Hazırlayan: Mehmet Nuri Erhan 

İçindekiler 

  • Etik Nedir ?
  • Etik Dışı Davranışlar
  • Alsahti Olayı
  • Gullis Olayı
  • Soman Olayı
  • Slutsky Olayı
  • Matzinger Olayı
  • Schön Olayı
  • Özet Olarak
  • Kaynakça

ETİK NEDİR ?

       Töre bilimi ve ahlak bilimi olarak isimlendirilen etik, yanlış davranışlardan kaçınarak  doğru davranışlarda bulunmak tam manasıyla doğru bir insan olmaktır.

      Türkçe karşılığı karakter ,kişilik anlamlarına gelen Yunanca “ethos” kelimesinden  türemiştir. Etik ,Antropoloji, ekonomi,  siyaset(politika), sosyoloji , hukuk , kriminoloji, psikoloji, biyoloji, ekoloji  ve  bilim gibi  konuları kapsamaktadır.

Özerk bireyin ne dışsal şartlarının zorlanmasıyla, ne de dini akidelerin baskısıyla oluşturulduğu bir alandır. Etik bizatihi bireyin özerkliğine bırakılan bir alan olarak değerlendirmektedir.

 (Immanuel Kant, Filozof)

ETİK DIŞI DAVRANIŞLAR

1-Şiddet, Baskı ve Saldırganlık

2-Sömürü

3-Bencillik

4-Dedikodu

5-Bedensel ve  Cinsel Taciz 

6-Hakaret ve Küfür

7-Ayrımcılık

8-Kötü Alışkanlıklar

 

Alsahti Olayı:

 1975 yılında Irak’ta tıp öğrencisi olan  Elias  Alsahti Bağdat’ta “The Al-Baath Specific Protein Reference Unit  isimli bir araştırma laboratuvarı kurarak kendi geliştirdiği ve“Bakr Metodu”ismini  verdiği bir metod ile  kanser hastalarının teşhisinde çalışmak istemiştir. Araştırma laboratuvarında kullanacağı metoda  iktidar partisinin başkanı Ahmet Hasan AlBakr’ın adı verilmiştir. Hükümeti kandırarak aldığı paraların tükenmesiyle Ürdün’e kaçar, Prens Hasan’ın yardımıyla  bu ülkede kanserli hastaları tedavi ediyormuş gibi görünür. 1977 yılında bazı Ürdünlülerin referanslarıyla ve Prens Hasan’ın mali desteği ile Amerika’ya gider.Bu ülkede laboratuvar laboratuvar dolaşmıştır. Uydurma ve aşırma türünden etik ihlallerinde bulunması sebebiyle  son çalıştığı laboratuvardan da kovulur. 1980’den sonra nerede olduğu bilinmemekle birlikte adını değiştirip kayıplar karışmış olabilir. Alsahti, iki yıl boyunca, başlığı  ve çoğu yazarları   değiştirilmiş 60’a yakın makale  yayımlamıştır.

 

Gullis Olayı:

 1970’li  yıllarda  Max Planck Enstitüsü’ndeki  Robert  Gullis ve Dr.  Hamprecht, sinir hücrelerinde cAMP ve cGMP konsantrasyonu üzerine enkefalin ve morfin etkisi konusunda dört sansasyonel  makale yayımlar.  Gullis  bölümden ayrıldıktan sonra arkadaşları deneyleri yinelediklerinde aynı deney sonuçlarını elde edemezler. Gullis bölüme davet edildikten sonra kendisinden deneylerin tekrarlanması istenir ama aynı deney  sonuçları çıkmaz. Gullis sonuçların gerçek olmadığını  itiraf eder. Hamprecht ve Gullis, Nature dergisinde yayımlanan bir yazıyla olayı bilim dünyasına duyurmuşlardır.

 

Soman Olayı:

 NIH’den Helena Wachslicht Rodbard adlı araştırmacı, 1978 yılının Kasım ayında New England Journal of Medicine’a yayımlanması için bir el yazısı (manuscript) gönderir . Derginin hakem olarak belirlediği  Philip Felig,  el yazısını değerlendirmesi için arkadaşı V. R. Soman’a verir. Sonuç olarak Felig, dergiye söz konusu makalenin yayımlanmaması gerektiğini yazıp imzaladıktan sonra Soman, aynı konuda, kendi sonuçlarını toparlar, Felig’in de ortak yazar olduğu  el yazısı 1978 yılının aralık ayında  American Journal of Medicine’e gönderir. Soman’ın el yazısı hakem olarak Jesse Roth’a gönderilir, Roth da incelemesi için genç arkadaşı Rodbard’a gönderir. Rodbard, bazı paragrafların daha önce reddedilen el yazısındaki paragraflarına benzediğini görür ve anlar ki Felig el yazısını inceleyen hakem olmalıdır, Felig ve Soman bazı verilerini çalmışlardır. Rodbard’ın ısrarları üzerine NIH, Soman’ın araştırma protokolünü ve laboratuvar defterlerini incelemeye alır ve  Rodbard haklı olduğunu görür. Soman aşırma yaptığını kabul eder  ve bu sebeple Yale’den ayrılmak zorunda kalır. Soman tarafından yayımlanan 14 bilimsel makaleyi incelemeye alan Yale,  12 makalenin fabrikasyon ürünü olduğu ortaya çıkarır ve makaleler çekilir.

