İçindekiler
- Giriş
- Elektronik Delil Toplanırken Uyulması Gereken Etik İlkeler
- Elektronik Delil Toplanırken Yapılması Gereken İşlemler
- Canlı Analiz
- İmaj Alma
- Hash Değeri
- Zaman Damgası
- Koruma Zinciri
- Sonuç
- Kaynakça
Giriş
Elektronik delilleri toplarken hukuka uygun şekilde hareket edilmelidir. Ülkenin almış olduğu kararlar neticesinde arayabilmek ve el koyabilmek için yazılı bir hâkim veya savcı kararının olması gerekir.
Bilişim teknolojilerinin günümüzde suç olarak kullanılabilmesine karşın bu suçla ilgili delilleri de içinde bulundurmaktadır. Delillerin elde edilmesi oldukça zordur. Genellikle müdahale eden görevli kişi delilin bulunduğu cihaza farklı bir cihaz ile bağlanarak delili elde etmeye çalışır. Bu yüzden olaya müdahalede bulunan görevli personelin delili tanıması, koruması ve delil olma ihtimali olan verileri iyi tanıması oldukça önem arz etmektedir
Elektronik Delil Toplanırken Uyulması Gereken Etik İlkeler
Elektronik delil toplanırken adli sürecin başlangıç safhasında olunduğundan delil bütünlüğünün korunması oldukça önemlidir. Elektronik cihazın en ufak hareketi bile veri kaybına veya veri değişikliğine sebep olabileceğinden verilerin zarar görmesi söz konusu olabilmektedir. Bu durumun yaşanmaması adına görevli personelin oldukça dikkat etmesi gerekmektedir. Olay yerinde yapılacak hatalar delillerin gerçekliğini bozabilir ve hukuki sürecin seyrini değiştirebilir. Bu yüzden olayı inceleyen ekip olay anında kullanacağı materyallerin testini yapıp hazır etmeli ve delilin güvenliği sağlamalıdır. Bu da yalnızca uzman adli bilişimciler tarafından gerçekleştirilebilmektedir. Cihaza uzaktan erişilip delillerin yok edilmemesi için elektromanyetik cihazlar ve bunları destekleyen yazılımlar bulundurulmalıdır. Yeterli eğitimi almamış kişilerin olaya karışıp müdahale etmesi delilin en başından sonuçsuz olmasına sebep olabilir. Elde edilen her delile etiket basılıp her nesneye envanter listesi oluşturulmalıdır. Ayrıca delil elde edilirken tutanağa tabi tutulmalıdır. Çünkü tutanaklar delilin delil olabilme olanağını güçlendirmektedir.
Elektronik Delil Toplanması Aşamasında Yapılması Gereken İşlemler
Elektronik cihazların hassas olması nedeniyle uygun koşullarda ve uygun şekilde toplanması gerekmektedir. Delilin doğruluğunu sağlayıp bütünlüğünün bozulmaması adına aşağıdaki işlemler yapılmalıdır.
Canlı Analiz
Delili toplamak için gelen ekipler inceleyecek oldukları elektronik cihazların düzgün bir şekilde kapatılmasından ve muhafaza edilmesinden sorumludur. Bu aşamadan sonra depolama birimlerinin imajı alınır. Bu işlem sırasında bilgisayarın yeniden başlatılmaması veya kapatılmaması için gerekli cihazlar bağlanıp elektrik kesintisine karşı tedbir alınır. Uçucu verilerin toplanabilmesi için kurulum gerektirmeyen canlı analiz yazılımları kullanılmaktadır. Bu sayede depolama birimlerine ekleme yapmadan orijinalliğini bozmadan ilgili işlemler yapılabilmektedir. Bu veriler delil niteliği taşıdığı için canlı analiz sırasında kayıt altına alınmalıdır. Bu bağlamda bilgisayar açık haldeyken kapatılmadan önce canlı analiz yapmak oldukça önemlidir. Aksi durumda bazı verilerin kaybedilmesi ve tekrar elde edilmesinin imkansız hale gelmesi söz konusu olabilmektedir.
İmaj Alma
İmaj alma işlemi birebir kopyalama işlemidir. Delilin orijinalinin elde edilemeyerek kopyasının elde edilmesi durumunda ve bu kopyanın kopyasının bilirkişiye sunulması delil olarak kabul edilmemektedir. Fotokopi üzerinden sahtecilik yapıldığından gerçek delilin elde edilmemesi durumunda kopya olduğu iddia edilen delilin delil olarak kabul edilmesi suçun aydınlatılabilmesi adına mümkün değildir. Adli imaj gizli bölümleri, verileri, depolama birimlerini ve diğer verileri de kapsamaktadır. İmaj alınırken orijinal delildeki verilerin değişmemesi için işlemler adım adım uygulanmalıdır. İmaj almanın amacı verilerin doğruluğunu koruyabilmektir. Şüphelinin sonradan verilerin değiştirilmiş olduğunu savunmasını engellemek amaçlanmıştır.
