İçindekiler

  • Özet
  • İntihal ve Etik Dışı Davranış Nedir?
  • İntihal Kapsamında Etik Dışı Uygulamalar
  • Öğrencilerin Yaptığı Etik İhlaller
  • Ülkemizde Alınan Bazı Önlemler
  • Bazı İntihal Programları
  • Sonuç
  • Kaynakça

Özet

Eğitimde teknoloji kullanımı bir yandan önemli kolaylıklar sağlarken, diğer yandan internet teknolojisi sayesinde öğrencilerin materyalleri yeniden yazmaları gerekmemekte ve her türlü yazılı materyal kopyala-yapıştır yöntemi ile kullanılabilmektedir. Bu davranış internet yolu ile yapılan etik ihlallerini de ardından getirmektedir. Yapılan ödevler, makale çalışmaları, projeler incelendiğinde atıf yapmadan bir başkasının sözünün kopyalandığı, bir başkasının eserinden kendisininmiş gibi bahsettiği vb. durumlar görülmektedir. Bu makale kapsamında yapılan etik ihlallerden, etik ihlallerin neler olduklarından ve bunların önüne geçilmek üzere nerelere başvurulabileceğinden bahsedilmektedir.

İntihal ve Etik Dışı Davranış Nedir?

İntihal “başkalarının yazılarından bölümler, dizeler alıp kendisininmiş gibi gösterme veya başkalarının konularını benimseyip değişik biçimde anlatma” olarak tanımlanmaktadır (TDK, 2007).

Etik dışı davranış kavramı ise ABD Sağlık Bakanlığı ve İnsan Servisleri bölümünün de ifade ettiği gibi “Bilimsel bir ortam içerisinde araştırmanın amaçlanması, tasarımı, iletilmesi ya da rapor edilmesi için genel olarak kabul görmüş kurallardan ciddi bir şekilde sapma, yalan söyleme, uydurma, tahrif veya taklit etme, değiştirme, aşırmacılık veya benzer uygulamalar olarak tanımlanmıştır. “(TÜBA,2002,37)

Bilimsel araştırmaların temelinde süreklilik ve daha önce yapılan araştırmalardan, yazılan makalelerden haberdar olunması gereği yatmaktadır. Her bilimsel araştırma daha önce yapılmış araştırmalar üzerine geliştirilmiştir. Yapılan çalışmaların yayın içinde aktarımında/kullanımında bazı kurallara uyulması, kullanılan kaynakların yine belirli kurallara göre belirtilmesi esastır. Bilimsel araştırma yürütme ve araştırma sonuçlarını yayma aşamasında bilerek veya bilmeyerek yapılan hatalar araştırmanın güvenilirliğini zedelediği gibi ilgili bilimin dalına da zarar vermektedir. Bilimsel iletişim sürecinde genellikle “etik dışı” olarak tanımlanan bu davranışlar içine “sahtecilik”, “intihal/aşırmacılık ”, “uydurmacılık” ve “yinelenen yayın yapma” gibi istenmeyen uygulamalar girmektedir. Bu kavramlar içinde sıkça karşılaştığımız intihaller sadece akademik çevrelerin değil, sanat ve edebiyat dünyasının da yaşadığı bir sorundur.   (Uçak, N. Ö., & Birinci, H. G. 2008)

Plagiarism.org (2014)’a göre intihal kapsamı içerisine aşağıdaki etik dışı uygulamalar dâhil edilebilmektedir:

    • Başkasının eserini kendisininmiş gibi göstermek
    • Atıf yapmadan kaynak göstermeden bir başkasının sözünü ve fikrini kopyalamak
    • Kaynakçada kaynağın ismini belirtmemek
    • Alıntının kaynağı hakkında yalan/yanlış bilgi vermek
    • Atıf yapmadan ve belirtmeden sözcükleri değiştirerek bir cümle yapısını kopyalamak
    • Bir kaynaktan çok fazla söz ve fikir, kaynak gösterilsin ya da gösterilmesin, kopyalanarak raporun büyük bir kısmını oluşturmasıdır.

