MARMARA ÜNİVERSİTESİ ATATÜRK EĞİTİM FAKÜLTESİ
BİLGİSAYAR VE ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ BÖLÜMÜ

2022-2023 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI BAHAR DÖNEMİ
BİLİŞİM ETİĞİ ve GÜVENLİK DERSİ

“Makale İnceleme ve Değerlendirme Raporu”

Hacer ENÜCÜK  120218050

 

İçindekiler

MAKALE ADI 3

YAZAR(LAR) 3

MAKALE KÜNYESİ (APA STANDARDI) 3

MAKALE ERİŞİM ADRESİ 3

GİRİŞ. 3

ARAŞTIRMANIN AMACI 4

YÖNTEM.. 4

ARAŞTIRMA MODELİ 4

EVREN ÖRNEKLEM / ÇALIŞMA GRUBU.. 4

VERİ TOPLAMA ARACI 4

VERİLER ve TOPLANMASI / UYGULAMA SÜRECİ 4

VERİLERİN ANALİZİ 5

BULGULAR ve TARTIŞMA.. 5

BULGULAR.. 5

TARTIŞMA VE SONUÇ.. 7

İNCELEME SONUÇLARI VE ÖNERİLER.. 8

 

MAKALE ADI

Mason’un Bilişim Etiği Boyutları Altında Vikipedi’nin İncelenmesi

YAZAR(LAR)

  • Şenay OZAN: Arş. Gör. Dr., Trakya Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü
  • Adile Aşkım KURT: Doç. Dr.,  Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü
  • Hatice Ferhan ODABAŞI: Prof. Dr., Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü

Yıl/ Sayı: 2014 /5(3)

MAKALE KÜNYESİ (APA STANDARDI)

Ozan, Ş. , Kurt, A. A. & Odabaşı, H. F. (2014). Mason’un Bilişim Etiği Boyutları Altında Vikipedi’nin İncelenmesi . Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry , 5 (3) , 62-75 . DOI: 10.17569/tojqi.53569

MAKALE ERİŞİM ADRESİ

https://dergipark.org.tr/tr/pub/tojqi/issue/21404/229412#article-authors-list

GİRİŞ

 Günümüz bilgi toplumunda bireyler ihtiyaçları doğrultusunda en kısa sürede ve en fazla bilgiye erişmek istemektedirler. Bu sebeple bireyler Web 2.0 araçlarına yönelmektedirler. Örnek olarak kullanıcıların içerik oluşturabilmelerine olanak tanıyan vikilerdir.

 Viki olarak akıllara ilk gelen Vikipedi (Wikipedia)’dir. Vikipedi kullanıcılar tarafından işbirliği içerisinde oluşturulan özgür, bağımsız, ücretsiz, reklamsız kar amacı gütmeyen bir internet ansiklopedisidir (Vikipedi, 2014a).

 Bilişim etiği ise bilim ve etiğin arasında bir alan olmasına ve onlara bağlı olmasına rağmen, hem anlayış için kavramsallaştırma hem de bilgisayar teknolojisinin kullanımı için ilkeler sağlayan kendi doğrusu içinde bir disiplindir (Kılıçer ve Odabaşı, 2006).

 Mason (1986) bilişim etiği boyutlarını gizlilik (Privacy), doğruluk (Accuracy), fikri mülkiyet (Property), ve erişebilirlik (Accesbility) olarak diğer sınıflamaları kapsayacak şekilde tanımlamıştır. Bunlar alanyazında İngilizce isimlerinin baş harflerinin kısaltması olan PAPA olarak kullanılmaktadır.

 Öğretmen adaylarının bilişim etiğini internet kullanıcılarının uyması gereken kurallar ve bilişim teknolojilerinin toplumun yararına kullanılması olarak tanımlandığı söylenebilir.

