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) kullanılarak analiz edilmiştir. İlk olarak, katılımcıların betimsel istatiksel özellikleri frekans analizi ile hesaplanmıştır. Araştırmada bazı bağımsız değişkenler için yeterli sayıya ulaşılamamıştır. (düşük, orta düzeyli katılımcılar yeni grupta birleştirildi bunun yanında 0-1,1-2 arası saatler ise 0-2 saatte olarak yeni grupta birleştirildi). Bağımlı ve bağımsız değişkenlerin aralarındaki ilişkiye bakabilmek için tek değişkenli varyans analizi (ANOVA) ve T testi kullanılmıştır. İkiden fazla grubu karşılaştırmak için çoklu karşılaştırma testlerinden Scheffe ve Tamhane testi kullanılmıştır. Katılımcıların dijital vatandaşlık ve siber zorbalık puanlarını anlamlı düzeyde belirlemek amacıyla basamaklı (stepwise) regresyon analizi kullanılmıştır Daha sonra, Dijital Vatandaşlık ve Siber Zorbalık ölçeği puanları ortalamaları hesaplanarak değerlendirilmiştir. Ayrıca, Dijital Vatandaşlık Ölçeği alt boyutları arasındaki ilişkiler Pearson Çarpım Momentler Korelasyon Katsayısı (r) analizi ile değerlendirilmiştir. Bu ölçeklerin ilişki analizi, ölçeğin alt boyutları ve katılımcıların cinsiyeti, yaşları, eğitim durumları, internet kullanım süreleri ve internet kullanım becerileri arasında yapılmıştır. Son olarak, Siber Zorbalık Ölçeği ile Dijital Vatandaşlık Ölçeği alt boyutları arasındaki ilişki incelenmiştir.