 

 

Öğrencilerin Yaptığı Etik İhlaller

Öğretmenlerin öğrencilere yıl sonu ödevi, ders içi ödevi veya makale yazmaları için bir ödev vermeleri sonucunda öğrenciler yaptıkları bu ödevleri internet üzerinden buldukları farklı makalelerden derleyerek bir bütün haline getirmekte ve öğretmenlerine teslim etmektedir. Başkalarının fikri mülkiyetlerini hiçe sayarak yaptıkları bu davranış hakkında bazıları bilgi sahibi iken bazıları ise bunun normal bir şey olduğunu düşünmektedir. Yaşanan pandemi süreci nedeniyle internet üzerinden yapılan araştırma ödevlerinde internet yolu ile yapılan bu etik dışı davranış yaygınlaşmıştır. Öğrencilerin ödevleri intihale tabii tutulduğunda ödevin çoğunun kopyala-yapıştır şeklinde yapıldığını görebiliriz. Bunların önüne geçmek yazılan makalelerin sahiplerini koruyabilmek için intihal programları geliştirilmiştir. Peki bunun için ülkemizde ne gibi önlemler var ve hangi sitelerden intihal kontrolü yapabiliriz biraz inceleyelim.

Ülkemizde Alınan Bazı Önlemler

Ülkemizde ise TÜBİTAK, bilimsel alanda sahtekarlığın tanımlanması ve önlenmesine yönelik bir dizi çalışma yürütmektedir. TÜBİTAK tarafından kurulan “Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu” bu oluşumlara örnektir. Ayrıca TÜBA tarafından 2006 yılında “Bilim Etiği Kurulu” oluşturulmuştur. TÜBA Bilim Etiği Kurulu 1 Aralık 2001 tarihinde ortak yapılan toplantıda konuyla ilgili 6 temel ilkeyi benimseyerek kamuoyuna duyurmuştur. Bu ilkeler bilimsel verilerin gerçeğe uygunluğu; bilimsel araştırmanın çevre ve insanlara zarar vermemesi gereği; bilim insanlarının topluma karşı sorumlulukları ; araştırmaya katkı veren kişilerin araştırmada adlarının yer alması; kaynak göstermede, alıntı yapmada kurallara uyulması; eğitimde ve akademik etkinliklerde etik kurallara bağlı kalınması şeklinde özetlenebilir (TÜBA, 2001).

 

Bazı İntihal Programları

Makaleler aşağıdaki program veya sitelere yüklenerek analiz edilmekte ve özgünlük raporu ile benzerlik indeksi elde edilebilmektedir.

  1. Anti-Plagiarism
  1. DupliChecker
  1. PaperRater
  1. Plagiarisma.net
  1. PlagiarismChecker
  1. Plagium
  1. PlagTracker
  1. Viper
  1. SeeSources

 

SeeSources:

Bu internet sitesinde kontrol etmek istediğiniz belgeyi bilgisayarınızdan, buluttan veya kopyalayıp yapıştırarak gösterilen kutucuğa yüklüyoruz. Daha sonra intihali kontrol et butonuna bastıktan sonra intihal oranını ve benzersizlik oranını kolayca görebiliyoruz.
Bu  sitenin amacı, intihalin eğitim ve öğretim kurumları üzerindeki etkisini azaltmaya yardımcı olmaktır. Eğitimde yaşadığımız öğrencilerin bilgileri direk kopyala yapıştır yoluyla ya da başka yerlerden parça parça alarak ödev yapması ve bu aldıkları metinleri kaynakça olarak göstermemeleri sorununa çözüm oluşturmaktır. Burada atıf yapılan yerler kolayca renklerle belirtilerek kolay bir şekilde göze çarpmaktadır.
*.rtf, *.doc, *.docx, *.pdf  *.html biçimindeki belgelerinizi sistemde belirtilen alana yükleyerek dakikalar içinde yapmış olduğunuz veya yapılmış olan intihalleri görebilirsiniz. 

