İÇİNDEKİLER
- Giriş
- Etiğin öncelikleri
- Etik dışı davranışın değerlendirme aşamaları
- Etik karar verme süreci
- Sonuç
- Kaynakça
GİRİŞ
İnsanların etik dışı davranmasında pek çok neden bulunmaktadır.Ruhsal sorunlardan aç gözlülüğe kadar birçok neden vardır.Şartlar farklılık gösterdikçe etik dışı davranışlar artar. Etik dışı davranışın temel nedenleri de şunlardır.Yetersiz etik eğitimi ,yaptırımların yetersiz kalması,rekabetçilik,araştırma soruşturma eksikliği,önüne geçilemeyen hırslarımızdır. (ÖRSELLİ, 2010) Bir davranışın etik açıdan yargılanması için şu sorulara da yanıt vermelidir.Bu doğru ve adil mi eğer siz karşınızdakinin yerinde olsaydınız ne yapardınız ve nasıl karar verirdiniz, bunun adil olduğunu düşünür müydünüz ?
ETİĞİN ÖNCELİKLERİ
Etiğin ilk öncelikli ilkesi “zarar verme “dir. Gerçekleştirdiğimiz davranış birine zarar veriyorsa etik açıdan sorun var demektir.Bunun sonucunda izleyen sorun ise kişinin kaybetmek yada kazanmak arasında hangisini hak ettiğine karar vermektir.Verdiğiniz karar çok konuşulsaydı haberlere çıksaydı bu durumdan hoşnut olur muydunuz? Eylemlerin doğurduğu sonuçlar bağlayıcıdır. O nedenle sonucuna katlanamayacağınız eylemlerden uzak durunuz. Örneğin bir çalışanın rakip firmadan bir fikir yada projeyi çalması etik dışı bir davranıştır. Kişinin kendi işyeri büyük bir kazanç sağlayacaktır fakat bunun farkedilemeyeceği inancı etik dışıdır.Bu doğru mudur ? Herkes aynı şekilde davransa ne olurdu? Bu sorunun sonuçlarına katlanılabilir mi ?
ETİK DIŞI DAVRANIŞIN DEĞERLENDİRME AŞAMALARI
Etik dışı davranışların hoş görülmesi için davranışın karar verilmesin bazı basamaklara dikkat çekilmesi gereklidir.İlk olarak ;
- problemi tanımla
- problemle ilgili bilgi topla
- bakış açısını ortaya koy
- çözüm seçenekleri geliştir
- sonuçları analiz et
- karar ver ve uygula
- sonucu değerlendir
Farklı yaklaşım tiplerine göre ise değerlendirilebilir.Örneğin faydacı yaklaşıma göre sorulduğunda hangi seçenekler en fazla yararı sağlar derken haklar yaklaşımına göre de taraf olan herkesin haklarına nasıl saygılı davranabilirizi sorar. (AYDIN, Eğitim ve öğretimde etik, 2006)
ETİK KARAR VERME SÜRECİ
Etik karar verme aşamasına gelecek olursak öncelikle durup düşünmeyi ele alır.Daha doğru karar vermek için önce düşünmek daha sonra karar vermek ve sakinleşmek en önemli şeylerden biridir.
Ani verilen kararlar hem yanlışa sürükler hem de verdiğimiz kararın asıl gerçeklerini görmememize neden olur.İkinci aşama ise amaçların tanımlanmasıdır.Tanımlama yapılırken kısa ve uzun vadede verimli amaçların tanımlanması gereklidir.Gerçekleri bilmek , akıllı seçimler yapabilmenin destekleyicisi yeterli bilgininin toplanmasıdır gerçekleri bilmiyorsak doğru kararlar vermeyiz. Alacağımız kararlarda seçenekler listesi oluşturup karar verilmelidir.Elimizde çok fazla seçenek olduğunda karar verme süreci kısalacak ve zor olmayacaktır.Sonuçlar göz önünde bulundurulmalı ve bu ilkelere dayandırılmalı.Bu yasalara aykırı mı ? Birine karşı adaletsizlik ,saygısızlık yaratacak mı ? Seçmek ve karar vermek ,artık karar vermek gereklidir.Eğer hala karar vermediyseniz altın kuralı uygulayın “Başkalarına sana davranılmasını istediğin gibi davran” bu kural etkili ve açıktır.Size yardımcı olacaktır. Son olarak gözden geçirmek büyük çaba sarfedilmiş bile olsa yanlış kararlar verilebilir.Tekrardan sonuçlar gözden geçirip gerekli aşamalar tekrar değerlendirilip karar verilmelidir. (ÇALIŞKAN, 2015)
SONUÇ
Davranışın etik açıdan yargılanmasının gerekleri,öncelikleri ve etik karar verme süreci nasıl gerçekleşir buna istinaden etik karar verme gerektiren durumlarda neler yapılmalıdır,açıklanmıştır.Ani verilen kararlarda sonrasında pişman olunabilecek sonuçların doğabileceği vurgulanmıştır.Kişi düşünmeli,düşünerek karar vermeli bunun sonuçlarına katlanmalı, aynı zamanda bu süreç yasalara etik ve ahlaki kurallara uyum sağlamalıdır.
KAYNAKÇA
- (2010). turkiyede toplumsal ve yonetsel etik degerler ile ikilemler: http://www.etik.gov.tr/erhanorselli-turkiyedetoplumsalveyonetseletikdegerlerileikilemler.pdf adresinden alındı
- AYDIN, İ. (2018, ağustos 8). Eğitim Öğretimde Etik. http://etik.gov.tr/inayetaydin-Meslek-Eti%C4%9Fi-Etik-Karar-Verme-ve-Etik-Disi-Davrani%C5%9Flarin-Gerekcelendirilmesi.pdf adresinden alındı
- Eğitim ve öğretimde etik. (2006, mart). pegem.net: http://pegem.net/dosyalar/dokuman/16112007114135E%C4%9Fitim%20ve%20%C3%96%C4%9Fretimde%20Etik.pdf adresinden alındı
- slideplayer. (2015). https://slideplayer.biz.tr/slide/2984532/ adresinden alındı
- photo by Tingey Injury Law Firm on unsplash
Bu eser Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.
Aydın’da doğdum büyüdüm.2016 yılında Ortaklar Anadolu öğretmen lisesinden mezun oldum. Yıldız Teknik Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi’ni kazandım.2018 yılında Marmara Üniversitesi’ne geçiş yaptım.2019-2020 yılları arasında Bilişim Teknolojileri Başkanlığı’nı yürüttüm.Aynı zamanda 2019 yazında İş Bankası Erişim Müşteri Hizmetlerinde çalıştım.Her zaman mutlu olduğum yer ve zamanda yaşamak istedim ve bunun için çabaladım.Bana huzur veren durumlar çoğu zaman fotoğraf çekmek çoğu zamansa hiç görmediğim yerlere gitmek oldu.Çektiğim fotoğrafları yayınladığım bir instagram sayfam bulunmakta göz atmanızı tavsiye ederim.