BULGULAR ve TARTIŞMA

BULGULAR

Siber Zorbalık Ölçeği puanlarının normal bir dağılım gösterdiği, çarpıklık ve basıklık değerlerinin 1,5 ve -1,5 aralığında olduğu belirtilmektedir. Ayrıca Dijital Vatandaşlık Ölçeğinin toplam puanı ve alt boyutları puanlarının da normal bir dağılım gösterdiği, çarpıklık ve basıklık değerlerinin yine 1,5 ve -1,5 aralığında olduğu ifade edilmiştir.
Cinsiyet değişkenine göre Dijital Vatandaşlık ve Siber Zorbalık Ölçeği puanları arasındaki farklılıkların incelendiği belirtilmektedir. Bağımsız gruplar t testi sonuçlarına göre, katılımcıların siber zorbalık düzeyleri cinsiyete göre istatistiksel olarak anlamlı bir fark gösterirken, dijital vatandaşlık düzeyleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Sonuç olarak, erkeklerin siber zorbalık düzeylerinin kadınlardan daha yüksek olduğu ve bu farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu ifade edilmektedir.
Katılımcıların Dijital Vatandaşlık ve Siber Zorbalık Ölçeği puanları, algılanan internet kullanım becerilerine(orta-yüksek) göre anlamlı bir şekilde farklılaştığı tespit edilmiştir. Yapılan bağımsız gruplar t testi sonuçlarına göre, algılanan internet kullanım becerisi yüksek olan katılımcıların siber zorbalık ve dijital vatandaşlık düzeylerinin, orta düzeyde algılayanlara göre daha yüksek olduğu ve bu farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu görülmektedir.
Dijital Vatandaşlık ve Siber Zorbalık Ölçeği puanlarının çalışma durumu değişkenine göre farklılaşıp farklılaşmadığı araştırılmasında yapılan tek yönlü varyans analizi sonucunda, sadece Dijital Vatandaşlık puanlarının çalışma durumu değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Siber Zorbalık Ölçeği puanlarının ise çalışma durumu değişkenine göre anlamlı bir farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Dijital vatandaşlık puanları alt gruplar arasında incelendiğinde sadece öğrenciler lehine anlamlı bir farklılık gösterdiği görülmüştür.
Diğer bir bulgu ise, katılımcıların dijital vatandaşlık ve siber zorbalık ölçeği puanları ile yaş değişkenleri arasındaki ilişkiye göre belirlenmiştir. Tek yönlü varyans analizi sonuçlarına göre, hem siber zorbalık hem de dijital vatandaşlık düzeylerinin yaş değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık gösterdiği görülmüştür. Yaş grupları arasında siber zorbalık düzeyleri açısından anlamlı farklılıklar bulunmuştur ve genel olarak katılımcıların yaşları arttıkça siber zorbalık düzeylerinin düştüğü söylenebilir. Dijital vatandaşlık düzeyleri açısından ise sadece 18-25 yaş aralığı ile 36-50 yaş aralığı arasında anlamlı farklılık bulunmuştur.
Katılımcıların dijital vatandaşlık ve siber zorbalık ölçeği puanları ile günlük internet kullanma süreleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Yapılan tek yönlü varyans analizi sonucunda, sadece dijital vatandaşlık puanlarının günlük internet kullanma süresi değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Alt gruplar incelendiğinde, günlük internet kullanım süresi arttıkça dijital vatandaşlık puanlarının arttığı tespit edilmiştir. Siber zorbalık ölçeği puanları ise günlük internet kullanma süresi değişkenine göre anlamlı bir farklılık göstermemiştir.
Yapılan Pearson ilgileşim analizleri sonucunda, Siber Zorbalık Ölçeği ile Dijital Vatandaşlık Ölçeği arasında negatif yönlü düşük düzeyde anlamlı bir ilişkinin olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, Siber Zorbalık Ölçeği ve Dijital Vatandaşlık ölçeğinin alt boyutlarından bazıları arasında da anlamlı ilişkiler görülmüştür. Dijital etik, dijital hak ve sorumluluk, dijital hukuk ve dijital sağlık ile Siber Zorbalık Ölçeği arasında negatif yönlü düşük düzeyde anlamlı bir ilişki bulunurken, diğer alt boyutlar arasında anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır.
Yapılan basamaklı regresyon analizinde, dijital vatandaşlık ölçeğinin alt boyutları (dijital sağlık, dijital hukuk, dijital iletişim, dijital okuryazarlık, dijital erişim ve dijital etik) kullanılarak katılımcıların siber zorbalık puanlarındaki varyansın %18,8’ini açıkladığı görülmektedir.

TARTIŞMA VE SONUÇ

Elde edilen bulgular değerlendirildiğinde;