 

DupliChecker:

İnternet sayfasında kolay ve hızı bir şekilde dosyalarınızı (uzantıları .tex, .txt, .doc, .docx, .odt, .pdf, .rtf olacak şekilde) paylaşarak ya da URL adresi sayesinde intihal programına tabii tutabilirsiniz. 1000 kelimeye kadar dosyanızın intihaline bakabilir ya da go pro yükseltmesi ile 25.000 kelimeye kadar olan makale, yazı vb intihal uygulanacak dosyanızı tarayabilmektedir. 1000  kelimeye kadar ücretsiz olarak kullanılabildiği gibi kelime sayısını arttırmak istediğinizde ücret ödemeniz gerekmektedir. Yazılan makalenin intihal oranını düzeltmek içinde bu siteden yararlanılabilmektedir. Makalenizde nerelerde intihal olduğunu da görebilirsiniz.

Kullanımı çok kolay bir site. Siteye girdiğinizde karşınıza çıkan ekranda “Lütfen metninizi girin ve İntihal Kontrol Et’e basın” şeklinde bir kutucuk göreceksiniz. Burada isterseniz metninizi kopyala yapıştır yapabilir isterseniz de kutucuğun aşağısından dosyanızı ekleyerek hızlı bir şekilde makalenizin intihaline bakabilirsiniz.
İntihal oranı açıklandığında sayfanın altında nerelerde intihal yaptığınızı da görerek daha sonra düzeltme ve intihal oranınızı azaltma şansınız bulunmaktadır. Burada cümle cümle yapılan intihalleri, sizin yazdığınız kısımları görebilirsiniz. İntihaller kırmızı renkte metninizin üzerinde görünerek size kolaylık sağlamaktadır.

 

Sonuç

Sorunla başa çıkmanın en kolay yolu, sorunun daha ortaya çıkmadan hissedilmesi ve önlemlerin alınması yoluyla sorunun hiç yaşanmamasıdır. Bunun için iyi bir plana, sisteme, toplumsal farkındalığa ve denetleme mekanizmasına ihtiyaç vardır. İkinci ve zor olan çözüm yöntemi ise, ortaya çıkan sorunla baş etmedir. Esas olan, bilim dünyasında birçok sorun ve zaman kaybına yol açan etik dışı oluşumların ortaya çıkmasını başlangıçta önlemektir (Boydak, 2011, s. 16).

En başında öğrencilere ödevleri için özgün çalışma yapmalarını dile getirmek ve kendi yaptıkları çalışmaların daha iyi olacağını söylemek kafalarında kurdukları mükemmel ödev yapma kavramını bir nebze azaltabilir ve bu tür davranışlara teşebbüs etmeyebilirler. Yine de önüne geçilmediği takdir de etik davranışlar hakkında bilgi verildikten sonra intihal programlarından bahsedilerek en azından ödevlerinde kullandıkları yazıları, resimleri nerelerden aldıklarını alıntılamaları sağlanabilir.

İntihal programlarının kullanımı internet yoluyla yapılan etik dışı davranışların artmasıyla da artacaktır ve örnek verilen sitelerin günlük verilen ödevlerde bile uygulanması bir süre sonra öğrencilerin yaptıkları her ödevde intihallere dikkat etmelerine yol açabilecektir. Bu da bir nevi zorunlu intihal uygulama hareketine yol açacaktır.

Teknolojinin gelişmesiyle internette bilgiler daha çabuk yayılmakta ve öğrenciler doğruluğuna bakmadan ilk siteden direk istedikleri bilgiyi almaktadır. İnternet sitelerinde yayınlama yapmadan önce de sitelerin zorunlu intihal bilgilerini koyması çalışmaları yapıldığında hem site oluşturulmada intihal sorunu ortadan kalkabilir hem de diğer siteye bakan kullanıcılar bunu alırken intihaller gözüne çarptığında belki dikkat ederek kullanmaya başlayabilir. 

 

 

Kaynakça

Uçak, N. Ö., & Birinci, H. G. (2008). Bilimsel etik ve intihal. Türk kütüphaneciliği, 22(2), 187-204.

Boydak, M. (2011). Araştırma ve yayın etiği. N. Atasoy (Ed.). Bilim etiği içinde (ss. 15- 42). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.

 

Kullanılan resim https://teknoloji-tasarim.com/ sitesinden alınmıştır.

Makale https://theseotools.net/plagiarism-checker sitesinde 27.05.2022 tarihinde kontrol edilmiştir. Makale, benzerlik değeri ile kabul edilmiştir. Results Completed: 100% Plagiarism: %9 Unique: %91

 

Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.