 Kılıçer ve Odabaşı (2006) yaptıkları çalışmasında bilişim etiğinin kazandırılması için bilgisayar öğretmenlerinin rollerinin önemli olduğunu belirtmektedirler.

 Bu doğrultuda başta BÖTE öğretmen adayları olmak üzere tüm öğretmen adaylarının bilişim teknolojileriyle gelen etik sorunlara karşı farkındalık oluşturmaları ve bilgilendirilmeleri için gereken önlemler alınmalıdır.

ARAŞTIRMANIN AMACI

Bu çalışmada Mason’un Bilişim Etiği boyutları altında Vikipedi’yi incelemek amaçlanmıştır.

YÖNTEM

ARAŞTIRMA MODELİ

 Bu çalışma nitel araştırma desenlerine uygun olarak desenlenmiştir. Nitel araştırma bireylerin yaşadıkları dünyayı ve buradaki tecrübelerini nasıl algıladıkları ve nasıl yorumladıklarını analiz etmek üzere geliştirilen araştırma yaklaşımıdır (Güler, Halıcıoğlu ve Taşğın, 2013).

 Nitekim bu çalışmada da araştırmanın katılımcılarını oluşturan Anadolu Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi (BÖTE) Bölümünde öğrenim gören sekiz öğretmen adayından, Vikipedi’deki etik boyutlarına ilişkin görüşleri istenmiştir.

 Katılımcıların BÖTE bölümünden seçilmesinin nedeni ise bilişim teknolojileri alanında eğitim verecek öğretmen adayları olarak diğer öğretmen adaylarına göre hem Web 2.0 teknolojileri hem de bilişim etiği hakkında daha yüksek farkındalığa sahip olduklarının düşünülmesi ve beklenilmesidir.

EVREN ÖRNEKLEM / ÇALIŞMA GRUBU

 Araştırmanın katılımcılarını; Anadolu Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi (BÖTE) Bölümünde öğrenim gören sekiz öğretmen adayı oluşturmaktadır.

VERİ TOPLAMA ARACI

 Nitel araştırma desenlerine uygun olarak desenlenen çalışmanın verileri Anadolu Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi (BÖTE) Bölümünde öğrenim gören sekiz öğretmen adayı ile yapılan küçük odak grup görüşmeleri aracılığıyla toplanmıştır.

Öğretmen adayları ile yapılan görüşmeler her bir sınıf düzeyinden bir erkek ve bir kadın olmak üzere ikişer kişilik dört adet küçük grup görüşmesi olarak gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Bu bağlamda veriler bilişim etiği ölçütleri altında düzenlenmiş ve bu ölçütler altında Vikipedi incelenmiştir.

VERİLER ve TOPLANMASI / UYGULAMA SÜRECİ

Bu çalışmada bilişim etiği boyutları altında üniversite öğrencilerinin Vikipedi kullanımları incelenmeye çalışılmıştır. Bu amaç doğrultusunda aşağıdaki araştırma sorularına cevap aranmıştır.

  • Öğrencilerin bilişim etiği boyutlarına ilişkin farkındalıkları nasıldır?
  • Bilişim etiği boyutları altında Vikipedi nasıl değerlendirilmektedir?
  • Öğrencilerin bilişim etiği boyutları çerçevesinde Vikipedi kullanım deneyimleri nasıldır?

Odak grup görüşmelerinde yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır.

VERİLERİN ANALİZİ

Öğretmen adayları ile yapılan görüşmeler her bir sınıf düzeyinden 1 erkek 1 kadın olmak üzere ikişer kişilik dört adet küçük grup görüşmesi olarak yapılmıştır. Görüşmeler ortalama 21 dakika sürmüştür.

  • Yarı yapılandırılmış görüşme formu Vikipedi hakkındaki görüşleriniz nelerdir?
  • Bilişim etiği hakkındaki görüşleriniz nelerdir?
  • Vikipedi’yi bilişim etiği altında nasıl değerlendirirsiniz? şeklinde açık uçlu sorulardan oluşturulmuştur.

