MAKALE İNCELEME: BÖTE ve Uzaktan Eğitim Öğrencilerinin Bilgisayar ve İnternet Kullanımına İlişkin Etik Dışı Davranışlarda Bulunma ve Maruz Kalma Durumları

Akgün, M. & Özgür, H. (2014). BÖTE Ve Uzaktan Eğitim Öğrencilerinin Bilgisayar Ve İnternet Kullanımına İlişkin Etik Dışı Davranışlarda Bulunma Ve Maruz Kalma Durumları. 9. Uluslararası Balkan Eğitim ve Bilim Kongresi

MAKALE ERİŞİM ADRESİ

https://www.researchgate.net/publication/327212254_BOTE_ve_uzaktan_egitim_ogrencilerinin_bilgisayar_ve_Internet_kullanimina_iliskin_etik_disi_davranislarda_bulunma_ve_maruz_kalma_durumlari

GİRİŞ

Bilgi ve iletişim teknolojilerinin toplumsal gelişime katkısını belirten bu ifadeler Tuncer ve Taşpınar’ın (2008) çalışmasında yer almaktadır. Ayrıca bilgisayar ve internetin eğitimde kullanımının öğrencilerin öğrenme becerilerini artırdığına dair bulgular Kulu’nun (2012) ve Arslan’ın (2013) çalışmalarında da vurgulanmaktadır.

Son yıllarda özellikle bilgisayar destekli eğitim uygulamalarının, uzaktan eğitim uygulamalarının ve e-öğrenme gibi çeşitli öğrenme ortamlarının artması bilgisayar ve internet kullanımının önemini daha da arttırmaktadır. Ayrıca tüm bu uygulamaların yanı sıra, öğrencilere verilen ödevler, sunum hazırlıkları, çevrimiçi konu anlatımları ya da çevrimiçi sınavlar, farklı tür projeler ve çeşitli araştırma konuları öğrencileri bu teknolojik cihazları daha sıklıkla kullanmaya teşvik etmektedir.

Tüm bu örnekler bilgisayar ve internet teknolojisinin eğitimde ne denli önemli olduğunun bir kanıtı olarak kabul edilebilir. Bireylerin eğitim ve öğretim hayatlarına ya da günlük hayatlarına yoğun bir şekilde girmiş olan bu teknolojilerin kullanımında da etik dışı davranışlar yaşanabilir. Çınar (2011)’in çalışmasında belirttiği gibi bilgisayar ve interneti en fazla kullanan kesim olan öğrenciler, bu teknolojik araçları her türlü faaliyetlerinde sıklıkla kullandıklarından, öğrencilerin bu teknolojik gelişimlerin kullanımında da etik dışı davranışlarda bulunmaları ya da bu tür davranışlara eğilim göstermeleri gibi durumlar yaşanabilir.

Öğrencilerin bu tür davranışlarda bulunmaması için öncelikle öğrencilere etik kavramı öğretilmeli, etik olan ve etik olmayan davranışlar konusunda da hem öğretim elemanının hem de öğrencinin bilinçlendirilmesi gerekmektedir.

Bu bağlamda gerçekleştirilen bu araştırmanın amacı, aktif bir teknoloji kullanıcısı olan Uzaktan eğitim öğrencilerinin ve Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Bölüm öğrencilerinin bilgisayar ve internet teknolojisini en çok ne amaçla kullandıkları, bu teknolojileri kullanırken bilişim etiğine ilişkin ne derecede etik dışı davrandıkları ve bu tür etik dışı davranışlara ne derece maruz kaldıklarının çeşitlik değişkenlere göre incelenmesidir.

ARAŞTIRMANIN AMACI

Bu araştırmanın amacı, Trakya Üniversitesi Uzaktan Eğitim öğrencilerinin ve Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü öğrencilerinin bilgisayar ve internet kullanımına ilişkin etik dışı davranışlarda bulunma ve etik dışı davranışlara maruz kalma durumlarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesidir.

YÖNTEM

ARAŞTIRMA MODELİ

Araştırma tarama modelinde desenlenmiştir.

Bu araştırmada, öğretmen adayları ve uzaktan eğitim öğrencilerinin bilgisayar ve internet kullanımındaki etik olmayan davranışlarda bulunma ve bu davranışlara maruz kalma durumları çeşitli demografik değişkenlere göre incelenmiştir.