Hash değeri(Veri Bütünlüğü)
Delille ilgili üzerinde durulması gereken en önemli noktalardan biri de bütünlüktür. Bütünlüğün sağlanabilmesi için elektronik cihazın orijinal halinin kullanıldığına ilişkin ispat yapılmalıdır. Depolama birimlerinden alınan imaj işleminin hash değerinin tespit edilmesi gerekmektedir. Ve ardından tutanak tutularak kayıt altına alınmalıdır. Hash değeri tespit etme algoritmaları imaj alma sırasında ve imaj aldıktan sonra da her dosya için uygulanabilmektedir. En çok kullanılan hash algoritmaları MD5 ve SHA’dır. Hash algoritmasından alınan ilk ve son değer birbiriyle aynı olması durumunda delilden alınan kopyanın değiştirilmediği sonucuna varılmaktadır. İmajdan önce ve sonra alınan hash değerlerinin farklı olması durumunda ise delillerin geçerliliği tartışma konusu olacaktır.
Zaman Damgası
Zaman damgası adli bilişim açısından önemli bir yere sahiptir. Çünkü bu süreçte belirli anların tam olarak zamanını bilmek gerekmektedir. Zaman damgası elektronik cihazın değiştirildiği, üretildiği, alındığı, kaydedildiği ve gönderildiği zamanı tespit eden elektronik alettir. Bu sayede delilin üzerinde oynama yapılıp değiştirilip değiştirilmediği hususunda sonuç elde edilebilmektedir.
Koruma Zinciri
Bu aşama delilin fiziken veya elektronik olarak toplanması, saklanması ve başka bir yere transfer edilmesini gösteren kronolojik belgelendirme anlamına gelmektedir. Bu sayede delillerin bütünlüğü sağlanabilmektedir. Mahkemede delilin geçerliliği konusunda belge niteliği taşımaktadır. Koruma zinciri delile ne zaman kim tarafından temas edildiği hususunda açıklayıcı niteliktedir. Bu konuda yapılan eleştirilerin sebebi ise koruma zincirinin belgeye bilgisayar ile değil insan eliyle işleniyor olmasıdır.
Sonuç
Günümüzde bilişim sistemlerinin gelişimiyle bilişim sistemleri suçların işlenmesinde ve bu işlenen suçların ispatında önemli bir unsur olmuştur. Elektronik delil ceza yargılanmasında ispat aracı olmuştur. Delile ilk müdahaleden mahkemeye getirilinceye kadar geçen süreçte görevli personelin delile özenle dikkat ederek görevini layıkıyla yapması gerekmektedir . Bu yüzden elektronik delilin toplanma aşamasında etik ilkelere uyulmalı ve delil bütünlüğünün bozulmaması adına delil toplanırken gerekli işlemlerin yapılması hukuki sürecin bozulmaması veya yanlış ilerlememesi için büyük önem taşımaktadır.
KAYNAKÇA
Kılıç , M., & Çakır, H. (2013). “Bilişim Suçlarına İlişkin Delil Elde Etme Yöntemlerine Genel Bir Bakış”. Polis Bitimleri Dergisi, 15 (3) ,23-44.
Başlar, Y. (2020). “Elektronik Delilin Toplanması Ve Muhafazası”. Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 10 (1) ,77-107.
YASİNTİMUR, A. (2020) ,Delil Toplama ve Analiz Sürecinde Uygulanan Kurallar, Web:https://www.difose.com.tr/delil-toplama-analiz-surecinde-uygulanan-kurallar/ adresinden 01.06.2021 tarihinde alınmıştır.
OKAN, B. (2020) Ceza Yargılanması Açısından Elektronik (Dijital) Kanıt, Web:http://www.bakiokan.av.tr/#!post-106-CEZA%20YARGILAMASI%20A%C3%87ISINDAN%20ELEKTRON%C4%B0K%20(D%C4%B0J%C4%B0TAL)%20KANIT adresinden 02.06.2021 tarihinde alınmıştır.
Öne Çıkarılan Görsel: https://bilirkisiraporlari.com/wp-content/uploads/2018/08/adli-bilisim-nedir.jpg
Bu makale smallseotools sitesi üzerinden 03.06.2021 tarihinde kontrol edilmiştir.
Makale, benzerlik değeri ile kabul edilmiştir. Results Completed: 100% Plagiarism: %2 Unique: %98
Bu eser Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.
Liseli öğrenimimi 2017 yılında istanbul’da tamamladım bir süre sonra tekraradan aynı şehirde gelişimime yardımcı olacağını düşündüğüm için Marmara Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi bölümüne yerleştim. Tekonolojiye olan merakım bu bölümü seçmemdeki en büyük etkendi. Okulda öğretilenlere bağlı kalmayıp öğrendiklerimin üzerine ekleyerek mezun olmadan iş hayatına hazır hissetmeyi ve bu alanda kendimi geliştirmeyi hedefliyorum. Yeni bilgiler öğrenmeyi ve öğrendiğim bilgileri çevremdeki insanlarla paylaşmayı çok severim. Temel düzeyde fotoğraf ve video montajı ile ilgili bilgim var. Yüzmekten, masa tenisi oynamaktan, badminton oynamaktan, farklı yerlere seyahat etmekten, müzik dinlemekten, sevdiğim yemekleri yapmaktan, kamp yapmaktan ve hayvanları beslemekten hoşlanırım. Ayrıca futbol ve voleybol oynamayı ve izlemeyi çok severim. Geleceğe dair hedeflerime gelecek olursak kendimi geliştirip mobil uygulama yazabilen yazılımcı olmak istiyorum.
konu: 12.6. Adli Bilişim (Forensics), Dijital Delillerin Elde Edilmesi ve Hukuka Uygunluğu