Bilgi ve iletişim teknolojilerinin yaygın kullanımı dijital vatandaşlık kavramını ortaya çıkarmış ve siber zorbalık gibi sorunlar da artmıştır. Bu çalışma, yetişkinlerin dijital vatandaşlık becerileri ile siber zorbalık davranışları arasındaki ilişkiyi inceleyerek, istatistiksel analiz yöntemiyle elde edilen verileri değerlendirmiştir.
Araştırmanın sonucuna göre, yetişkinlerin siber zorbalık düzeyleri yaşa göre farklılık gösteriyor ve yaş ilerledikçe siber zorbalık düzeyleri azalıyor. Farklı araştırmalar da siber zorbalık ile yaş arasında anlamlı bir ilişki olmadığını gösteriyor, ancak bazı çalışmalar yaşın siber zorbalık düzeyi üzerinde etkisi olduğunu belirtiyor.
Yetişkinler arasında yapılan bir araştırmada, erkeklerin kadınlara göre siber zorbalık düzeylerinin daha yüksek olduğu, ancak literatürde siber zorbalık ve cinsiyet arasındaki ilişki hakkında farklı sonuçlar elde edildiği belirtilmiştir.
Yetişkinlerin siber zorbalık düzeyleri, algılanan internet kullanım becerisine göre anlamlı farklılık gösterirken, günlük internet kullanım süresi ile farklılık göstermediği görülmüştür. Ayrıca, yüksek seviyede algılanan internet kullanım becerisine sahip katılımcıların, orta düzeyde algılayanlara göre daha fazla siber zorbalık düzeyine sahip olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte, araştırmalar internet kullanım sıklığı ile siber zorbalık arasında bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur.
Araştırmanın sonucuna göre, yetişkinlerin dijital vatandaşlık düzeyleri cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir ve bu bulgu literatürdeki diğer araştırmalarla uyumludur.
Bu araştırmaya göre, yetişkinlerin dijital vatandaşlık düzeyleri yaşa göre anlamlı farklılık gösteriyor ve 18-25 yaş arasındaki katılımcıların dijital vatandaşlık düzeyinin diğer yaş gruplarına göre daha yüksek bulunuyor.
Yetişkinlerin dijital vatandaşlık düzeyleri, algılanan internet kullanım becerisine(orta-yüksek) göre anlamlı farklılık göstermektedir ve katılımcıların algıladıkları beceri seviyesi yüksek olduğunda dijital vatandaşlık becerileri de daha yüksek olmaktadır.
Yetişkinlerin dijital vatandaşlık düzeyleri ve günlük internet kullanım süresi arasında anlamlı bir ilişki olduğu, günlük internet kullanım süresi arttıkça dijital vatandaşlık düzeylerinin arttığı görülmüştür.
Bu araştırmada, dijital vatandaşlık becerileri ile siber zorbalık arasındaki ilişki incelenmiştir. Bulgular, dijital vatandaşlık becerileri artarken siber zorbalığın azaldığını göstermektedir. Ancak, dijital iletişim becerileri arttıkça siber zorbalık da artmaktadır. Bu durum, sosyal medya üzerinden anonim hesap açma avantajının tehlikeli olabileceğini göstermektedir. Araştırmacılar, dijital iletişim becerilerinin kötü niyetli kullanımının siber zorbalığı arttırdığını belirtmektedirler. Ayrıca, sıkça internet kullanan dijital vatandaşların kendi ihtiyaçları doğrultusunda yaptıkları faaliyetlerin siber zorbalığı arttırdığı da belirtilmektedir. Bu sonuçlar, dijital vatandaşlık eğitiminin önemini vurgulamaktadır.
Dijital erişim arttıkça siber zorbalık düzeyinin de arttığı tespit edilmiştir. Devlet desteği ve eğitim stratejileri ile dijital erişim artırılabilir ve bu da siber zorbalık düzeyinin azalmasına yardımcı olabilir. Ancak yüksek dijital erişimi olan vatandaşlar da siber zorbalığın hedefi olabilir ve hatta düşük düzeyde siber zorba olma ihtimali ortaya çıkabilir. Bu nedenle, toplumsal olarak eşit dijital erişim sağlanmalıdır.
Araştırmada dijital okuryazarlık ile siber zorbalık tutumu arasındaki ilişki incelenmiş ve dijital okuryazarlık düzeyinin siber zorbalık tutumunu azalttığı yönündeki literatür bilgileriyle çelişen bir sonuç elde edilmiştir. Ancak, bilgi ve iletişim teknolojilerine yönelik bilginin artması siber zorbalık konusundaki farkındalığı artırarak siber zorbalığın azalmasına neden olabilir. Bu nedenle dijital medya okuryazarlığı, siber zorbalığın engellenmesinde etkili bir yöntem olarak görülmektedir.
Dijital hukuk becerisi ile siber zorbalık arasında negatif bir ilişki olduğu ve dijital hukuk becerisinin artmasıyla siber zorbalık düzeyinin azaldığı araştırmada tespit edilmiştir. Dijital hukuk, teknoloji kullanımını düzenleyen yasal düzenlemelerdir ve dijital vatandaşlar da dijital ortamlarda geçerli olan kanunları bilmelidirler.
Araştırma, dijital vatandaşlık ölçeği alt boyutları arasında siber zorbalık tutumu ile anlamlı bir ilişki bulunmamasına rağmen, dijital etik ve dijital hak ve sorumluluklar alt boyutlarının siber zorbalık tutumu ile negatif yönde düşük düzeyde anlamlı ilişkili olduğunu tespit etmiştir. Dijital ortamlarda etik sorunlar ortaya çıkabildiğinden, dijital güvenlik, dijital etik ve dijital hak ve sorumluluklar arasında bir bütünlük bulunmaktadır. Dijital güvenlik seviyesi yüksek olan kullanıcılar kendilerini korumak için birçok önlem alırken, bu önlemler diğer kullanıcılara zarar verebilecek şekilde siber zorbalık eğilimini artırabilir.
Araştırma, dijital sağlık ve siber zorbalık tutumu arasındaki ilişkiyi inceledi ve dijital sağlık becerisi artarken siber zorbalık tutumunun azaldığını gösterdi. Teknolojik cihazlar günlük yaşamda kolaylık sağlasa da yanlış kullanımı psikolojik ve fiziksel sorunlara yol açabiliyor. Dijital ortamlar genellikle olumsuzdur ve dijital vatandaşlar psikolojik sorunların farkında olmalıdır.
Araştırmaya göre, dijital ticaret ile siber zorbalık tutumu arasında anlamlı bir ilişki bulunmadığı görülmüştür. Dijital ortamlarda bireyselleştirilmiş mal ve hizmetlerin kolayca temin edilebilmesinin avantajları olduğu belirtilirken, dijital vatandaşların ticari faaliyetlerini güvenlik ilkelerine uyarak gerçekleştirmesi gerektiği vurgulanmıştır. Aksi takdirde çevrimiçi ortamlar dijital vatandaşların farklı risklerle karşı karşıya kalmasına neden olabilir.