Görüşme formunun son hali nitel araştırmalar konusunda deneyimi olan üç alan uzmanının görüşleri alınarak oluşturulmuştur. 

Araştırmanın birinci ve ikinci sorusuna yanıt aramak için “betimsel analiz” yöntemi üçüncü sorusuna yanıt aramak için ise “içerik analizi yöntemi” kullanılmıştır. Veriler bilişim etiği ölçütleri altında düzenlenmiş ve bu ölçütler altında Vikipedi incelenmeye çalışılmıştır.

BULGULAR ve TARTIŞMA

BULGULAR

Yapılan analiz sonucunda öncelikle öğretmen adaylarının bilişim etiğine ilişkin farkındalıkları belirlenmeye çalışılmıştır. Daha sonra ise katılımcıların bilişim etiği boyutlarında Vikipedi hakkındaki görüşleri incelenmiştir. Araştırmada Vikipedi kullanımları da ayrı bir konu olarak sunulmuştur.

Katılımcıların bilişim etiğine ilişkin bilgi düzeyleri ve katılımcıların bilişim etiği boyutları altında Vikipedi’ye ilişkin görüşleri:

“…bilgisayar internet üzerinden doğru bir bilgi paylaşımı bilginin güvenliği…”

“…bilginin güvenliği ve hani kullanım hakkı konusu…”

“internet kullanıcılarının uyması gerektiği kurallar”

“…bilgisayarla ilgili durumların halkın yararına daha çok hani kötü yöne değil de iyi yönde halkın yararı için kullanılması bilginin paylaşılması diyebilirim”

“Etik kavramını şey olarak düşünürsek uygunluk insanların kullanabileceği doğru bilgiler olarak tanımlarsak etik kavramı olmalı tabi doğru bilgiler olmalı ulaşılabilir olmalı.” şeklinde ifadeler kullanılmıştır.

Vikipedi’nin İncelenmesi:

1.Doğruluk

Doğruluk boyutu altında Vikipedi’ye ilişkin görüşler:

“İnsanlar fikirlerini orada rahatça sunar ama belkide yanlış şeyler söyleyebilirler”

“Hani yanlış bile olsa o bilgi birsürü insan o bilgiye bir şekilde rastladığı için yanlışta olsa düzeltilebiliyor o bilgi orda yani kalıcı değil değiştirme şansı var insanların” şeklinde ifadeler kullanılmıştır.

  1. Erişilebilirlik

Erişebilirlik boyutu altında Vikipedi’ye ilişkin görüşler:

“a dan z ye bütün konuları biliyor nerdeyse hani onlar hakkında bilgi sunabiliyor bize”

“insanlara özgür bir ortam sağlanmış oluyor bilgi paylaşımı insanların bilgiye ulaşımı noktasında fayda sağlandığı için aslında”

“kişilere bildiklerini paylaşabilecekleri kolay kullanımlı ve özgür bir ortam sağlamaktadır.” şeklinde ifadeler kullanılmıştır.

  1. Fikri Mülkiyet

Fikri Mülkiyet boyutu altında Vikipedi’ye ilişkin görüşler:

“Aktaran ismi genelde olmuyor hani kime ait olduğu pardon hani olmuyor”

“Başka yerlerden başka kaynaklardan aldığı bilgiyi direk koyması söz konusudur”

“Kaynakçanın tarihi nedir ya da alt dalları nedir falan bunların hepsini sırayla veriyor bu çok güzel birşey”

“Kesin bir kaynak göstermesi gerekiyor öyle herkes kaynak göstermeden bilgiyi paylaşmamalı Vikipedi’de” şeklinde ifadeler kullanılmıştır.