EVREN ÖRNEKLEM / ÇALIŞMA GRUBU

Araştırmanın çalışma grubunu 2013-2014 öğretim yılı Bahar döneminde Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi BÖTE bölümünde öğrenim gören 71’i kadın (%45.5) ve 85’i erkek (%54.5) olmak üzere toplam 156 öğretmen adayı ve uzaktan eğitim ile öğrenim gören 30’u kadın (%23.4) ve 98’i erkek (%76.4) olmak üzere toplam 128 öğrenci oluşturmaktadır.

VERİ TOPLAMA ARACI

Araştırma verileri araştırmacılar tarafından geliştirilen, Erişim, Fikri Mülkiyet, Gizlilik ve Doğruluk olmak üzere dört ayrı bölümden oluşan 41 maddelik etik olmayan davranışlarda bulunma ve etik olmayan davranışlara maruz kalma anketi ile elde edilmiştir.

VERİLER ve TOPLANMASI / UYGULAMA SÜRECİ

MAKALEDE BU BÖLÜME DAİR BİR BİLGİ VERİLMEMİŞTİR..

VERİLERİN ANALİZİ

Araştırmada elde edilen veriler, istatistiksel çözümlemeleri gerçekleştirmek üzere araştırmacılar tarafından bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Verilerin çözümlemesinde betimsel istatistiklerden yararlanılmıştır.

BULGULAR ve TARTIŞMA

BULGULAR

Öğrenim görülen birim bazında yapılan incelemede bilişim teknolojileri öğretmen adaylarının interneti en çok sosyal ağlarda gezinme, film/video izleme ve dosya indirmek amacıyla kullandıkları en az ise çevrimiçi alışveriş amaçlı kullandıkları ortaya çıkmıştır. Öte yandan, uzaktan eğitim ile öğrenim gören katılımcıların en çok gazete/haber okumak, araştırma yapmak ve e-posta alıp/gönderme amacıyla en az ise oyun oynama amacıyla interneti kullandıkları gözlenmiştir.

Araştırmada elde edilen bulgular katılımcıların 100’ünün (%35.2) 6-8 yıldır bilgisayar kullandıklarını ve benzer şekilde katılımcıların büyük çoğunluğunun (113-%39.8) 6-8 yıldır internet kullandıklarını ortaya çıkarmıştır. Çalışma grubunun günlük ortalama internet kullanım sıklığı değişkenine verdikleri cevap incelendiğinde ise 103 katılımcının (%36.3) günlük ortalama 4-6 saat internet kullandıklarını göstermektedir.

Katılımcıların internet kullanım amaçları genel olarak incelendiğinde; en çok gazete/haber okuma, araştırma yapma ve sosyal ağlarda gezinme amaçlı kullanıldığı görülürken, en az oyun amaçlı kullanıldığı ortaya çıkmıştır.

Anket sonuçlarına göre, katılımcılar arasında en yaygın etik dışı davranışlar, korsan video ve müzik dosyalarını indirme, lisanssız yazılım kullanma, korsan dosyaları paylaşma ve lisans kırma yazılımlarını kullanma şeklinde gerçekleşmiştir. Bununla birlikte, katılımcıların en az gerçekleştirdiği etik dışı davranışlar, bilgisayar yazılımı ve donanımına zarar verme, başkalarına ait bilgisayar yazılımına ve donanıma zarar verme ve bilgileri silme davranışlarıdır. En az maruz kalınan etik dışı davranışlar ise başkasına ait kişisel bilgileri kopyalama ve izinsiz bir şekilde e-posta yoluyla paylaşmadır.

Erkek katılımcıların en çok başvurdukları etik olmayan davranışın kişisel bilgisayarında lisanssız yazılım kullanma ve bu davranışa maruz kalma olduğu belirlenirken, başkasına ait olan bilgisayardaki kişisel bilgileri kişinin izni olmadan kopyalama durumuna maruz kalması ile kişisel mesajları sahibinin izni olmadan diğer kişilere gönderme davranışında bulunması, en az gerçekleştirilen etik olmayan davranışlar olduğu sunulmaktadır. Öte yandan, kadın katılımcıların en çok başvurdukları ve maruz kaldıkları etik olmayan davranışın internetteki korsan müzik ve/veya video dosyalarını bilgisayarına indirme olduğu belirlenirken, başkasına ait bir bilgisayarın yazılım ya da donanımına bilerek ve isteyerek zarar verme davranışında bulunmaları ve ortak kullanım alanındaki bilgisayarlara kasıtlı olarak zararlı yazılım yükleme davranışlarına maruz kalmaları da en az gerçekleştirilen etik olmayan davranışlar olduğu görülmektedir.

Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi bölümü öğretmen adayları, lisanssız yazılım kullanımı ve korsan müzik/video indirme gibi etik olmayan davranışlara sıklıkla başvururken, rahatsız edici reklam e-postası gönderme ve zararlı yazılım yükleme durumları en az gerçekleşen davranışlar arasındadır. Uzaktan eğitim öğrencileri ise korsan müzik/video indirme davranışına sıklıkla başvururken, bilgisayar ağını gereksiz yere meşgul etme en çok maruz kalınan etik olmayan davranıştır. En az gerçekleşen etik olmayan davranışlar ise bilgisayar yazılım/donanımına zarar verme ve izinsiz mesaj gönderme olarak tespit edilmiştir.

TARTIŞMA VE SONUÇ

Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi ve Uzaktan Eğitim bölümleri öğrencilerinin bilgisayar ve internet kullanımına ilişkin etik dışı davranışlarının incelendiği bir araştırmada, katılımcıların genellikle 6-8 yıl arasında bilgisayar ve internet kullandığı ve 4-6 saat arasında günlük internet kullandığı belirlendi. Uzaktan Eğitim öğrencilerinin daha çok gazete/haber okuma, araştırma yapma, e-posta alıp/verme amaçlarıyla interneti kullandığı görülürken, BÖTE bölümü öğrencilerinin ise sosyal medya, dosya indirme ve eğlence amaçlı kullanımının daha fazla olduğu tespit edildi. Bu sonuçlar doğrultusunda BÖTE öğrencilerinin interneti daha verimli amaçlar için kullanmaları konusunda bilgilendirilmeleri gerektiği önerilebilir.

Çalışmada, genel olarak bütün katılımcıların ankete verdikleri cevaplar analiz edildiğinde, elde edilen bulgulara göre katılımcıların en çok internetteki korsan müzik ve/veya video dosyalarını bilgisayarına indirme ve kişisel bilgisayarında (netbook, laptop, tablet, cep tel vs.) lisanssız yazılım kullanma gibi etik olmayan davranışlarda bulunurken, yine benzer şekilde internetteki korsan müzik ve/veya video dosyalarını bilgisayarına indirme ve kişisel bilgisayarında (netbook, laptop, tablet, cep tel vs.) lisanssız yazılım kullanma gibi etik olmayan davranışlara en çok maruz kalma durumları ile karşılaştıkları sonucu elde edilmiştir.

Ankete göre, erkeklerin en çok lisanssız yazılım kullanma, en az ise kişisel mesajları izinsiz gönderme davranışlarında bulundukları ve en çok lisanssız yazılım kullanma ile en az başkasına ait kişisel bilgileri izinsiz kopyalama durumlarına maruz kaldıkları görülürken, kadınların en çok korsan müzik/video indirme, en az ise başkasına ait bilgisayarların yazılım/donanımına zarar verme davranışlarında bulundukları ve en çok korsan müzik/video indirme ile en az ortak kullanım alanındaki bilgisayarlara kasıtlı olarak zararlı yazılım yükleme davranışlarına maruz kaldıkları tespit edilmiştir. Kadınların erkeklere oranla bilgisayar ve internet kullanımında daha etik davrandığı sonucuna varılmıştır. Bu bulgular, kadınların internet kullanımında daha duyarlı olduğu ve yanlış yapmamak için etik olmayan bir davranışta bulunmama eğiliminde olduklarına işaret etmektedir. Benzer sonuçlar daha önce yapılan araştırmalarla da uyumludur (Uysal, 2006; Yüce, 2010; Genç, Kazez ve Fidan, 2013).

Genel olarak katılımcıların bölüm bazında ankete verdikleri cevaplar dikkate alındığında BÖTE bölümü öğrencilerinin en yaygın etik olmayan davranışları lisanssız yazılım kullanma ve korsan müzik/video indirme olduğu görülmüştür. Ayrıca, Uzaktan Eğitim öğrencilerinin de benzer davranışlarda bulundukları tespit edilmiştir. Bu öğrencilerin en çok maruz kaldığı etik olmayan davranışlar ise korsan müzik/video indirme ve ortak kullanım alanındaki bilgisayarların yazılım/donanımına zarar verme şeklindedir. Ortak kullanım alanındaki bilgisayar ağını gereksiz yere meşgul etme ve kişisel mesajları izinsiz gönderme ise Uzaktan Eğitim öğrencilerinin en çok maruz kaldığı etik olmayan davranışlardan biridir.