 

Slutsky Olayı:

 San Diego’daki  California Üniversitesinde radyolog olan Robert  Slutsky’nin, doçentlik atama başvurusundaki yayınlarının incelenmesiyle  iki eserinin sonuçlarının aynı olduğu tespit edilir. Slutsky hemen işinden  istifa eder. California Üniversitesi, Slutsky’nin 7 yılda yayımladığı 137 makaleyi  incelemeye alır. Bu makalelerin çoğunda  istatistiksel olarak şüpheli hatalar, ciddi etik sorunlar (fabrikasyon, falsifikasyon, duplikasyon vb.) ve hakedilmemiş yazarlık vb.) olaylar vardır. Makalelerin birçoğu geri çekilir. Bu kadar etik sorunun nasıl gözden kaçtığı merak edildiğinde Slutsky’nin makalelerinde ortak yazar olarak tanınmış kişilere yer verdiğini ve bu tanınmış yazarların makalelerinin de ciddi bir hakem değerlendirilmesinden geçmediği görüşüne varılmıştır. 

Kurgan, Naci (2007)

 

 

Matzinger Olayı:

 1978 yılında ünlü immünolog  Matzinger ve  Mirkwood’un yazarları olduğu bir makale yayımlanır. Matzinger  makalenin diğer yazarı olan Mirkwood’un kendisinin köpeği olduğunu açıklar. Bunun üzerine derginin editörü Matzinger’in  yazılarını bir daha dergisinde yayımlamayacağını açıklar. Editör yaşadığı müddetçe bu dergide Matzinger’in yazılarını yayımlamaz. Matzinger, köpeğinin hafta sonları kendisiyle beraber laboratuvara gelerek çalışmalara destek olduğunu, halbuki birçok ortak yazarların hiç bir katkısı olmadığı halde makalelerde yer aldığını, hak edilmemiş yazarlığı karikatürize etmek amacıyla bu davranışta bulunduğunu ifade eder.

 

Schön Olayı:

 1998 yılında Bell Laboratuvarlarında Jan Hendrik Schön Bertram Battlog ile birlikte  elektrik yüklerinin organik yarı iletken kristallerinde nasıl hareket ettiği konusunda çalışmalara başlamışlardır . 2001 yılının başlarında yayınlarının sıklığı o kadar artmıştır ki her 8 günde bir makale yayımlamaktadır. Schön,  31 yaşındayken 100’den fazla makalenin yazarıdır. Bu makalelerin çoğunda esas araştırmacı kendisidir. Bu makalelerin çoğu Nature, Physical Review,Applied Physics Letter ve Science  gibi önemli dergilerde yayımlanmıştır. Schön’ün bu derece üretkenliği  yadırganmaktadır. Cornell Üniversitesi fizikçilerinden Schön’ün, McEuen Nature ve Science dergilerinde yayımlanmış iki makalesindeki şekillerin aynı olduğunu farkeder, Schön’ün 9 Mayıs 2002 yılında  diğer makalelerini de inceler ve duplikasyonları görmesi üzerine durumu Bell Laboratuvarları’na bildirir . Bell Laboratuvarlarına soruşturma başlatır. Sonuçta 16 makalede fabrikasyon ve falsifikasyon  bakımından etiğe aykırı davranışlar saptanmıştır. Schön’ün aynı zamanda bazı  dosyalarını yok ettiği görülür. Battlog duruma iyi hakim olamaması bakımından kusurlu bulunur. Bell Laboratuvarlarında 24 Eylül 2002’de Schön’ün işine son verilir. Ortak yazarların hemfikir olduğu 16 makale ve Schön’ün çalışmalarına dayanmakta olan 6 patent başvurusu geri çekilir.

 

Özet Olarak

  • Günümüzde düşünmeden yapmış olduğumuz hareketler, söylemiş olduğumuz sözlerin birçoğu etik dışıdır.
  • Bir söz  davranış veya hareketin etik olup olmadığını anlamak için o hareket  söz veya davranışın doğru olup olmadığını tahlil etmemiz gerekir.
  • Bu yanlış davranışlar karşımıza günlük hayatımızda çıktığı gibi ne yazık ki bilim alanında da çıkabilmektedir.
  • Bilim alanında yapılan etik dışı hareketler yazmış olduğum örnekler incelendiğinde anlaşılabileceği gibi veri gaspı uydurmasyon  vb. rezilliklerdir.

Kaynakça 

Kurgan, Naci (2007). Bilim ve Etik Dışı Davranışlara Evrensel Örnekler. 11 Mayıs 2021 tarihinde Ondokuz Mayıs Üniversitesi: https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/naci.kurgan/107552/11.%20Bilim%20ve%20Etik%20D%C4%B1%C5%9F%C4%B1%20Davran%C4%B1%C5%9Flara%20Evrensel%20%C3%96rnekler%20SUNUM.pdf   adresinden alındı. 

Çiğdem, (1997).Etik.11 Mayıs 2021 tarihinde DergiPark: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/289577 adresinden alındı.

Kurgan, Naci (2007). Etik Davranış Biçimleri.11 Mayıs 2021 tarihinde  Ondokuz Mayıs Üniversitesi: https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/naci.kurgan/107552/09.%20Etik%20Davran%C4%B1%C5%9F%20Bi%C3%A7imleri.pdf  adresinden alındı.

Wikipedia. (2021). Etik. 11 Mayıs 2021 tarihinde Wikipedia: https://tr.wikipedia.org/wiki/Etik adresinden alındı.

Öne Çıkarılan Görsel:  https://www.mediaclick.com.tr/tr/blog/etik-nedir

 

             Bu makale smallseotools sitesi üzerinden  13.05.2021 tarihinde kontrol edilmiştir.           

             Makale, benzerlik değeri ile kabul edilmiştir. Results Completed: 100%  Plagiarism: %0  Unique: %100

                 

  etik-nedir-2      Bu eser Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.