  1. Gizlilik

Fikri Mülkiyet boyutu altında Vikipedi’ye ilişkin görüşler:

“Başkalarının hak şeylerine saldırıda bulunmamalı zararlı içerik paylaşmadan”

“Mesela bizim edinmemiz gerekmez o bilgileri ve edindiğimiz taktirde karşı tarafa zarar verici bilgiler olabilir hani”. şeklinde ifadeler kullanılmıştır.

TARTIŞMA VE SONUÇ

Elde edilen bulgular değerlendirildiğinde;

  • Web 2.0 teknolojilerinin gelişmesi ile birlikte bireylerin bu teknolojilere ilişkin etik düşünme becerilerine sahip olması gerekliliğin altı çizilmelidir.
  • Bireylerin Web 2.0 teknolojilerini kullanırken etik değerlere uygun düşünmeleri ve karar vermeleri için bir eğitim almaları gerekmektedir.
  • Bu teknolojileri kullanırken bir sorun çıktığında bu teknolojilere ilişkin etik değerlere uygun çözümler getirilmelidir.
  • Bireylerde bilişim etiği hakkındaki sorunlara karşı farkındalık oluşturmaları ve bu sorunlara karşın etik değerlere uygun bir biçimde karar vermeleri konusu önem arz etmektedir.
  • Öğretmen adaylarının görüşleri incelendiğinde elde edilen bir diğer bulgu ise bireylerin Vikipedi ve diğer Web 2.0 araçlarının kullanımı konusunda bilinçsiz olmasıdır.
  • Bireylere Web 2.0 araçlarına yönelik okuryazarlık becerilerinin ve yetkinliklerinin kazanılması gerekmektedir.

İNCELEME SONUÇLARI ve ÖNERİLER

                           Web 2.0 araçlarının kullanımı ve Vikipedi’de kullanıcı sayısının da artmasıyla  birlikte bilişim alanındaki etik sorunların da artacağını düşünüyorum. Bundan dolayı bilgi okuryazarlığının yanında bireylere etik değerlerin kazandırılması önem arz etmektedir. Bilgi okuryazarlığı çeşitli kaynaklardan bilgiyi anlayabilme, kullanabilme, ulaşabilme olarak özetlenebilir. Bilgi okuryazarlığına sahip bireyler web araçlarını kullanırken etik değerlere uygun bir şekilde karar verebilecek ve karşılaşılan sorunlara karşı çözümler üretebileceklerdir.

Bu çalışmadaki başka bir önemli sonuç ise öğretmen adaylarının Web 2.0 araçlarına yönelik kullanımlarının yetersiz olmasıdır. Bireylere Web 2.0 araçlarına yönelik eğitimler verilmelidir. Kendilerini web 2.0 araçlarını kullanmada geliştirmeli ve yetkinlikler kazanmalıdırlar. Bilişim etiğine uygun düşünmeli, kararlarını bu ölçüde vermelidir.

Bireylerin Vikipedi’yi sadece bilgileri öğrenmeleri için değil aynı zamanda bilgiyi kullanabilmek veyahut bilgi girişleri yapmalarının sağlanması gerekmektedir. Öğrencilerin bu bağlamda bilgi üreticileri olmaları için gerekli etkinlikler, seminerler, eğitim programları düzenlenebilir. Bilişim teknolojileri öğretmenlerine de bu noktada büyük bir görev düşmektedir. Öğrencilerin bilgi üreticileri olmaları kapsamında olumlu ve verimli bir şekilde sorumluluklarını üstlenmelidir.  BÖTE aday öğretmenleri bu görevlerini gerçekleştirirken bireylerin bu ortamı bilişim etiğine uygun bir şekilde kullanmalarını da sağlamaları çok önemlidir. Bunun yanında mobil uygulama kullanımının ön planda olduğunu unutmamak gerekir. Vikipedi ortamının mobil uygulama araçlara taşınması gerektiği de düşünmelidir. Öğrencilerinin motivasyon kazanmaları da bilgi paylaşımları sonucunda olumlu ölçüde etkileyeceğini düşünüyorum.

 

Bu eser Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.