SONUÇ VE ÖNERİLER

Bu çalışmanın sonuçları şöyle özetlenebilir:

Yetişkinlerin siber zorbalık davranışları ve dijital vatandaşlık becerileri arasında anlamlı bir ilişki vardır.
Bireylerin bilinçli internet kullanımına yönelmesi ile siber zorbalık riskleri önlenebilir.
Yetişkinlerin siber zorbalık düzeyleri yaş, cinsiyet ve algılanan internet kullanım becerilerine göre farklılık gösterirken, günlük internette harcanan süreye göre anlamlı bir farklılık göstermez.
Yetişkinlerin dijital vatandaşlık becerileri yaş, algılanan internet kullanım becerisi ve günlük internette harcanan süreye göre farklılık gösterirken, cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermez.
Dijital vatandaşlık becerilerinin alt boyutları olan dijital iletişim ve dijital erişim, dijital etik, dijital hak ve sorumluluk, dijital hukuk ve dijital sağlık ile siber zorbalık düzeyi arasında anlamlı bir ilişki vardır, ancak dijital okuryazarlık, dijital güvenlik ve dijital ticaret ile siber zorbalık tutumu arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

İNCELEME SONUÇLARI VE ÖNERİLER

Sonuç ve çıkarımım:

Bu araştırmada, katılımcıların siber zorbalık ve dijital vatandaşlık düzeyleri ile cinsiyet, algılanan internet kullanım becerileri, çalışma durumu, yaş ve günlük internet kullanma süresi değişkenleri arasındaki ilişkiler incelenmiştir.
Bulgular, erkeklerin siber zorbalık düzeylerinin kadınlardan daha yüksek olduğunu ve algılanan internet kullanım becerisi yüksek olanların siber zorbalık ve dijital vatandaşlık düzeylerinin daha yüksek olduğunu göstermiştir.
Ayrıca, katılımcıların yaşları arttıkça siber zorbalık düzeylerinin düştüğü ve günlük internet kullanım süresi arttıkça dijital vatandaşlık puanlarının arttığı anlaşılabilir.
Dijital vatandaşlık becerileri ile siber zorbalık davranışları arasındaki ilişkiyi inceleyen bir araştırmayı inceleyen bu çalışmada yetişkinlerin siber zorbalık düzeyleri yaşa, cinsiyete, kullanım süresi ve algılanan internet kullanım becerisine göre farklılık göstermiştir. Ancak, dijital vatandaşlık becerileri arttıkça siber zorbalığın azaldığı ve dijital iletişim becerilerinin kötü niyetli kullanımı siber zorbalığı arttırırken, dijital vatandaşlık eğitiminin önemli olduğu çıkarılabilir.