SONUÇ VE ÖNERİLER

Sonuç olarak çalışmamızdan ve alan yazından (Masrom ve Ismail, 2008; Pınar, Çakırel ve Toker, 2013; Namlu ve Odabaşı, 2007, Yoon, 2011; Kavuk, Keser and Teker, 2011; Kurtulmuş ve Ardıç, 2013) elde edilen bulgulara göre, teknolojiyi kullanan kişilerin bilgisayar ve internet kullanımında etik davranma ve tür etik olmayan davranışlara maruz kalmamalarına ilişkin bilinçlendirilmesi ve gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. Bu durumu sağlamak için ilk olarak eğitimcilere büyük görevler düşmektedir. Uysal (2010)’un ifade ettiği gibi eğitimcilerin bilişim teknolojilerini kullanmanın yanında, bu tür teknolojilerin etik kullanımı konusunda öğrencilerine örnek olacak ölçüde bilgi, beceri, deneyim ve tutuma sahip olmaları gerekmektedir.

Ayrıca eğitimciler ders saatleri içerisinde öğrencilerine sadece bilişim teknolojilerinin etik kullanımına ilişkin değil, genel olarak etik kavramının özüne ilişkin bilgiler vermelidir. Bu bilgiyi aktarırken aynı zamanda doğru veya yanlışın ne olduğunu öğretmek yerine, doğru veya yanlışın neden olduğunun öğretilmesi gerekmektedir. (Kılıçer ve Odabaşı, 2007) Bununla birlikte bilişim teknolojilerin etik kullanımı ile ilgili uluslararası toplulukların belirlemiş olduğu etik kurallar ele alınarak işlenmeleri ve gerekli açıklamalar ile öğrencilere kazandırılmalıdır. Çünkü verilen etik eğitimi ile toplumun her konuda daha ahlaklı, daha erdemli ve daha bilinçli olması sağlanabilir.

Etik ile ilgili ifadeye katkı sağlamak açısından Özpinar, Kazaskeroğlu ve Öz (2010)’un yaptığı çalışma sonucu, etik konusunda eğitim alan kişilerin anket sorularına verdikleri cevaplar incelendiğinde bu dersi almayanlara oranla çok daha etkin ve bilinçli vermiş oldukları cevaplar bu konuda verilmiş olan eğitimin katkısının olduğu ifade edilmektedir. Bu araştırma sonucundan da görüldüğü gibi her konudaki etik eğitimi kişinin bilinçlenmesine olanak vererek, kişinin her türlü olaya, her türlü fikre ya da kişiye karşı daha saygılı yaklaşmasını sağlayarak, her alanda yaşanan olumsuz davranışların azalmasına etki edebilir.

Bu fikirler doğrultusunda araştırmadan elde edilen bulgular kapsamında birtakım öneriler aşağıda ifade edildiği gibi ortaya konulabilir:

Yöneticilere, akademik personele, idari personel ve öğrencilere etiğin temel felsefesini anlatmanın yanında birde doğruluk, gizlilik, fikri mülkiyet ve erişim gibi bilgi çağının dört temel etik sorunu hakkında eğitim ve seminerler verilebilir.

Akademik etik, meslek etiği, bilişim etiği ve genel etik konularında yazılı kurallar okullarda herkesin görebileceği alanlarda gösterilebilir.

Bölümlerde genel etik ve bilişim etiği ile ilgili dersler açılabilir.

Öğretim elemanları kendi dersleri içerisinde konularıyla ilgili gerekli durumlarda etiğin önemi ve uyulması gereken kurallardan kısaca bahsedebilir.

Etik kuralları içeren kitapçıklar ya da broşürler hazırlanıp, tüm öğrenci, akademik ve idari personele dağıtılabilir.