Önerilerim:

Daha geniş örneklem grupları kullanarak kültürel farklılıklar, sosyoekonomik durum ve eğitim seviyeleri gibi değişkenleri de dâhil ederek, siber zorbalık davranışlarını ve dijital vatandaşlık düzeylerini daha kapsamlı bir şekilde incelenebilir.
Bilinçli internet kullanımı eğitimi almış gruplar ve almamış grupları da çalışmaya dahil edebilir böylelikle verilen eğitimin dijital vatandaşlık ve siber zorbalıkta etkileri değerlendirilebilirdi.
Dijital vatandaşlık eğitimi programları geliştirerek, bu eğitimlerin siber zorbalık davranışları üzerindeki etkisini ölçülebilir.
Çevrimiçi etkileşimlerin farklı yönlerini ve kullanıcıların etkileşimdeki rollerini inceleyerek, siber zorbalığın ve dijital vatandaşlık düzeylerinin belirleyici faktörlerini daha iyi anlamak için araştırma yapılabilir.
Siber zorbalık yapan bireylerin günün hangi saatlerinde dijital ortamları daha yoğun kullandıkları, bu tarz saldırıları hangi saat dilimlerinde yaptıkları da araştırmaya dahil edilebilirdi.
Bu çalışmayı, farklı ülkelerdeki kültürel farklılıkları da dâhil ederek, uluslararası bir perspektiften genişleterek, farklı kültürlerdeki siber zorbalık davranışları ve dijital vatandaşlık düzeyleri arasındaki ilişkileri incelenebilir.

Bu eser Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.

Cahit Cengizhan

Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi’nden 1991 yılında mezun olduktan sonra Uşak Endüstri Meslek Lisesi’nde Teknik öğretmen olarak göreve başladı. 1993 Yılında Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Eğitim Bölümünde araştırma görevlisi olarak akademik çalışmalara başladı. 1998 yılında M.Ü. Teknoloji Eğitimi Yüksek Lisansı, 1999 yılında İ.Ü. İşletme Davranış Bilimleri Yüksek lisans tezlerini vererek başarıyla mezun oldu. 2001 yılından itibaren Marmara Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri bölümünde öğretim görevlisi olarak çalışmaya devam etmektedir. Yürüttüğü dersler arasında temel bilgisayar eğitimi, bilgisayar donanımı, bilgisayar ağları ve haberleşme, işletim sistemleri, web tabanlı programlama, açık kaynak kodlu yazılımlar, uzaktan eğitim, içerik geliştirme, eğitim yönetim sistemleri dersleri yer almaktadır. 2011-2016 yılları arası Atatürk Eğitim Fakültesi ve birimleri internet sayfaları, 2013-2015 yılları arasında Marmara üniversitesi internet sayfaları ve akademik idari birimler web sayfaları koordinatörü olarak görev yapmıştır. Çok sayıda seminer ve konferansta bildiri sunmuş, konuşmacı olarak katkı sağlamış, düzenleme ve yürütme kurullarında görevler almıştır. Akademik dergi, kongre, sempozyum, kurumsal ve kişisel web sayfaları hazırlayarak yayınlamıştır. ISO 27001 Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi Baş Denetçi Sertifikası sahibidir.

cahitcengizhan.com

Cahit Cengizhan

MAKALE İNCELEME: Yetişkinlerin Siber Zorbalık Davranımları İle Dijital Vatandaşlık Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

MAKALE ADI

YAZAR(LAR)

MAKALE KÜNYESİ (APA STANDARDI)