İNCELEME SONUÇLARI VE ÖNERİLER

Katılımcıların internet kullanım amaçlarına bakıldığında en az olan kullanım amacı benim de düşündüğüm şekilde oyun oynamaktı. İnternetin kullanım amaçlarında en çok kullanılmasını beklediğim sosyal ağlarda gezinmeyken sonuç gazete/haber okuma çıktı. Ankete katılan öğrencilerin etik olmayan davranışlar arasında internetteki korsan video ve müzik dosyalarını bilgisayarına indirme ve bu dosyaları başkalarıyla paylaşması en fazla sergiledikleri davranış olduğunu hatırlıyorum. En az sergiledikleri davranış ise ortak kullanım alanlarında bulunan bilgisayarların yazılımına ve/veya donanımına zarar vermeleriydi. Erkeklerin en çok başvurduğu etik olmayan davranışın kendi bilgisayarında lisanssız yazılım kullanması da hatırlayabildiğim başka bir madde. Son olarak bölüm bazında BÖTE bölümünün ankete katılan öğrencilerinin en çok kullandığı etik olmayan davranış lisanssız yazılım kullanma ve korsan müzik ve/veya video dosyalarını indirme olduğunu da hatırlıyorum.
Bu makale ile ilgili önerilerim aşağıdaki gibidir.
İnterneti kullanırken dikkatli olmanız gerekmektedir. İnternet, sınırsız bilgiye erişmek için harika bir araçtır, ancak bu aynı zamanda bilgisayar korsanları ve dolandırıcılar için de bir fırsattır. Bu nedenle, interneti kullanırken dikkatli olmak ve güvenilir kaynaklardan araştırma yapmanın önemli olduğunu düşünüyorum.
Etik dışı davranışlardan kaçınmalısınız. Kendi davranışlarınızda da etik kurallara uygun davranmaya özen gösterin. Öğrencilerin birbirlerine karşı nazik ve saygılı olmaları, öğrenme ortamının daha sağlıklı ve daha iyi bir şekilde işlemesini sağlayacaktır.
Güvenilir kaynaklardan indirme yapın. Bilgisayarınıza veya telefonunuza indirdiğiniz uygulama veya dosyaların doğru kaynaklardan indirildiğinden emin olun. Güvenilmeyen kaynaklardan yapılan indirmeler, zararlı yazılımların cihazınıza bulaşmasına neden olabilir.
Sosyal medya hesaplarınızdaki paylaşımlarınıza dikkat edin. Paylaştığınız içeriklerin etik kurallara uygun olmasına özen gösterin. Ayrıca, diğer kullanıcıların paylaşımlarına da saygılı olun ve rahatsız edici içerikler yayınlamaktan kaçının.
Kısaca belirtmem gerekirse, bilgisayar ve internet kullanımının artmasıyla birlikte etik dışı davranışlar da artmaktadır. Ancak, yukarıda önerdiğim maddeleri uygulayarak öğrencilerin bu tür davranışlarla karşılaşma ve maruz kalma risklerini azaltmak mümkün olabilir.

Bu eser Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.

Cahit Cengizhan

Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi’nden 1991 yılında mezun olduktan sonra Uşak Endüstri Meslek Lisesi’nde Teknik öğretmen olarak göreve başladı. 1993 Yılında Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Eğitim Bölümünde araştırma görevlisi olarak akademik çalışmalara başladı. 1998 yılında M.Ü. Teknoloji Eğitimi Yüksek Lisansı, 1999 yılında İ.Ü. İşletme Davranış Bilimleri Yüksek lisans tezlerini vererek başarıyla mezun oldu. 2001 yılından itibaren Marmara Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri bölümünde öğretim görevlisi olarak çalışmaya devam etmektedir. Yürüttüğü dersler arasında temel bilgisayar eğitimi, bilgisayar donanımı, bilgisayar ağları ve haberleşme, işletim sistemleri, web tabanlı programlama, açık kaynak kodlu yazılımlar, uzaktan eğitim, içerik geliştirme, eğitim yönetim sistemleri dersleri yer almaktadır. 2011-2016 yılları arası Atatürk Eğitim Fakültesi ve birimleri internet sayfaları, 2013-2015 yılları arasında Marmara üniversitesi internet sayfaları ve akademik idari birimler web sayfaları koordinatörü olarak görev yapmıştır. Çok sayıda seminer ve konferansta bildiri sunmuş, konuşmacı olarak katkı sağlamış, düzenleme ve yürütme kurullarında görevler almıştır. Akademik dergi, kongre, sempozyum, kurumsal ve kişisel web sayfaları hazırlayarak yayınlamıştır. ISO 27001 Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi Baş Denetçi Sertifikası sahibidir.

cahitcengizhan.com